Ísafold - 24.10.1888, Blaðsíða 2

198
Fögur fyrirmynd.
Nafnkenndur háskólakennari danskur,
prófessor Haraldur Westergaard, hjelt
fyrirlestur á fundi þjóðmegunarfræðinga í
sumar í Khöfn, um drykkjuskapinn í Dan-
mörku, og gaf síðan fyrirlesturinn ót í
bæklingi. þar er margt fróðlegt og íhug-
unarvert t. d. fyrir þá, sem amast við
bindindishreifingunum.
Á árunum 1876—1883 dóu í Danmörku
1040 karlmenn og 154 kvennmenn úr
drykkjuskaparsjúkdómum, að því er segir
í landhagsskýrslum, en þar koma þó hvergi
nærri öll kurl til grafar, með því að opt
er slíku dauðameini haldið leyndu, í ann-
an stað er hjer sleppt þeim dæmum, þar
sem ofdrykkja er talin að eins hafa orðið
manni eitt með öðru að bana, og í þriðja
lagi er sjálfsmorðingjum sleppt í þessari
tölu, en sjálfsmorð stafa harla opt af
drykkjuskap, beinlínis eða óbeinlínis, og
eru þau mjög svo tíð þar í landi, 150 að
meðaltali á ári í bæjunum í Danmörku.—
«Af 558 karlmönnum eldri en tvítugum,
er komið hefir verið inn á 3. deild bæjar-
spítalans í Khöfn vegna lungnaveiki, var
meira en helmingurinn (285) yfirkomnir
drykkjumenn eða alteknir af ölæði, og
helmingi fleiri dóu af þeim en öðrum
sjúklingum*.
þrefalt fleiri deyja af drykkjuskapar-
veikindum í Danmörku en í Svíþjóð, og
þykja þó Svíar ekki miklir reglumenn; en
í Noregi eru þess konar dauðamein fágæt.
það sannaðist í máli einu í Khöfn fyrir
skömmu, að eitthvað 20 manns, sem voru
i vinnu saman við húsagjörð, höfðu heila
viku samstæða drukkið 17 «bjóra» hver á
dag að meðaltali, meðan þeir áttu að vera
við verk sitt, auk þess sem þeir höfðu
drukkið í veitingahúsum kvöld og morgna!
Og við verksmiðju eina f Khöfn stóra
nokkuð höfðu verkamennirnir fengið sjer
14—15 bjóra hver á dag (5—6 potta) hjá
ölsala, sem færði þeim bjórinn þangað upp
í hendurnar á vagni, auk þess sem þeir
höfðu með sjer f nesti að heiman eða
drukku annarstaðar!
Árið 1882 voru drukknir 30 pottar af
öli á mann f Danmörku allri saman, en í
Khöfn 110 pottar af bjór á mann; það er
sama sem300 bjórar (hálfflöskur) á mann,
karla og konur, börn og gamalmenni; —og
svo þar að auki annað eins af öðru öli.
Nú hefir ofdrykkja samt aukizt stórum
síðan. þar við bætist svo vín, cognac o.
fl. þetta sama ár, 1882, voru fluttir til
Danmerkur frá öðrum löndum 3 milj. potta
af vínföngum, eða 1J pottur á mann.
Af brennivíni er eytt í Danmörku 33
milj. pottum á ári. Ef dregnir eru: frá
6—7 milj. pottar til iðnaðar og þess hátt-
ar, verða eptir 26—27 milj., er haft er
eingöngu til drykkjar; það verða 13 pott-
ar af brennivíni á mann, karla og konur,
börn og gamalmenni.
í Norvegi er öldrykkjan þó ekki nema
13—14 pottar á mann, og brennivínsdrykkja
3 pottar; í Svíþjóð 15 pottar á mann af
áfengu öli, og 8 pottar af brennivíni, að
meðtöldu þvf, sem varið er til iðnaðar
o. þ. h.
í Norvegi kemur 1 brennivínssali á hver'
5000 manns, í Svíþjóð 1 á 4000, en í
Danmörku 1 á hver 200 manns! f>ar voru
ár 1882 10,000 brennivínssölustaðir, þar á
meðal í Khöfn 2600, eða 1 brennivínssölu-
eða brennivínsveitingastaður fyrir hverja
90 manns!
Fögur fyrirmynd ! Loflegt eptirdœmi !
Kvennaskólar og barnaskólar-
I »Good-Templar«-blaði þvf, er út kom
hjer í Reykjavík 1. okt. þ. á., stendur
grein um nýritaðan bækling Ingibjargar
Skaptadóttur. í þessari grein segir höf-
undurinn meðal annars : »Kvennaskólarn-
ir (o: hjer á landi) standa víst lítið fram-
ar en almennir barnaskólar, og töluvert á
baki góðra barnaskóla í sumu tilliti, eins
og til dæmis barnaskólans í Reykjavík«.
»Já, ekki er langræðið, ekki róið vestur-
fyrir Jökulinn«, sagði karlinn, hann var
staddur í Hafnarfirði. Ekki er lærdómur-
inn eða framfarirnar í kvennaskólunum,
þar sem þeir standa langt á baki góðum
barnaskólum. En í alvöru að tala, hygg
jeg, að um höfund ofannefndrar greinar
eigi við hið fornkveðna : »sá segir mest af
Ólafi kóngi, sem hvorki hefir heyrt hann
nje sjeð«. Höf. kveður upp áfellisdóm um
kvennaskólana, án þess að tilgreina eina
einustu ástæðu fyrir þeim dómi, og bend-
ir það til þess, að hann dæmi um þann
hlut, sem hann þekkir ekki; hann dæmir
út í bláinn, í hugsunarleysi, en slíkt kalla
menn hvorki vel gjört nje viturlega.
Efmennvilja dæma um kvennaskólana,
tjáir eigi að bera þá saman við barnaskóla,
því að það er sinn háttur á hvorum; þar er
ólíku saman að jafna. í kvennaskólum
er kennt margt það, sem ekki er kennt í
barnaskólum, t. a. m. ýmsar hannyrðir,
ýms heimilisstörf, og það af úrvalskenn-
urum, og nemendur eru þar á öðru ald-
ursstigi en í barnaskólunum.
það eru einungis þar sem um bókmennt-
ir er að gjöra, að þessum ólíku skólum
verður jafnað saman.
Og svo jeg víki máli mínu að kvenna-
skólanum í Reykjavík, sem jeg hlýt að
þekkja betur en greinar-höfundurinn, skal
jeg geta þess, að það vill svo vel til, að
tveir af kennendum kvennaskólans (organ-
isti Jónas Helgason og cand. theol. Mor-
ten Hansen) eru líka kennendur barna-
skólans í Reykjavík, sem höf. vitnar til.
Hann játar sjálfsagt, að þeir sjeu góðir
kennarar í þeim ngóða* barnaskóla, og
honum er líka óhætt að játa, að þeir sjeu
góðir kennarar í kvennaskólanum, og, ef
svo er, þá stendur ekki kvennaskólinn í
þeim námsgreinum á baki barnaskólans.
En svo eru til aðrar námsgreinar, er
aðrir menn kenna í kvennaskólanum, t. a.
m. skript, íslenzk rjettritun, saga og landa-
fræði.
Um skript og rjettritun er mjer það
kunnugt, að árlega koma á kvennaskól-
ann stúlkur, sem áður hafa gengið í barna-
skólann í Reykjavík. þær hafa verið,
sumar hverjar, mjög tæpar, einkum í rjett-
ritun, eins og eðlilegt er, (mjer kemur
ekki til hugar að lasta tilsögnina í barna-
skólanum), en hjer í kvennaskólanum hafa
þær tekið miklum framförum, einkum hafi
þær verið hjer 2 vetur. Jeg hika ekki
við að fullyrða, að tilsögn í skript og rjett-
ritun í kvennaskólanum stendur ekki á
baki tilsögn barnaskólans í þessum grein-
um.
En nú er eptir sagan og landafræðin ;
nú þyngir fyrir fæti, því nú er að verja
sjálfan sig, þar sem jeg hefi frá upphafi
kvennaskólans kennt þar sögu, og lengst
af landafræði. það getur verið jeg villist
í sjálfs míns sök, en jeg hefi hugsað, að
jeg mundi geta kennt þessar námsgreinar
til jafns við þá, sem kenna þær i barna-
skólanum.
Jeg þykist hafa leitt rök að því, að til-
sögnin hjer í kvennaskólanum stendur ekki
á baki tilsagnar í barnaskólum, þó góðir
sjeu. það er og eðlilegt, að stúlkur kvenna-
skólans, sem eru eldri og hafa fengið meiri
andlegan þroska en börn í barnaskólum,
taki meiri framförum en börn miklu yngri
en þær. En sje þetta satt, er jeg hefi
sagt, þá er hitt ósatt, að kvennaskólinn í
Reykjavík (höf. undanskilur hann ekki)
standi töluvert á baki barnaskólans, sem
hann vitnar til.
í upphafi greinar sinnar segir höf.;
•manni kemur til hugar, að spyrja, hvar
kvennfólkið hafi mannast til ritstarfa, og
getur ekki svarað því«. Já, svarið er að
minni ætlun auðfundið : síðan farið varað
rita um menntun kvenna hjer á landi, og
síðan kvennaskólarnir komust á fót, hefir