Ísafold - 31.10.1888, Blaðsíða 2

202
hyrfu gjörsamlega, mundi ekki landið eyð-
ast fyrir það; beztu og frjósömustu hlutar
landsins eru skóglausir, nefnilega undirlend-
in, en þar er samt nægilegur jarðvegur til
þess að fæða miklu fleira fólk en alla ís-
lendinga, ef hjeruð þessi væru í nokkurri
rækt. Stærstu undirlendin á Islandi missa
því einskis í, þó skógarnir skemmist, af
þvf þeir eru þar ekki til, og væru þar til
lítilla eða engra bóta, þó þeir væru. I
þröngum dölum upp til fjalla og þar sem
hætt er við sandroki er aptur á móti mjög
hættulegt, að skógarnir skemmist; en þó
er engan veginn þar með sagt, að allur
gróður þurfi að hverfa fyrir það, ef menn
annars rækta landið.
það er samt sem áður bein skylda al-
þingis og framkvæmdarvaldsins, að sjá um,
að farið sje að hirða betur skógana. Menn
láta sjer mjög annt um slíkt í öðrum lönd-
um, þar sem líkt stendur á. Ef skógunum
væri nokkur sómi sýndur á Islandi, mundu
þeir fljótt taka töluverðum framförum;
síðan farið var að brúka ensku ljáina, hefir
miklu minna verið rifið af skógi en áður,
og hefi jeg sjeð þess víða merki, að ný-
græðingur hefir á seinni árum allvíða orð-
ið meiri og blómlegri en áður var.
Annars er það ekki nema bein afleiðing
af ræktun og byggingu hvers lands, að
skógar minnka. Eptir því sem Asbjörnsen
segir, hafa skógar í Noregi minnkað um
helming á þessari öld, og í Danmörku eru
nú 5 sinnum minni skógar heldur en á 16.
öld, og er þó ekki talið að þessi lönd sjeu
orðin óbyggileg fyrir það. Víða í Ameríku
þurfa menn að ryðja skógana til þess að
rækta landið, og versnar það ekki af því.
það er mest komið undir landslaginu,
hvort skógar eru nauðsynlegir eða ekki,
en það er mjög mismunandi á ýmsum stöð-
um í hverju landi. í menntuðum löndum
eru sjerstakir embættismenn til þess að
gæta skóganna, og hafa þeir allir lagt stund
á skógarfræði og almenna grasafræði.
Síra Jón Bjarnason tekur Skaptafells-
sýslu og Mjóafjörð til dæmis um eyðing
landsins. Haun hugsar sjer, að Skapta-
fellssýsla hafi verið í fornöld eitt af blóm-
legustu hjeruðum á landinu ; en það held
eg sje full ástæða til að efast um. Jökl-
arnir hafa allt af verið sjálfum sjer líkir.
það er satt, að eldgos úr Kötlu og Ör-
æfajökli hafa eytt ýmsar byggðir, sem þar
voru áður, en þrátt fyrir það hefir jarð-
vegur varla vérið þar fjarska miklu meiri
en nú. þar sem jökulárnar flóa yfir,
veltur á ýmsu: sumt eyðist, sumt fær að
vera í friði um stund og grær upp. þetta
gengur koll af kolli. Skaptafellssýslur
hafa bæði þá og nú legið undir ágangi
elds og vatna; og þó svo yrði, sem ólík-
legt er, að byggðin eyddist þar gjörsam-
lega, þá hefði það ekki nein stórskostleg
áhrif á ísland í heild sinni.
Mjóifjörður er einhver hinn þrengsti og
hrjóstrugasti fjörður á Islandi, og varla er
líklegt að þar hafi nokkurn tíma verið
verulegur skógur eða graslendi; þar hefir
eflaust verið skriðuhraun frá því í önd-
verðu að dalurinn myndaðist.
það er eins og sjera Jón ímyndi sjer,
að skriður geti aldrei gróið upp til eilífðar;
það þarf ekki að fara um marga þrönga
dali á Véstfjörðum eða Austfjörðum til
þess að sjá, að allflestir bæirnir eru ein-
mitt byggðir á gömlum uppgrónum skrið-
um; þar hefir borizt saman mulið grjót
og leir, og jarðvegurinn á einmitt hægast
með að myndast á slíkum stöðum.
Höfundurinn er sumstaðar sjálfum sjer
ósamkvæmur, því hann segir t. d., að
sumstaðar sjeu eyðisandar 1 Skaptafells-
sýslu að gróa upp og verða að fögru gras-
lendi. þetta er eflaust satt, enda má
alstaðar finna þess dæmi í hverri sveit á
landinu og það jafnvel uppi á hálendi. A
seinustu 40—50 árum hefir t. d. talsvert
gróið upp á Sprengisandi sunnan til. Hitt
er það, að menn taka beldur eptir því,
sem eyðist, og tala meira um það.
f>að getur vel verið, að það sje rjett,
sem höf. segir, að beitarlönd sjeu að
skemmast á Fljótsdalshjeraði af fjárbeit
og vikrafalli; hvíti vikurinn, sem fjell 1875,
hefir, eins og síra Jón Bjarnason nefnir,
sumstaðar gert töluverðan skaða í fjalls-
hlíðum, t. d. á Jökuldal, eins og eg hefi
lýst í Andvara 1883; en þessi vikur er
ekki mjög hættulegur fyrir landið til fram-
búðar; sumstaðar á Jökuldal er vikurinn
þegar orðinn hulinn grassverði, og víða
sjest það í öðrum hjeruðum, þegar skoðuð
eru jarðlögin, að hvít vikurlög eru á milli
moldarlaganna. þessi lög sjást t. d. víða
í mógröfum; grasið hefir vaxið og jarðveg-
ur myndazt hvað eptir annað, þrátt fyrir
vikrafallið.
það er ekki ólíklegt, að beitarlönd gangi
nokkuð úr sjer, þar sem önnur eins fjár-
mergð er eins og á Fljótsdalshjeraði; en
það er engin algild regla fyrir landið allt;
þess konar smábreytingar á stöku stað eru
ekkert í samanburði við hin geysimiklu
beitarlönd, sem víða eru ónotuð eða lítt
notuð.
A Barðaströnd fyrir vestan gæti verið
margfalt fleira fje landinu að skaðlausu,
og þó eru víða miklu stærri beitarlönd á
sjálfu meginlandi lslands. Ef farinn er
Kjalvegur úr Hreppunum norður í Blöndu-
dal, þarf maður varla að stíga á annað
en gras alla leið; slægjur eru þar og víða
óþrjótandi. A þessu svæði mætti eflaust
beita 10—20 sinnum fleira fje en nú er
gert, án þess það gerði landinu nokkuð
tjón. Norðan við Hvítárvatn í Fróðárdöl-
um og fram með vatninu fyrir innan
Fúlukvísl sjest aldrei kind, og eru þar þó
beztu hagar. Eins er eg viss um að mætti
hafa miklu fleiri fjenað sumstaðar í Suður-
Múlasýslu, sumstaðar í þingeyjarsýslu og
á ótal fleiri stöðum, sem hjer er ekki hægt
að telja. Landsmenn þurfa sannarlega
ekki að óttast, að sauðfjárhagar þeirra
eyðist; þeir eru ágætir í alla staði, og fullt
eins góðir, ef ekki betri en fjárhagar, sem
eg hefi sjeð í hálendunum á Skotlandi, í
Svíaríki, í Tyrol og Sviss ; jurtategundirnar
eru á öllum þessum stöðum hjer um bil hinar
sömu og fjallanáttúran og loptslagið líkt.
Læknishjálp smáskammta-
lækna og skottulækna.
Eptir
landlækni Schierbeck.
I.
þó að mjög sje örðugt að rita um vís-
indaleg efni fyrir almenning, og þótt slíkar
greinir gjöri að öllum jafnaði ekki mikið
gagn, þá hef jeg samt eigi viljað sneiða
mig hjá að gjöra slíka tilraun, og mjer
hefir jafnvel virzt það vera skylda mín að
taka til máls gegn tilhneiging almennings
til að leita læknishjálpar hjá smáskammta-
læknum og skottulæknum. Nánasta tilefni
greinar þessarar nú er það, að jeg hef
sjeð mjer til skapraunar í blöðunum, að
almenningi hjer á landi er við nýju meini
búið, þar sem nú er höfð á boðstólum
homöopaþisk lækningabók á íslenzku, og
er það von mín, að einhverjir muni þó
gefa gaum viðvörunum mínum og vera
ekki að kasta fje sínu á glæ með því að
kaupa þess konar gagnslausar bækur. þó
að lækningabók Dr. J. Jónassens verði
eigi álitin einkar-vel löguð fyrir alþýðu
manna, þá bætir hún samt dável úr þeirri
þörf, sem nú virðist vera á lækningabók
fyrir alþýðu á Islandi, og hún er reyndar
mörgum, mörgum sinnum betri en allar
«homöopaþiskar» lækningabækur.
Svo ófullkomin sem hin íslenzka lækna-
stjett er, þá er það þó þar, og ekki ann-
arstaðar, sem almenningur á að leita sjer
læknishjálpar og getur búizt við að fá
hana; lánist það ekki, heldur verði hinum
prófuðu læknum á einhver skyssa, sem
því miður ber stundum við, þá sannar það
þó í rauninni ekki annað en að sá einstaki
læknir, sem á hefir orðið, hefir í það sinn
verið slakur þjónn læknisvisindanna. það
er ekki þar fyrir nein ástæða til að leggja
neinn áfellisdóm á læknisvísindin í heild
sinni, nje nein heimild til að ímynda sjer,