Ísafold - 23.01.1889, Qupperneq 3

27
með öðru, er fylgdi hinum nyja sið, að eigi
mætti neyta hrossakjöts, og þótti heiðingjum
það kynlegt, sem von var.
Hvað djúpar rætur þessi heimskulega kredda
hefir fest hjer, má sjá meðal annars af því,
að fyrstu aldirnar eptir siðbótina var bann og
hegning við hrossakjötsáti ítrekað víst einu
sinni með alþingisdómi, ef ekki optar.
Jeg hefi heyrt þess getið, að þeir feðgar,
biskuparnir Finnur og Hannes i Skálholti, hafi
í harðindum og mannfellinum á ofanverðri
öldinni sem leið leyft fátækum mönnum að
néyta hrossakjöts, heldur en að verða hung-
urmorða. þaðan er það líklega komið, að í
Árness og Rangárvallasýslum hefir mest tiðk-
ast hrossakjötsát á landinu á þessari öld allt
til þessa dags, þótt margir fáfróðir menn
leggi á þá fyrirlitningu, sem það gjöra.
þ>ótt vjer höfum hestinn til reiðar og áburð-
ar, og hann sje os3 mjög svo nytsöm skepna
til slíkra hluta, meðan vjer höfum eigi föng
á að afla oss betri krapta og meðala til ferða
og flutninga, þá er það ekki því til tálmunar,
að vjer notum hestinn til fæðu,—eins og menn
hafa frá alda öðli haft naut til akneytis og
þó til marmeldis eigi að síður.
Líffræðin kennir oss, að fyrir efnaskiptin í
líkama allra lifandi skepna, þá nái skepnan
sjer fullkomlega aptur eptir ákveðinn tíma;
öll hin fyrri efni fari burt og önnur ný sam-
kynja komi í staðinn. Sje því brúkunarhest-
ur látinn standa óbrúkaður 1 ár, verður hann
talsvert annar og eins og hjer um bil óbrúkað-
ur hestur.
f>að er hár tollur, sem hugsunarleysi og
hleypidómur hefir lagt á oss : meira en hálf
miljón kr. á einum 6 árum t. d., eins og að
framan er sýnt fram á.
Til þess að útrýma þessum hleypídóm þurfa
heldri menn, menntaðir menn, að ganga á
undan. f>eir ættu að hafa samtök um það
sín á milli. f>á kæmi alþýðan á eptir.
En bölvunin er, að það erú svo margir af
þessurn menntuðu mönnum viðlíka fullir af
hleypidómum í ýmsum efnum og eigi síður
fastheldnir við fornan óvana en alþýðan.
f>eir eru ekki síður en hún logandi hræddir
við að »tekið verði til« þess og hins, er þeir
sjá þo að betur mætti fara og rjett væri í
sjálfu sjer.—f>að er þessi siðferðislegi heigul-
skapur og einurðarleysi, sem liggur eins og
farg á mönnum. f>að þarf að vakna við og
hrinda af sjer jafn auðvirðilegu fargi.
— Annars mætti drepa á það hjer, að þeg-
ar vjer komumst svo langt, að þungavara
öll verður flutt á vögnum, þar sem sjóleið
þrýtur, að minnsta kosti í þeim hjeruðum,
þar sem sæmilega mikil byggð er, þá er ó-
trúlegt annað en að vjer komumst aptur á
að hafa naut til akneytis, eins og forfeður
vorir gerðu, og Ijettir þá mjög þrælkun á
hestum. Naut eru, eins og kunnugt er,
langt um þróttmeiri til dráttar en hestar. —
Kunnugt er mjer það að vísu, að alþýða hef-
ir líka hleypidóm gegn því, að beita naut-
um fyrir aktygi eða plóg eða þess háttar,
vegna þess, að þau eru höfð til manneldis.—
Menn ímynda sjer líka fortakslaust, að naut-
gripir verði hjer um bil alveg óætir, ef þeir
eru hafðir til hrúkunar, þrælkaðir. En það
er eintóm heimska, eins og bent var á áður
um hestinn. Hitt er vitaskuld, að naut verða
fóðurfrekari með brúkun en án brúkunar,
eins og allar skepnur. En þau taka líka því
betur fóðrinu, fitna því fljótara o. s. frv.,
þegar þau fá að vera brúkunarlaus aptur.
Bíd.
Leiðarvísir ísafoldar.
36. Hvað liggur við, ef verzlun er rekin í leyf-
isleysi hjer á iandi ?
Sv.: Allt að 100 kr. sekt í landssjóð, hvort sem
hin leyfislausa verzlun er rekin í löggiltu kaup-
túni eða til sveita. Sje verzlað með áfenga drykki
leyfislaust — t.il sveita má alls ekki leyfa það —,
varðar það sjerstakri sekt að auki, 10—100 kr. í
fyrsta sinn, 20—100 kr. i annað sinn, 40 — 100 kr
í þriðja sinn o. s. frv. „Hafi sá sveitarverzlunar-
leyfi, er brýtur, má svipta hann verzlunarrjettind-
um í fyrsta sinn, en í annað sinn skal þeim, hversu
sem á stendur, fyrirgjört.“
37. Er ekki skylda hreppsnefndarinnar, samt
sóknarprestins, að sjá um alla. góða reglu í hreppn-
um, meðal annars sporna við óreglu, sem af drykkju-
skap leiðir V
Sv.: Hreppsnefndin „skal styðja að því, að góð
regla eflist og viðhaldist í hreppnum (sveitastjórn-
artilsk. 5. mai 1872, 22. gr.). Enn fiemur skal
sóknar-nefndin „vera prestinum til aðstoðar í því,
að viðhalda og efla góða reglu og siðsemi í söfn-
uðinum“ (safnaðarstjórnarlög 27. febr. 1880). Auk
þess skal hreppstjðri skerast i leikinn, ef raskað
er almennum friði, hvort sem er með drykkjuskap-
arólátum eða öðru.
38. Hversu hátt er kirkjugjald af húsum ?
Sv.: Pimm aurar af hverjum 100 krónum í virð-
ingarverði húsanna — allra húsa (nema kirknanna
sjálfra), sem „eigi eru notuð viðábúðájörð þeirri,
er metin sje til dýrleika".
Aths. 1 fyrirspurninni nr. 23 (16. þ. m.) vant-
ar inn i orðin : „og eru brvndaeign“, á eptir „hefir
staðið á“. það segir sig sjálft, að sje kirkjustað-
urinn kirkjujörð, þá heldur sú jörð tiundarfrelsi
eins eptir sem áður, þótt kirkjan sje lögð niður.
Hitt og þetta.
Prestur nokkur, sem var mesti maurapúki, ætl-
aði að grafa niður peninga sína, en hugkvæmdist
þó að þeir mundu bezt geymdir í stokknum hjá
kaleiknum og oflátunum. En til frekari fullvissu
skrifaði hann á lokið á stokknum: „Dominus est
in ipso loco“ (Drottinn er á þessum stað) þjófur
kom og stal peningunum, en skrifaði um leið á
stokklokið: „Surrexit, non esthic“ (Hann er upp-
risinn og er ekki hjer).
þJOFUR var kærður fyrir að hafa stolið hesti,
en var sýknaður, af því að vitni sór, að það hefði
sjeð hestinn í eigu hans þegar hann var folald.
Skömmu síðar var hann aptur kærður fyrir
þjófnað. þá hafði hann stolið silfurskeið, matskeið,
að haldið var eða talið uokkurn veginn víst, þótt
eigi hefði hann verið staðinn að því. þá kom
sama vitni fram og sór, að það hefði sjeð sömu
skeiðina í eigu hans meðan hún var ekki nema
teskeið.
DÁTI beið dóms i fangelsi, fyrir eiuhverja meiri
liáttar yfirsjón. Hann skrifaöi foreldrum sínum
brjef úr fangelsinu, svo látandi: „Hjeðan er fátt
að frjetta nema bærilega líðan mín 1. s. g. jeg
býst við að verða hengdur bráðum og óska jeg
ykkur hins sama kæru foreldrar11.
KAUPS IÍAUPS. „þú ert þá lofuö, blessuð
mín! Liggur ekki vel á þjer?“ — „Jú, fiam úr
öllu lagi. Hann Jón hefir sagt mjer tíu sinnum,
að jeg sje eina stúlkan, sem sjer hafi nokkurn
tíma litizt á“. — „Segir hann það? þá þykir mjer
slæmt að verða að segja þjer það í frjettum, að
einu sinni var hann kominn á flugstig með að
verða maðurinn minn“. — „Já, en ertu viss um
að honum hafi nokkurn tíma litizt á þig fyrir það,
góöa mín!“
Villt uni vegnnda.
þetta var álit læknanna.. Dómarinn ljet
hann þegar fara af þingi, og skipaði að hjúkra
honum hið bezta. Sóttarkastið, sem var ný-
Vjað, var undir eins orðið mjög magnað, og
tylgdi jeg honum í varðhaldið, með þeirri á-
yggju og alúð, er mjer hafði sízt til hugar
orniQ stundu áður. Jeg sá um, að sem bezt
æri Uln hann, að við varð komið, fjekk
vennmann til að stunda hann, og hjelt síð-
an eimleiðis, þvf ekki var hægt að eiga neitt
við að grafast eptir, hvernig í málinu lægi,
meðan hann var ( þessu ásigkomulagi. Dóm-
arinn hjelt áfranr þingaferð sinni, eins og
nærri má geta, þótt þeim kæmi það síður en
vel, hinum mörgu fár-sólgnu áheyrendum, er
kenndu það sumpart dómaranum, sumpart
mjer, að þeir höfðu orðið af því happi, að
8já dauðadóm kveðinn upp yfir manni með
8ama eðk og sömu tilfinningum eins og þeir.
Ur~T~^u munum vjer hverfa fáeinar vikur apt-
er 1 tlmaun> °g greina frá atvikum glæp3 þess,
ken^lnum ógæfusama skjólstæðing var um
1 n0Í<i<:ur roskinn bjó rúma þingmanna-
eið tra kaupstaðnum, er fyr nefndur, í gömlu
húsi, þar sem hann var borinn og barnfædd-
ur, og hafði lifað þar 70 sumur og sjeð sól-
ina blessaða sjötíu sinnum alþekja víðlendar
ekrur fögrum akurgróða. Hann hafði gjört
sólskinið að gullpeningum, og orðið auðugri
miklu en nágrannar hans, og að því skapi
harðbrjóstaðri.
Hann hjet Salómon Daðvíðsson. Hann
hafði hendur af stáli og hjarta af steiui.
Enginn unni honum, og jafnvel ekki eigin-
kona hans, er hafði verið honum samferða á
lífsleiðinni í meira en 40 ár. En hann var
samt í nokkrum metum fyrir sakir auðlegðar
sinnar — slíks má auðurinn jafnan orka—, og
hafði hann verið gjörður að bankastjóra fyrir
bragðið, þegar banki var fyrst stofnaður í
kaupstaðnum. En samt sem áður lagði hinn
gamli maður aldrei peninga í bankann. það
var lengi, að nábúar hans skildu ekkert í
því, hvað hann gjörði af peningum þeim, er
honum áskotnuðust, frá því þeir bárust hon-
um í hendur og þangað til hann gat varið
þeirn, unz einhver uppgötvaði, að það stóð
járnbent eikarkista undir rúmi hins gamla
manns, og þóttust menn nú vita, að þar mundi
haun varðveita auðæfi sín þangað til hann
gat komið sjer við að kaupa fyrir þau jarðir
eða óyggjandi skuldabrjef. það var raunar
sonur hans, er hafði uppgötvað leyndarmál
þetta. |>að var óknytta-strákur og mesti
lánleysingi. Hann hafði að lokum haft sig
á burt úr föðurgarði, og ekkert spurzt til hans
síðan. Var talið sjálfsagt, að hann væri ann-
aðhvort drukknaður, eða dáinn einhversstaðar
í fjarlægu landi; því að tíu ár voru liðin svo,
að enginn maður hafði heyrt hans getið.
Kona Salómons Davíðssonar var merkis-
kona. Enginn vissi, hvernig á því stóð, að
hún hafði farið að ganga að eiga slíkan gaur.
Hún var honum svo ólík, sem mest má verða.
Á yngri árum hafði hún verið eins fríð og
dóttir hennar var nú, og álíka blíð og ástúð-
leg. þ>egar hún eltist, varð hún hæg og hljóð,
eflaust vegna stirðrar viðbúðar bónda síns,
— en aldrei hafði hún kvartað —; og nú, er
ellin færðist yfir hana og æfikvöldið nálgaðist,
var hún orðin ástúðlegri og glaðværri í lund, en
hún hafði nokkurn tíma verið. það var eins
og að á hina jarðnesku braut hennar legði sól-
skinsljóma frá öðrum æðri heimkynnum.