Ísafold - 02.02.1889, Blaðsíða 2

38
með þessum ötulu prjedíkunum, ber hinn
eptirþráða ávöxt seint og síðar meir. Ög
undir það ættu allir að geta tekið, sem láta
sjer alvarlega annt um framtíð þjóðarinnar.
En hvað sem því líður, þá koma í góðar
þarfir hinar röggsamlegu áminningar hans
um að reyna að sjá fjárhag landsins borgið
eptirleiðis betur en hingað til,—að taka fyrir
þá voðalegu óspilun, að gjöra ekki nema jeta
upp þetta, sem landið á í viðlagasjóði, og
meiri hlutinn af er fyrningar frá fyrri tím-
um, áður en þjóðin fór að eiga með sig sjálf.
J>að er ótrúlegt, að þing og þjóð vilji nú
halda slíkri fásinnu áfram lengur. |>ó má
búast við talsverðri tregðu í því efni, er til
kastanna kemur, og miklum og margvíslegum
úrtöfum.
En til að eyða þeirri mótspyrnu verður
hyggilegasta ráðið að taka helzt það, sem
hendi er nœst. En það er að hækka nokkuð
þessa tolla,semnúhöfum vjer,á áfengum drykkj-
um ogtóbaki, ogbæta við 1—2 nýjum tollum á
öðrum munaðarvörum. það á þjóðin hægast
með að sætta sig við, og slíkir tollar eru þó
í rauninni rjettlátastir eða rangindaminnstir,
þegar á allt er litið.
Kostnaðarsömu tolleptirliti verðum vjer að
reyna að komast hjá til lengstra laga. J>ess
vegna verðum vjer að hyllast til, að hafa
tollana sem fæsta, og sneiða hjá þeim varn-
ingi, sem er mjög örðugur viðfangs með ept-
irlitið.—Annars er nú það að segja um eptir-
litið, að það er þá fyrst tími til að gefast
upp við það, eða láta sjer vaxa það svo á-
kaflega í augum, þegar farið er að reyna að
fást við það. Hingað til hefir, svo kunnugt
sje, varla verið neitt við það fengizt hjer á
landi. Tolllieimtan hefir verið hjer um bil
eingöngu í því fólgin, að reikna út tollinn
eptir hinum útlendu vöruskrám og kvitta fyr-
ir greiðslu hans. |>að er svo að sjá, sem, af
því að valdsmenn vorir hafa sjeð, að sjer
væri um megn að vernda landssjóð til hlítar
fyrir tollsvikum, þá hafi þeir lagt alveg árar
í bát. En þar má mikið á milli vera. J>að
er vafalaust meðfram þess konar örvæntingar-
aðgjörðarleysi að kenna, ef svo er, sem
mörgum kunnugum er orðinn talsverður grun-
ur á, að hinn mikli þurður á tolltekjum lands-
sjóðs sje meðfram að kenna megnum toll-
svikum.
Verði sú raun á t. d. næsta fárhagstíma-
bil, að valdsmenn geti, þótt þeim sje haldið
til þess eptir föngum, alls eigi ráðið til hlít-
ar við tollsvik af verzlunarmanna hálfu, þá
er að taka til annara ráða. þegar tollar eru
orðnir 2—300 þvts. á ári, mætti að öllum lík-
indum fá upp sæmilega tollgæzlu fyrir 10/«
af fje því, og það er þó ekki ókleyfur kostn-
aður.
Meðan vjer þurfum eigi að tolla neina
reglulega nauðsynjavöru, getur tollurinn ekki
heitið neinn neyðarkostur. Hvað margar
þjóðir komast svo vel af?
J>ótt sumir miklir kaffi- og sykur-vinir
kunni að vilja kalla það góðgæti nauðsynja-
vöru, þá er það samt, sem betur fer, varla
almenningsdómur, sízt ef það er brúkað gegnd-
arlaust, eins og of víða tíðkast hjer á landi.
það er að minnsta kosti alveg neyðarlaust,
að takmarka það svo við sig, sem nemur
lágum tolli, 5—10 aura, en stórum meira
þarf landssjóður naumast á að halda fyrst
um sinn, ef tóbaks- og vínfangatollur væri
jafnframt hækkaður skaplega, og tollsvik
gerðu ekki skarð í hann til neinna muna.
jþessa tolla, og helzt ekki aðra, ætti þjóð-
in og þingið í sumar að hafa á dagskrá, og
gera sig einbeitt í því, að koma þeim á.
— J>að er of djarfleg ályktun hjá hr. J. Ó.,
að þótt útflutningstollurinn á fiski og lýsi
hafi ekki komið niður á þessum vörum út af
fyrir sig, heldur á verzluninni yfir höfuð, þá
muni sama verða raunin á með aðra eða
margfalt hærri útflutningstolla. |>að er sitt
hvað, þótt 30 aura tollur á skippundi af salt-
fiski felli hann ekki í verði fyrir bændum,
eða ef farið væri að leggja á hann svo krón-
um skipti. Sama er að segja um aðrar lands-
nytjar, ef ætti að fara að hlaða á þær háum
tollum. það mundi gjöra verzluninni með
þær lítt bærilegan hnekki, auk þess sem
slíkir tollar kæmi mjög svo ójafnt niður á
ýmsa parta landsins. þeir yrðu þung byrði
í sumum hjeruðum, en kæmi alls eigi við
sum önnur.
»f>jóðviljinn« og ávarp Reykvíkinga-
það er hlálegur skaplöstur á hinni fjörugu,
ötulu og ótrauðu frelsishetju þeirra ísfirðing-
anna, »|>jóðviljanum«, hvað hann er opt
herfilega rangs-leitinn og óbilgjarn.
|>að er spauglaust talað, að »|>jóðviljanum«
er ýmislegt dável gefið að öðru leyti. Hann
er ekkert skrílblað. Hann hefir yfir höfuð
betra og drengilegra mark og mið en að koma
sjer bara vel við skrílinn. Hann leggur ekki
saklausa menn í einelti bara til þess að svala
lúalegum náttúruhvötum. Hann ofsækir þó
ekki beztu menn þjóðarinnar, og allt sem
þeir eru eitthvað við riðnir, bara til þess að
gjöra persónulegum fjandmönnum eða öfund-
armönnum þeirra til geðs og greiða. Hann
gjörir sjer ekki far um að níða burtu úr
þjóðinni það sem henni er vel gefið og kenna
henni ef til vill lesti og óknytti í staðinn.
Hann er ekki með frelsisgjálfur framan í al-
þýðu bara til að ginna hana; hann virðir ekki
frelsið að vettugi sjálfur ; honum er sjálfsagt al-
vara með frelsið. Hann hefir allgóða einurð við
hvern sem í hlut á, af þeim sem völdin hafa
eða mikils mega sín—upp ábyrgð prentarans
að vísu !—, en hefir ekki hitt lagið, að lát-
ast vera mesti bersöglis-garpur og öllum ó-
háður, en varast samt að sitja eða standa
öðruvísi en þeir vilja, sem sá hinn sami á
eitthvað undir, hvað lítilfjörlegt sem það er,
eða hugsar sjer að hafa eitthvað gott af, mik-
ið eða lítið. Hann umhverfir ekkí sannleik-
anum mót betri vitund til þess að »hafa eitt-
hvað upp úr því«.
það er optast kappið og ákafinn, að hafast
sem mest að, og ganga sem hreystilegast fram,
er kemur þjóðviljanum til að hafa í frammi
rangsleitni og óbilgirni. En mjög er honum
gjarnt til þess.
|>að er eitt dæmi af mörgum, hvernig hann
lætur út af afmælisávarpinu til konungs í
haust frá Eeykvíkingum.
Til þess að geta sett ónot í þá, sem gamla
°g nýja frelsisfjendur í augum almennings,
að hann hyggur, þá umhverfir hann meira
eða minna innihaldi ávarpsins, og lýsir því
á þá leið, að þeir, sem ekki hafa sjeð það
eða veitt því eptirtekt, hljóta að ímynda sjer,
að það hafi verið fullt af mærð og smjaðri
við konung.
En — það er óhætt að fullyrða, að af öll-
um hinum mörgum ávörpum, er alþingi hefir
ritað konungi fyr og síðar, þá er ekkert eins
mærðar-iaust, eins og einmitt þetta ávarp
Reykvíkinga (sjá Isaf. 14. nóv. f. á.). Enda
rituðu líka hiklaust undir það margir þeir,.
er jafnvel »J>jóðv.», og hans nánustu banda-
menn munu ekki treysta sjer til að bregða
um óþjóðrækni eða ófrjálslyndi. það var af
ásettu ráði varast að setja annað í ávarpið
en hver eðlilega gerður íslendingur mundi
geta undirskrifað innihaldsins vegna, hverrar
skoðunar sem hann væri um landsins gagn
og nauðsynjar, þar á meðal um stjórnar-
skrármálið. því að eins leyfði bæjarstjórnin
sjer að setja líka í ávarpið: »í nafni (fjarver-
andi) landsmanna».
A landstjórnarmál var alls eigi minnzt í
ávarpinu annað en það, að stjórnarskráin frá
1874 var kölluð »þýðingarmiklar umbætur á
stjórnarhögum vorum», og hefir víst enginn
svo mikla bölvun á stjórnarskránni, að hann
játi eigi þetta satt að vera, þegar borið er«
saman við það sem áður var.
Hvað fær nú »þjóðv.» út úr þessu ?
Hann segir, að »ávarpsmennirnir fari mörg-
um orðum um hinar dýrmætu og ógleyman-
legu umbætur á stjórnarhögum vorum !»
þar sem stóð enn fremur í ávarpinu : »og
ánægjulegt er oss að kannast við framfarir
þær, er þjóð vor hefir tekið í ýmsum grein-
um á ríkisstjórnarárum Yðvarrar Hátignar»,
þá fær »þjóðv.» út úr því, að ávarpsmenn-
irnir fari mörgum orðum um hinar »ánægju-
legu framfarir þjóðar vorrar», og »að þeir lýsi
því yfir í nafni alls landslýðs, á hve einstök-
um blóma- og framfaravegi land vort sje» !
Eins og tilvitnuð orð ávarpsins sýna, var
þar aðeins vikið lauslega á það, sem allir
mega til að kannast við, að landið hafi tekið
framförum þann fjórðung aldar, er Krstján
IX. hefir ráðið ríkjum, en ekkert talað um,
hvort þær væru miklar eða litlar, og því síð-
ur, hverju eða hverjum þær væru að þakka.
Minna var sannarlega ekki hægt um það að
segja.
það er í stuttu máli, að til þess að fá sjer
eitthvað til ámælis við sína kæru Eeykvíkinga,
má »þjóðv.« til að hafa aðferð óhlutvandra
málrófsmanna, og gjöra þeiin upp allt önnur
orð og ummæli en þeir hafa nokkurn tíma
haft nje látið sjer til hugar koma að hafa.
það er ekki von, að blaði, sem leggur aðra
eins háttsemi og þetta í vana sinn, gangi vel
að afla sjer trausts og virðingar vandaðra
manna, þótt það hafi annars sína kosti.
Feddersen og „Fj.konan“.
þjer voruð í sumar svo vinsamlegur, herra
ritstjóri, að taka nokkur orð frá mjer í blaði
yðar »ísafold« XV. 29. út af ummælum »Ej,-
konunnar« um herra adjunkt A. Feddersen.
Jeg lofaði þá, að senda yður frekari upplýs-
ingar um rnálið, og vil því biðja yður að ljá
eptirfylgjandi brjefi frá hr. Feddersen rúm í
blaði yðar :
»þjer hafið, herra kaupstjóri, með brjefi
dags 7. ágúst næstl., mælzt til þess, að jeg
gæfi yður upplýsingar áhrærandi miður vin-
samleg ummæli »Fj.kónunnar« um mig, er
jeg hjermeð vil láta yður í tje.
þegar jég var á íslandi 1886, keypti jeg
nokkra gamla muni —enga forngripi— eptir
ósk formannsins við »Dansk Folkemuseum«
hjer í Kmhöfn. þangað fór allt, sem jeg
keypti það ár, fyrir sama verð og jeg gaf
fyrir það á íslandi. Mjer kom eigi til hugar,
að mönnum gæti mislíkað slíkt, og áleit auk
heldur þeim hlutum betur varið, sem seldir