Ísafold - 29.05.1889, Page 1

K.emur út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(lO^arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir i.okt. At'-
greiðslnst. í Austurstrœti 8.
XVI 43.
Reykjavík, miðvikudaginn 29. mai.
1889.
Gufubátsmálið.
i
Undirtektir eru hinar 'beztu undir það mál
hjá almenningi i orði, það til hefir spurzt,
hvað sem verður á borði
Hjá almenningi. Ekki öllum. Engin ný-
breytni er sú til, að öllum líki. Ekkert nýtt
framfarafyrirtæki er svo nytsamlegt eða nauð-
synlegt, að ekki verði einhverjir til að veita
því mótspyrnu, í orði eða verki. Slíkt er
ekkert tiltökumál. það væri heimskulegt að
kippa sjer upp við það.
Heyrzt hefir á Vestfirðingum, þeim fáu
sem tíminn hefir leyft að svara nú þegar á-
skorunum bróðabirgðastjórnarinnar, að þeir
Vildu hafa vissu fyrir því, að hinum fynrhug-
•aða gufubát væri að sjálfsögðu ætlað að fara
um það svæðið, Vestfirði, ekki síður en Faxa-
flóa, ef þeir ættu að leggja fram fje til fyrir-
tækisins að nokkrum mun. þetta er ofur-
eðlilegt, enda er bráðabirgðastjórnin einráðin
í, að halda því fram, svo framarlega sem
Vestfirðingar láta sjer lynda að báturinn komi
■að jafnaði að eins á hinar loggiltu hafnir þar,
að viðbættum t. d. einum stað á ísafjarðar-
djúpi innanverðu, og ætti þá að hafa sömu
reglu um komustaðina við Eaxaflóa. þessu
gæti gufubáturinn annað, svo að hæfileg not
yrðu að á báðuin stöðunum, vestra og syðra,
en hinu ekki, að horna nærri hverja vík og
vog, er einstakir menn kynnu helzt að vilja
kjósa. |>að var af því, að menn bjuggust
við slíkum kröfum af almennings hálfu, að
áhorfsmál þótti á stofnunarfundinum (7. þ. m.)
að fastráða þá þegar stöðugar milliferðir báts-
ins um Vestfirði líka, hvernig sem á stæði.
Un þar sem kunnugir og málsmetandi menn
vestra fullyrða, að þar mundu menn þykjast
góðu bættir og fram yfir það, að fá bátinn
segjum 6 ferðir á ári á allar hafnir þær vestra,
er nú eru almennt notaðar, þá er það ber-
sýnilega hið eina rjetta, að halda sjer við þá
fyrirætlun og hugsa sjer ekki hærra fyrst
framan af. jþví meira svæði sem báturinn
hefir undir, því fremur er von um, að hann
geti haft nægilegt að gjöra, eins og hitt ligg-
nr lfka í augum uppi, að hægra verður þá
^ð hafa saman fjeð til að koma fyrirtækinu
^ 8ang.
Hugmynd bráðabirgðaBtjórnarinnar er þá
su, að báturinn komi að jafnaði við á höfn-
unum við sunnanverðan Faxaflóa allt að
Brákarpolli, á 4 hafnir á Breiðafirði: Ólafs-
Vi'k, Stykkishólm, Skarðsstöð og Flatey,
ennfremur á Patreksfjörð, Bíldudal, Dýrafjörð,
Önundarfjörð, Jsafjörð og t. d. Reykjarfjörð,
(við innanvert Djúpið).
f>ó að bátnum væri eigi ætlað að jafnaði
að koma nema á þessa staði, þá er það eng-
an veginn svo að skilja, að ekki mætti láta
hann koma víðar við, þegar svo bæri undir,
að hann hefði eitthvað verulegt að gjöra á
uðra staði, og það raskaði eigi hinni föstu
ferðaáætlun.
Eins og áður var getið, var á stofnunar-
fundinum lítið farið iit í tilhögun á stjórn
fjelagsins ; það hlaut að bíða lagasamþykktar-
fundarins. J>ó má geta þess, að ætlazt var
til, að stjórnin hefði aðsetur í Reykjavík,
ogað aðalfundir, sem halda skyldi þar á hverju
sumri, hefði hið æðsta vald í öllum fjelags-
málum innan þeirra takmarka, sem lögin á-
kvæðu, og þar hefðu allir hluthafendur at-
kvæðisrjett, aunaðhvort beinlínis eptir liluta-
fjölda, þó enginn fleiri en 10, eða þá öllu held-
ur hinn veginn, að á fundinum mætti 1 full-
trúi fyrir hver 10 hlutabrjef eða svo.
það er víst, að fyrirtæki þetta er engu
minna áhugamál fyrir Vestfirðingum en
Sunnlendingum. En mi ríður einkum á, að
Vestfirðingar verði sem skjótastir til að sinna
málinu, með því að heita sem rífustum
framlögum í hlutabrjefum, — svo skjótir, að
nokkurn veginn greinileg vitneskja um hlut-
töku þeirra verði liingað komin í lok næsta
mánaðar. |>ví fyrirtækið þarf nauðsynlega
að vera annaðhvort komið reglulega á lagg-
irnar fyrir þing, eða þá nokkurn veginn vís
von fengin um að það komizt á fót. Er það
meðal annars vegna þess, að sjálfsagt er að
sækja um styrk til þingsins til fyrirtækisins,
og hann talsverðan. Samgöngur á sjó eru
vorar greiðustu og kostnaðarminnstu sam-
göngur, og ber þess vegna það fje, sem er
varið fcil að styrkja þær, stórum meiri ávöxt
en t. d. það sem varið er til vegagjörða á
landi. Og hafi þótt tilvinnandi að veita
18,000 kr. styrk á ári til að halda uppi
strjálum gufuskipsferðum kringum allt landið,
þótt þeirra geti eigi orðið not nema með
höppum og glöppum á meira en helming af
þeirri leið sakir ísa, þá virðist sannarlega
fullt eins mikil ástæða til að leggja að minnsta
kosti til sem svaraði helmingi af því fje til
að halda uppi tíðum og hagkvæmum gufu-
skipsferðum með fram þeim kafla strand-
lendisins, sem jafnan af er greið leið um, —
aldrei tálmanir af ís— og langbezt liggur við
samgöngum á sjó að öðru leyti. f>að liggur í
augum uppi, að á þeim kafla landsins á að
nota sjóinn mest til allra aðdrátta, flutninga
og ferðalaga; enda er landslagi þannig háttað
þar víða, að eiginleg vegagjörð er þar frá-
gangssök. Tíu—tólf þúsund króna styrkur á
ári til jafn-nauðsynlegra og nytsamlegra gufu-
skipsferða og hjer ræðir um er ekki mikið í
samanburði við það sem annarsstaðar gjörist.
f>ar er ekki liikað við að verja svo hundruð-
um þúsunda króna skiptir xir ríkissjóði til að
styrkja eina gufuskips-<dínu», ef um nokkra
verulega hagsmuni eða hagræði er að tefla
fyrir almenning, þótt ekki sje t. d. annað en
það, að koma varningi einstakra manna,
einhverjum mikilsverðum landsnytjum, á út-
lendan markað með svo litlum flutnings-
kostnaði, að hann geti staðizt samkeppnina
þar. f>annig líta menntaðar þjóðir á sam-
göngumálið.
f>að er síður en svo, að þetta fyrirtæki sje
ókleyft, ef viljann vantar ekki og áræði; en
óþolandi við það að búa, að fara leugur á
mis við jafnlítilfjörlegan vísi til þeirra sam-
göngu- og viðskiptahlunninda, sem hver
smáþjóð annarsstaðar um hinn menntaða
heim hefir nú notið í heilan mannsaldur eða
lengur. Að láta jafn-hentugan tíma og þetta,
hið mikla góðæri, hjá líða án þess að gjöra
sitt hið ýtrasta til að koma einhverju slíku
áleiðis, það er og verður mikill ábyrgðar-
hluti.
Tollfrumvörp stjórnarinnar.
Nauðsyir á auknum tekjum til handa lands-
sjóði er löngu viðurkennd orðin af ölitim skyn-
berandi mönnum, sem eitthvað hugsa um
landsins gagn og nauðsynjar, og allur þorri
þeirra mun líka vera kominn á þá skoðun,
að líklegasta og hagfeldasta ráðið til að fá
þennan tekjuauka sje einmitt það, sem
stjórnin nii stingur upp á í hinum nýju frum-
vörpum sínum: að leggja toll á kaffi og syk-
ur og hækka tóbakstollinn.
það er eins og það á að vera, að þegar
einhver nýmæli eru að almenningsdómi orð-
in að nauðsynjamáli, að þá láti stjórnin ekki
eins og hún hvorki heyri það nje sjái eða
sjer komi það ekkert við, heldur taki rögg á
sig og gjörist frumkvöðull að því að koma
því fram. Sá rekspölur er algengur og þyk-
ir sjálfsagður þar sem stjórnarhættir eru í góðu
lagi og skaplegt samband og sambúð með stjórn
og þjóð. Jín þó að brestur sje á því meiri
eða minni að einhverju leyti, þá fer ekki
nema vel á því, að slíkt komi ekki fram í
öðrum málum, sem ekkert eiga skylt við á-
greiningsatriðin eða misþykkjuefnið.
f>að er vikið á það í ástæðunum fyrir kaffi-
og sykurtollsfrumvarpinu, að því hafi verið
haldið mjög fast fram í neðri deild alþingis
1887, að kaffi beri að sumu leyti fremur að
telja nauðsynjavöru en munaðarvöru fyrir
mikinn hluta þjóðarinnar, einkum að því leyti
sem á morgum stöðum verði að liafa það í
mjólkur stað, sjerstaklega í fiskiverum. f>ví
svarar stjórnin svo, og hefir þar alveg rjett
fyrir sjer :
»Ef nú hjer væri að ræða um þess konar
tollálögur, er gerðu fátæklingum ' ómögulegt
að fá sjer kaffi, þá mætti frá því sjónarmiði
ef til vill telja nokkur tormerki á því, að
leggja á kaffitoll. En hjer er slíku ekki til
að dreifa. f>að sem flutt er til landsins af
kaffi og kaffibæti árlega, nemur, eins og áð-
ur er sagt, um 770,000 pundum. Ef þeim
er jafnað niður á alla landsbúa (börn líka),
verður það 11 pd. á mann, er gengur til
kaffidrykkju árlega; og virðist þetta keyra
svo fram úr öllu hófi, að allt að því megi
kalla misbrúkun bæði í efnalegu og heilsu-
farslegu tilliti. Hin óverulega takmörkun á
kaffinautn, er leitt gæti af því, að leggja 5
aura toll á pund, yrði án efa fremur þjóð-
inni til góðs en til hins gagnstæða. f>að er
að minnsta kosti víst, að kaffinautn sú, sem
nú á sjer stað á Jslandi, verður ekki talin
nein nauðsyn; þegar því ræðir um, að út-
vega landssjóði tekjuauka, er eigi verður hjá
komizt, verður sem stendur vart fundinn
betri tekjustofn en tollur á kaftí.
Að því er sykurtoll þann snertir, er hjer
er farið fram á, nefnilega 2 aurar á hverju
pundi, þá er hann víst svo lágur, að hann