Ísafold - 21.08.1889, Blaðsíða 1

:K.emur út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsius
(I04arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ISAFOLD.
(Jppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir t.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
XVI 67.
Reykjavik, miðvikudaginn 21. ágúst.
1889.
Rannsóknarferð
f>orvaldar Thoroddsen 1889
Herra jporvaldur Thoroddsen er nú nýkom-
ínn heim úr þ. á. rannsóknarferð sinni, um eitt
það svæði landsins, er mönnum hefir verið
mjög lítt kunnugt um áður, leikum sem
lærðum, eu talsvert verið umþráttað, enda
er það all merkilegt.
það eru óbyggðirnar kringum Fiskivötn
(hin eystri), sem svo eru kölluð á Uppdrætti
íslands, en byggðarmenn þar naerlendis kalla
að sögn aldrei annað en Veiðivötn.
Hann skoðaði fyrst nokkuð af Bangvell-
ínga-afrjetti, Hrafntinnuhraun (sunnan og
vestan undir Torfajökli) og uppsprettur Mark-
aríijóts. Hrafntinnuhraun telur hann eitt
með merkilegustu hraunum í heimi. Er að-
alefnið í því grár liparitsteinn, með 3—4 feta
'þykkri skán af hrafntinnu, og ofan á henni
eins og vikurfroða. Niður í gegnum hraun
'þetta hefir Markarfljót grafið sig. Hraunið
segir hann komið undan vesturenda Torfa-
jökuls. — Síðar í ferðinni skoðaði hann 3
hrafntinnuhraun önnur á Landmauna-afrjett,
áður ókunn, upp komin ekki langt frá ’ninu
gamla Hrafntinnuhrauni, nálægt Torfajökli.
Hvít vikurlög í jörðu, og sumstaðar uppblás-
in, eru algeng víða um Suðurlandsundirlendið;
einkum er mikið af þeim í þjórsárdal og
kringum Heklu; en það vissu menn, að úr
Heklu gátu þau eigi verið kominn, með því
að þarer ekkert þess kyns efni. það sást nú,
að uppspretta þeirra.er í Torfajökli, eins og
Hrafntinnuhraunanna.
Frá Galtarlæk á Landi hjelt hr. |>. Th. upp
á Landmannaafrjett og skoðaði þar fjöll og
athugaði ýmislegt. þar þarf Uppdráttnr ís-
lands töluverðrar leiðrjettingar; þar eru fjall-
garðar og stöðuvötn, sem ekki eru á Uppdr.
íslands. Eins er farvegur Tungnaár, sem
rennur úr Vatnajökli vestur í jpjórsá, mjög
skakkt settur þar, enda hefir Björn Gunn-
lögsson ekki getað komið við að ferðast um
.þær slóðir, og því orðið að fara eptir sögusögn
byggðarmauna.
þorv. Thor. fór yfir Tungnaá á Krókavaði
°g upp að Veiðivötnum (Fiskivötnum). jpang-
að fara Landmenn stunduin til veiða vor og
haust, en annars hafa öræfin þar upp af ver-
ið svo að segja ókunn.
Við Veiðivötn er landslag allt öðru vísi en
tíðast er annarstaðar hjer á landi þar sem
mikið er af vötnum uppi á heiðum. Landið
er ekki flatt, heldur alsett háum fellum og
öldum af móbergi, sem liggja í röðum til
landsuðurs, alveg eins og fellin í kringum
Heklu. Fell þessi og landið milli þeirra ber
menjar stórkostlegustu eldsumbrota, og eru
þar stórvaxnari eldgígir en nokkurstaðar á
landinu annarstaðar. I þessum gígum éru
!bú flest vötnin—, hin eiginlegu Veiðivötn. þau
hafa sezt eða safnazt í hina útkulnuðu gígi
—skálarnar í eldborgunum—eða í jarðföllin
í kringum þá. Hin mikla tilbreyting í lands-
laginu, þar sem skiptast á vötn og eldborgir,
hraundrangar og móbergstindar og gróður all-
mikill umhverfis, gjörir þar mjög einkennilegt
umhorfs og fagurt yfir að líta. Hraunbotn er
í vötnunum ; þar eru því beztu fylgsni fyrir
silung, og nóg fæða fyrir hann, vegna gróð-
urins og kvikindanna sem safnast að hon-
um. Hvergi á íslandi er nándarnærri því
eins mikið nm eldgígavötn. Fyrir ofan vötn-
in npp að Vatnajökii taka við eldfjöll, hraun
og vikrar, svo nú er það komið í ljós, að það
er samföst bogadregin eldæð þvert yfir landið,
gegnum Iíeklu og Odáðahraun. Er það
mjög mikilsvert til að skilja jarðfræði Islands.
Vissu menn það ekki áður, vegna ókunnug-
leika um, hvernig til hagaði við Veiðivötnin.
Veiðivötn ná yfir miklu meira svæði en
sýnt er á Uppdr. Isl.
í högunum við Veiðivötnin slógu þeir þ. Th.
og fylgdarmenn hans hey, og höfðu með sjer
í smá ferðalög út um öræfin þar norður og
austur af. Skoðaði hann þá meðal annars
pórisvatn, sem er eins og lítilfjörlegur poll-
ur á Uppdr. Isl., en mnn í rauninni vera
stærsta vatn á landinu, annað en pingvalla-
vatn. jpað er mikið urn sig og breitt að sunn-
an, en norður og austur úr því ganga 2
stórir flóar og er hálent nes á milli, enda mik-
ill hluti vatnsins fjöllum luktur. Gróðurlaust er
allt í kringum vatnið, nema dálitlir hagar í
flóabotnunum á báðum.
Hann helaur, að það sem nú er kallað
Litlisjór, eitt af Veiðivötnum, hafi áður
verið nefnt Stórisjór, með því að það
vatn er langstærst af hinum eiginlegu Veiði-
vötnum, enda bendir afstaða vatnanna sm 4
milli á Islandsuppdr. B. G. á það, en hana
hefir hann sett eptir sögusögu Skaptfellinga,
og þar eru vötnin látin ná miklu nær Vatna-
jökli, heldur en á að vera.
Eptir að búið var að skoða Veiðivötnin og
öræfin kringum þórisvatn og upp með Köldu-
kvísl, fór hann upp með Tungnaá, til að
leita að upptökum hennar, sem áður voru
ókunn,og höfðuþeir hey rneð sjer handa hest-
unum, og var frá Veiðivötnum upp í Tungna-
botna 8 klukkustunda liröð reið, um eintóm
graslaus öræfi, en þar, fast upp við jökulinn,
allgóðir hrossahagar í verum.
Tungnaákemurítveimurstórum kvíslum und-
an geysimiklum skriðjökli, sem er eins og boga-
dregin rönd á Vatnajökli allt frá Hágöngum
og suður undir Fljótshverfi. Fjallgarðar marg-
ir liggja á öræfunum upp að skriðjökli þess-
um og deila milli vatna, sem frá jöklinum
falla. Tveir af þessum fjallgörðum eru fyrir
sunnan Tungnaárbotna, ganga fram með
henni að sunnanverðu, og milli þeirra vikra-
dalir; en fyrir sunnan þá fjallgarða liggur af-
arlangt stöðuvatn og mjótt og nærri heila
dagleið til útsuðurs, en fyrir sunnan það
vatn er aptur hár fjallgarður, í sömu stefnu
og hinir fjallgarðarnir við Tungnaá, og í kverk-
inni fyrir sunnan þann fjallgarð kemur Skaptá
upp, en Hverfisfljót undan jöklinum töluvert
sunnar. A Islandsuppdr. eru allar þessar ár
látnar koma upp á sama stað.
Síðan var haldið úr Tungnaárbotnum nið-
ur með Tungnaá á milli þessara fjallgarða í
2 dagleiðum og suður i Laugar, nálægt Torfa-
jökli. Skoðaði herra þ. Th. þar hverapláss
kringum Torfajökul og ýmislegt fleira á Land-
manna-afrjett; fór síðan um nýja hraunið
(frá 1878) hjá Krakatindi nálægt Heklu, gekk
upp á Heklu og skoðaði ýmislegt þar í kring.
Um allt þetta svæði þarf Islandsuppdrátt-
urinn mikilla leiðrjettinga.
A heimleiðinni skoðaði hann ýmsa hveri
og laugar í Arnessýslu.
Herra Th. mun nú vera búinn að yfir-
fara svo rnikið af þeim hlutum landsins, er
mest brast kunnugleika um áður og helzt
þurftu rannsóknar við, að ekki vantar nema
herzlumuninn til þess að rannsóknum þess-
um geti orðið lokið. það mun ekki vera
annað eptir en Snæfellsnesið og Skaptafells-
sýslurnar, með nokkru af öræfunum fyrir norð-
austan Vatnajökul. En fyr en því er lokið
er ekki hægt að leiðrjetta til hlítar Tslands-
uppdráttinn nje að fá ýtarlega lýsing á land-
inu, svo fullkomna og áreiðanlega, að við megi
hlíta. Kannsóknir þessar eru undirbúningur
til þess, auk þess sem þær geta verið og eru
mikilsverðar að öðru leyti ; enda er þeim
veitt mjög mikil eptirtekt í öðrum iöiidum,
miklu meiri en hjer, með því að þar kunna
menn betur að meta slíkt,—meta mikilsverð-
ar, vel og kappsamlega framkvæmdar vísinda-
legar rannsóknir, fram yfir óvísindalegt kák í
þess konar efnum. Er varla svo á island
minnzt í útlendum bókum liin síðari árin, að
ekki sje þar mikið hól um hinn unga, ötuia
jarðfræðing, er sje að rannsaka land sitt, og
jafnframt um alþingi, er gjöri þjóðinm sóma
með því að styrkja slíkt fyrirtæki með dá-
litlum fjárframiögum á hverju ári.
Prestskosningin í Reykjavík.
Prestskosning í Beykjavík fór fram 19. þ.
m., eins og til stóð, og varð niðurstaðan sú,
að síra Sigurður Stefánsson alþingismaður frá
Vigur, hlaut 376 atkv., síra ísleifur Gíslason
í Arnarbæli 34, og síra þorvaldur próf. Jóns-
son á ísafirði 7. Greidd voru þannig alls 417
atkv.
Á kjörskrá voru 781 kjósandi alls, og þurfti
því ekki nema 391 atkv. til þess, að kjörfund-
ur væri lögmætur, og ekki nema 196 atkv.
þar af til þess að ná kosningu; en síra Sig-
urður hlaut nálega tvöfaldan þann atkvæða-
fjölda.
Kosningarathöfnin stóð ytír frá kl. 11—4.
Meðal þeirra, sem atkvæði greiddu, voru yfir
50 kvennmenn. Má segja, að kvennþjóðin
hafi rekið af sjer slyðruorðið með því að nota
ekki lakara en þetta kosningarrjett sinn, og
Beykjavíkursöfnuður yfir höfuð, enda hefði
það verið söfnuðinum stór minnkun, ef kjör-
fundur hefði eigi getað orðið lögmætur fyrir
fámennis sakir. Allt að \ safnaðariima með
kosningarrjetti voru þó eigi við heimili sín,
heldur í kaupavinnu í sveit eða í ferðalögum,
og hefir því ekki nema rúmlega 4. hver mað-
ur af hinum setið heima, eða látið kosning-
arrjett sinn ónotaðan.
Hitt er annað mál, hvort allir, sem komu