Ísafold - 14.12.1889, Page 1

[
?Kemuj út á miðvikudögura og
laugardögum. Verð árgangsins
(lO^arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) buodin við
áramót, ógild nema komin síe
til útgefanda fyrir I.okt, Af-
greiðslust. í Austurstræti 8.
XVI 100. i
Reykjavík, laugardaginn 14. des.
1889.
Fyrst um sinn frá 1. janúar 1890 að
telja gefur landsbankinn i vexti af spari-
sjóósinnlögum 3V;i0/o, og frá sama tima
heimtar hann fyrst um sinn aðeins 473%
af fje, er hann frá þeim tima lánar öðrum.
þeir, sem þegar skulda bankanum, verða
aðnjótandi vaxtalækkunar þessarar, hafi
þeir slaðið i skilum. þeir, sem eiga fje i
sparisjóði, geta fengið þaö allt út án upp-
sagnar innan 12 vikna frá 1. jan. 1890.
Reykjavík 13. des. 1889.
L. E. Sveinbjörnsson.
fúngfararkaup.
i.
Nýmæli í þá átt, sem vikið var á í síðasta
blaði, að hafa fastákveðið þingfararkaup, i
Stað þess að endurgjalda þingferðakostnaðinn
eptir reikningi, var til nmræðu á alþingi
1887, eins og margan mun reka minni til.
þar var fyrst sett nefnd, í efri deild, til að
íhuga og koma frarn með umbætur á lög-
gjöfinni um ferðakostnað og fæðispeninga al-
þingismanna. ^ Uppástungumaður að því var
Sighvatur Arnason, og gat hann þess, að
hann gerði það samkvæmt áskorun kjósenda
sinna á þingmálafundi þá um vorið. Slíkar
áskoranir höfðu fleiri þingmenn fengið. Nefnd
þessi samdi frumvarp, langt og ýtarlegt, sem
gekk fram í efri deild með ölluin þorra at-
kvæða. Bn í neðri deild var það fellt við 2.
umr., með eins atkvæðis mun allt frumvarpið
1 heild sinni, en meiri hluti hinna einstöku
greina með rniklu meiri atkvæða mun.
Bfri deildar menn voru flestir hlynntir ný-
mæli þessu, í orði og verki. Einn var samt
ákafur mótrnælandi þess þar. f>að var Júlíus
Havsteen, hinn sami þingmaður, sem nú er
frægur orðinn fyrir þingreiðar-höfðingskap
sinn. Honurn fannst það vera að «kasta
skugga á alþingi og alþingismenn, að ákveða
fast endurgjald fyrir ferðakostnað þeirra,
bæði að því leyti, sem með því væri dróttað
-að þingmönnum, að þeir áður hefðu gefið
hærri reikninga fynr ferðakostnaðinum en
þeir í raun rjettri hefðu kostað til, og svo
líka að því leyti, sem með ákvæðum um fast
endurgjald væri látið í ljósi, að alþingismenn
væru eigi færir um að úrskurða ferðakostn-
aðarreikninga, og hefðu eigi einurð á, að
færa niður endurgjaldsupphæðina hjá hverj-
um einstökum þingmanni, ef það þætti of
-hátt í reikningi hans».
Traust þingmanns þessa á einurð reiknings-
úrskurðarnefndarinnar hefir heldur ekki látið
til skammar verða : í sumar hafði hún ein-
urð á að —samþykkja þingfararreikning hans
óbreyttan, þótt hann væri þriðjungi hærri en
: annara þingmanna úr sama byggðarlagi, meira
að segja þriðjungi hærri en reikningar þing-
manna, sem áttu 1—2 dagleiðum lengra á
þing, og meira en helmingi hærri en þing-
manns úr næsta hjeraði, 1 dagleið skemmra;
-enda var hann, Júlíus Havsteen, líka sjálfur
í nefndinni og meira að segja formaður
hennar.
Hjá sumum þingmönnum í neðri deild var
sama hljóð í strokknum, einkum síra Sigurði
Stefánssyni. Hann tók svo djúpt í árinni, að
honum þótti »virðing hvers einstaks þing-
manns og þrngsins í heild sinni misboðið með
þessu frv. Auk þess mundi það líta mjög
illa út í augum stjórnarinnar; hún mundi þá
fá tilefni til að segja: svona bera íslenzkir
þingmenn gott traust til drengskapar hvers
anuars«. Grímur Thomsen var og líkrar skoð-
unar. Hann komst svo að orði um frurn-
varpið: »það er allt eintóm yfirlýsing um
það, að þingmönnum sje eigi trúandi til að
gjöra upp ferðakostnaðarreikning sinn«.
þessum borginmannlegu ummælum um ó-
hlutdrægni þingmanna og rjettvísi og einurð
reikninganefndarinnar mótmæltu þó aðrir
þingmenn. þorlákur Guðmundsson sagði af-
dráttarlaust, að »reynslan hefði sýnt, að það
væri ekki fulltryggilegt« (að reiða sig á ein-
staka þingmenn, hvað ferðareikninga þeirra
snertir, nje úrskurðarnefndina) og »að það
hefði enn ekki heppnazt«.
Skorinorðastur var Jón Ölafsson, skrifari
og framsögumaður nefndarinnar í efri deild
og líklega aðalhöfundur frumvarpsins. Hanu
sagði,að það væri »opinbert leyndarmál, sem
allir vissu, að þingmenn settu á reikninga
þann kostnað, sem þeir í raun og veru aldrei
hefðu haft«. »Jeg hef tvívegis«, sagði hann,
»verið þingmönnum sarnferða úr einu hinu
fjarlægasta hjeraði landsins. Ætti jeg að
segja upp á æru og samvizku, þá mundi jeg
segja, að þeir hefðu eigi kostað því til ferða,
sem þeir gáfu reikning fyrir«. Hann sagðist
og hafa hitt á leiðinni til Reykjavíkur sumarið
1885 »einn af þingmönnum með tvo hesta
uppgefna ; jeg spurði hann að, hvort hann
hefði eigi haft fleiri hesta að heiman. Hann
kvaðst hafa haft þriðja kiárinn horaðan, en
hann hafði upp gefizt á leiðinni. Bylgdar-
mannslaus var hann þá. Af hendingu sá
jeg síðar ferðareikning þessa sama þingmauns,
og .taldi hann þar, að hann hefði haft 5 hesta
og fylgdarmann alla leið, og þó hafði hann
farið fylgdarmannslaus mestalla leið«. (Alþt.
1887, A. 312).
L. E. Sveinbjörnsson sagði: «|>að vita
allir, og ekki er hægt að breiða yfir það, að
stundum hafa verið misfellur á ferðareikn-
ingum þingmanna, og að nefndin, sem hefir
átt að fjalla um þá, hefir þó kynokað sjer
við að setja þá niður. þetta hafa menn
játað með sjálfum sjer; og því skyldi þá ekki
mega gjöra þá játningu opinberlega?»
Ekki ómerkilegt er það í þessu sambandi,
er kom fram í umræðunum út af þingfarar-
reikningi Skirla þorvarðarsonar. Einhver
þingmaður hafði sagt, að ekki væri nema
ein dagleið héim til hans (að Berghyl) frá
Reykjavík. |>ví svaraði Skúli svo : «það er
ekki rjett, að ekki sje nema ein dagleið heim
til mín ; það er hæg tveggja daga ferð, en
má fara það á hálfum öðrum degi á 2 reið-
hestum». Samt sem áður hafði þingmaður
þessi reiknað 3 daga tii ferðarinnar hvora
leið (1885) eða 6 daga alls, og 3 hesta, —
líklega 2 reiðhesta og 1 áburðarhest, en eng-
an fylgdarmann. Arið eptir, 1886, er auka-
þingið var haldið, taldi hann sjer 7 daga til
ferðarinnar samtals báðar leiðir, en 6 daga
1887 og sömuleiðis 1889. Sami þingmaður
gat þess, að þingm. Eangvellinga, Sighv.
Arnason, ætti hálfri dagleið lengra á þing en
hann, þ. e. 2 dagleiðrr, ef þingieið Skúla er
látin vera dagleið, en 2J dagleið hæg,
eptir hans reikningi. |>ó eru í hans reikti-
ingi, Sighv. Arnasonar, jafnan taldir dagpen-
ingar 10—11 daga samtals fyrir og eptir
þing. En vera-má, að hann og fleiri þmg-
menn reikni sjer t. d. 1 dag eptir þing til
að búa sig af stað og 1 dag fyrir þing til
hvíldar; auk þess er og þessi þingmaður
roskinn orðinn og getur ekki haft nema
stuttar dagleiðir.
því var og lýst í umræðunum mótmæla-
laust, að á þingi 1885 hefði reikningsúr-
skurðarnefndin hœkkað reikninga hjá þing-
mönnum, »um 4 kr. um daginn fyrir hvern
þann, sem fór sjóveg, auk eða íyrir utan
þær 6 kr., sem þeir höfðu í dagpeniuga«.
J>að hefði jafnvel komið fyrir, að nefndin
hefði úrskurðað þingmönnum fje, sem
þeir hefðu neitað að taka á móti!
I síðasta blaði voru tilgreind nokkur dæmi
um stórkostlegan misjöfnuð milli ferðakostn-
aðarreikninga þingmanna. í áminnztum um-
ræðum um málið 1887 voru og nefnd ýms
þess konar dæmi og eigi betri. Svo sem
það, að 1885 reiknaði einn þiugmaður, sem
heima átti í Húnavatnssýslu miðri, sjer 254
kr. í ferðakostnað auk dagpeninga, en annar
þingmaður eyfirzkur 255 kr. Hefði eptir því
átt að kosta eina krónu að ferðast úr Húna-
vatnssýslu norður í Eyjafjörð! |>á var og
skýrt frá því mótmælalaust, að komið hefði
fyrir, að á reikningum 2 þingmanna, sem bú-
ið hefðu rjett að kalla á sama bæ, hefði
muriað nálega J allrar upphæðarinnar; «og á
hinn bóginn sami þingmaður, búsettur á sama
stað sem áður, gefur ferðakostnaðarreikning
á öðru þinginu nær því helmingi hærri en
hann hefir gefið á hinu, enda þótt veður og
færð sje ekki mismunandn. Enn var þess
getið, að úr Húnavatnssýslu hefði ferðakostn
aður annars þingsmannsins stundum verið
44 kr., en hins 244 kr., auk fæðispeninga,
og voru þó ekki nema fáeinar bæjarleiðir á
milli þeirra.
þessi og þvílík dæmi sýna, að til lítils er
að tala borginmannlega um, að jöfnuði og
rjettlæti í ferðakostnaðarendurgjaldi sje vel
borgið í höndum lrvers einstaks þiugmanns
og úrskurðarnefndarinnar á þingi, og óþarfi
sje því að fastákveða þingfararkaupið með
lögum. það mun vera nokkuð til í því, sem
Jón Olafsson sagði á þinginu 1887, að «þeg-
ar í hvert skipti þingmenn sjálfir eiga að rrr-
skurða reikninga samþingismanna sinna, er
hætt við, að persónulegleiki geti haft ein-
hverjar verkanir, —því vjer erum allir menn
og veikir menn á svellinu—; en þetta gæti
ekki áhrif haft, ef kostnaðurinn er ákveðinn
almennt».