Ísafold - 11.01.1890, Page 2

Aðrir kostir verða höldur ekki taldir báta-
flutningunum til ágætis. |>eir eru afar-dýrir
og óvissir, og menn, vörur og skip einatt
mjög á hættu lagt.
Bátaflutningarnir eru afardýrir, af því, að
þeir útheimta mikla vinnukrapta, og það ein-
mitt hina allra-dýrustu, mannskraptana.
Jpegar þess er gætt, að á sexæringinn þarf
mann að keip hverjum, og, ef vel er, sjöunda
manninn undir stýri, þá er augljóst, að full-
mannaður sexæringur, sem í flutningum er
hafður, kostar um 20 kr. á degi hverjutn.
Sveitamenn gjöra sjer ekki grein fyrir
þessu, og ætla bátaflutningana miklu ódýr-
ari en þeir eru. Skal jeg manna sízt lá
þeim það; því ekki hef jeg farið varhluta af
þessari villu. Mjer datt t. d. ekki t hug,
meðan jeg bjó upp í sveit og var ókunnugur
bátaflutningunum, að það þyrfti að kosta
dagsverk sex manna utn túnasláttinn, að
flytja einn sjómannshlut svo sem mílu veg-
ar á ákveðinn stað og skila honum af hendi;
en þetta hefir þó komið fyrir mig, og annað
því líkt.
Sjávarbændur apcur á móti hafa tniklu
rjettari hugmynd um, hvað bátaflutningarnir
kosta, og flestir allglögga. Er það einkum
því að þakka, að varla nokkurt heímili er
svo mönnum búið, að eigi þurfi að kaupa
daglaunamenn til viðbótar heimilismannaflan-
um, til þess að manna út skip þau, er til
flutninga ganga. Daglaunaútborganirnar hafa
knúð menn til þess, að gjöra sjer grein fyrir
kostnaðinum.
Stra Oddur V. Gíslason á Stað hefir í
fiskimálaritum sínum gjört áætlun utn, hvað
»beitutúr úr Njarðvíkum upp í Hvalfjörð#
kosti. Nokkru síðar en jeg las áætlun þessa
leigði jeg skip til slíkrar ferðar, og keypti
á það flesta rnennina. Reyndist rnjer þá á-
ætlun síra Odds alveg rjett og sanngjörn.
Að senda skip með 7 mönnum í »beitutúr«
hjeðan til Iívalfjarðar kostar, þegar ferðin
gengur greiðlega, milli 60 og 70 kr.
Sú áætlun, að vel mannaður sexæringur,
sem í flutningum er hafður, kosti að meðal-
tali fullar 20 kr. um daginn, mun sanngjörn.
Að vísu getur kostnaðurinn verið minni en
þetta á atvinnuleysís-tímum, t. a. m. um há-
vetur, þegar aflalaust er, en á sumrum kost-
ar hann aldroi minna en þetta, og fari menn
og skip vegna slíkra ferða á mis við veru-
Iegan afla, sem opt ber við, verður kostn-
aðurinn miklu meiri.
Vegna þessa, og svo hins, að það er undir
veðrinu og áttinni komið, hve lengi þessar
bátaferðir standa yfir, finnst mjer eigi unnt
að áætla með nokkurri nærfærni, hvað það
kosti, að flytja tiltekna þyngd milli ákveðinna
staða á opnum bátum. Elutningurinn getur,
þegar vel heppnast, orðið töluvert ódýrari
en lestaflutningur á landi ; en ef miður tekst
til, getur hann orðið margfalt dýrari.
þ>essu til sönnunar skal jeg tilfæra dæmi,
sem er ekki nema 1 árs gamalt.
Almenningur hjer um slóðir hefir til þessa
orðið að sækja eldsneyti sitt (kol) til Reykja-
víkur eða Hafnarfjarðar. Fyrir þessa kola-
flutninga sátu margir menn í þessu byggðar-
lagi af sjer mikinn fiskafla í fyrra vetur.
Fátækur fjölskyldumaður í nágrenni við mig,
sem reri á útvegi mínum, var einn í tölu
þessara manna; hann neyddist til, að leggja
saman við nokkra menn aðra og fara tvær
ferðir til Reykjavíkur á opnum bátum eptir
kolum. I annað akiptið legaðist honum
nokkra daga, og sat hann þá af sjer 130
fiska hlut af væuum fiski, en kom heim með
skpd. af kolutn. Hvað kostaði flutning-
urinn á þessutn kolutn ?
Fjölda mörg dæmi svipuð þessu sýna það
Ijóslega, að flutningar á opnum bátum um
langar leiðir eru óbærilega dýrar, einkum
vegna þess, að tuönnum legast svo opt dög-
um satnan, enda þarf ekki annað til að hepta
slíkar ferðir að hann sje dálítið á móti, þótt
veður sje að öðru leyti hið bezta.
Annar aðalgallinn við flutninga á opnum
bátum er sá, að varningur sá, sem fluttur er
ekki einungis liggur undir skentmdum undir
eins og gefur á bátinn, heldur er sjálfdæmd-
ur til að varpast fyrir borð, hvenær sem
þurfa þykir.
Sá er þó gallinn mestnr við langferðir á
opnum bátum, að óðara en varir getur skips-
höfnin verið í lífshættu stödd; enda hafa
manntjón orðið mjög tíð á þessum flutninga-
ferðunt á opnurn bátum.
Enn er sá annmarki ótalinn, að þótt það
sjeu aðeins smámunir, sem flytja þarf, þá
þarf jafnmarga menn á skipið eptir sem áður,
og þurfi einstakir menn að nota þessa opnu
báta til ferðalaga, þá verða þeir að taka
heila skipshöfn í sína þjónustu, og auk þess
eiga á hættu, að þeim legist svo og svo lengi
með þessa menn. En slíkt er fullkomin frá-
gangssök og eru því einstökum mönnum þar
með fyrirmunaðar allar nauðsynlegar skyndi-
ferðir og skemmtiferðir á sjó og mannflutn-
ingar yfir höfuð heptir, svo lengi sem sam-
göngurnar á sjó komast ekki úr þessu hrak-
lega vandræða-horfi í annað og betra lag.
|>ótt margt megi fleira taka fram því til
sönnunar, að hin íslenzka þjóð liggur undir
martröð óbærilegs samgönguleysis, þá vona
jeg, að með því, setn þegar er ntað um vegi
vora og önnur santgöngumeðul á landi og sjó,
sjeu nægar sönnur færðar á það, að sam-
göngur vorar innanlands sjeu í þeirn ólestri,
sem boðar þjóðardrep og fráhvarf lýðs frá
landi, nema öflug og gagngjör bót sje á ráðin
og það hið allra fyrsta.
„Elding“.
ii.
(Síðari grein).
ELDING. Söguleg skdldsaga frd 10. öld.
Eptir Torfhildi p. Holm. Rvík 1889. (Aðal-
útsala í Sigf. Eymundssonar bókaverzlun).
774 bls.
Eius og ekki er tiltökumál í »sögulegri
skáldsögu«, hagnýtir höf. í ríkulegum mæli
þau orð og athafnir manrta þeirra, er sagan
gerist af, sem hermd er og geymd í fornrit-
um vorum. Stundum virðist jafnvel hinum
og þessum atvikum eins og potað inn í sög-
una að eins til þess, að geta komið frægum
orðum og ummælum fornkappa einhvern veg-
inn að. þartnig er Agli Skallagrímssyni
skotið inn á einum stað til þess að geta
látið hann vega upp silfurkistur sínar og
koma að ummælunum um handagang í esk-
inu, ef silfri væri stráð á lögberg. Hallur
af Síðu er látinn koma við á Hlíðarenda á
heimreið af alþingi og hitta svo á, að þeir
Gunnar og Kolskeggur eru nýriðnir til skips
til utanfarar, og mæta svo Gunnari, er
hann er nýsnúinn heim á leið aptur og
segir: »Fögur er hlíðin« o. s. frv. Is-
lenzkir víkingar eru látnir vera sjónarvott-
ar að því við England einu sinni, að Ólafur
konungur Tryggvason gengur útbyrðis á ár-
arblöðum langskips síns og hendir spjót sitt
á lopti;—það er kynjasagan úr þætti Indriða
ilbreiðs af íþróttum Olafs konungs. Á ýms-
um stöðum koma aptur söguleg orð og at-
vik vel við, svo sem t. d. hið fræga svar
Snorra goða á alþingi er kristni var boðuð
þar: »Hverju voru goðin reið, er hjer brann
hraunið« o. s. frv.; ummæli og atferli f>or-
geirs Ljósvetningagoða þá, o. fl.
En þegar því sleppur og höf. þarf
að fara að skapa sjálf, gjöra þessum mönn-
um og öðrum, er við söguna koma, upp hugs-
anir og orð, þá vill nú slá út í æði-víða. |>á
eru fornmennirnir, Islendingar og Norð-
menn frá 10. öld, allt í einu orðnir,
manni liggur við að segja : ýmist Danir
eða Islendingar eða Ameríkumenn frá —
19. öld. það eru engar ýkjur, að sumir
íslenzkir heiðingjar frá 10. öld eru látnir
hugsa og tala eins og hálærðir kennimenn
frá ofanverðri 19. öld. Tökum til dærnis
þessa setningu, sem lögð er í munn þorkeli
mána : »Ásatrúin hefir engan betrandi krapt
í sjer fólginn,—- ekkert er lypti manninum
upp yfir hina jarðnesku ásteytingarsteina með
sjálfstæðri tign«. þorkell máni var að vísu
vel innrættur maður og nærri því kristilega
hugsandi, þótt heiðinn væri ; en svona lagaða
setningu hefði hann með engu móti getað
búið til. Yæri það klausa úr ræðu hjá ein-
hverjum kennimannlegum fimbulfambara frá
ofanverðri 19. öld, — það mundu skynugir
lesendur undir eins kannast við. En væri
klausan látin vera þó ekki væri nema frá
fyrri hluta aldarinnar, hvað þá heldur eldri,.
frá 18., 17. eða 16. öld—, þá mundi hún
þegar þyk]a mjög tortryggileg.
það er þetta, sem er einn höfuðgalli á bók-
inni, að það eru raunar nútíðarmenn, karlar
og konur, sem þar segir frá, þótt þeir eigi að
hafa verið uppi fyrir 900 árum og heiti nöfn-
um þeirra manna, er þá voru uppi. — þeir
hugsa og tala margir hverjir alveg eins og
menn gera nú á tímum, en gátu eigi gert þá;
og jafnvel ekki eins og alnrenningur hugsar
og talarnú, heldur einkum eins og kenniinenn
og heimspekingar tala nú. það eru nútíðar-
hugmyndir og nútíðarkenningar, sem lesand-
inn rekur sig á því nær á annari hvorri blað-
síðu. Heimspekilegar athugasemdir , konni-
mannlegir ræðustúfar og Iangar eirttalsromsur,
þar sem bregður fyrir fjölda af nútíðarhug-
myndum, er vitanlega voru alveg óþekktar á
fyrri öldum,—það er þetta, sem gerir ritið svo
ófornlegt í aðra röndina, sem mest má
verða.
Hjereruað eins örfádæmitil smekks. þorleif-
ur kristni segir, að rannsókn á átrúnaði sínum
hafi leitt sig til vantrúar, til vantrausts á goð-
unum. »þau eru ekkert. Uppruni þeirra er
einhvers konar samsteypa af ýmiskonar sund-
urleitum hugmyndum, sem auðsjáanlega eru
harla ófullkomnar». jpórir klakka segist »meta
meir gagn ættjarðar sinnar en vinfengi (Há-
konar) jarls». Ymsir aðrir tala og um ætt-
jarðarást, »þjóðfjelag», og þar fram eptir göt-
unum. |>eir Hjalti Skeggjason og Gizur hvíti
heita Ólafi konungi því, að reynast ntryggvir
verkmenn í þessum hrjóstruga víngarði drott-
ins í von um farsælan árangur í blessan
drottins, er gefur ávöxtinn». Furðu-snyrti-
leg guðsorðs-klausa í munni nýkristnaðra heið-
ingja I
Harla ófornleg er og önnur eins setning og
þessi, eptir |>orleif kristna • »En hjer er ekki