Ísafold - 22.03.1890, Blaðsíða 3

05
sem vel getur verið og er öllu líklegra, fengi
landssjóður 5 í vöxtu þ. e. meira miklu en
af öðru vaxtafje sínu.
Til huggunar hinum ístöðulausu skal þess
að lokum getið, að spár hr. E. M. eiga sjer
hjer, eins og vant er, ærið laugan aldur, því
skuldin við ríkissjóð hefur árið 1889 ekki
ankizt um 1 miljón kr., eius og hann kvað
mundi verða, heldur hefur hún lcekkað um
nálægt 7 5 þús. krónur! Hún er því
komin nú þegar niður í hjer um bil 255
þús. kr.
Skilnaðarveizla. Eyrv. alþingismanni
Jóni Olafssyni var haldin skilnaðar-
veizla í gærkveldi í hótel Reykjavík, fyrir
forgöngu alþingisforsetanna—Ben. próf. Kristj-
ánssonar og síra Eir. Briems prestaskóla-
kennara—og Björns ritstjóra Jónssonar. Voru
í samsætinu milli 20 og 30 manna af heldri
horgurum bæjarins,' þar á meðal ýinsir em-
hættismenn (rektor Jón þ>orkelsson, landlæknir
Schierbeck og margir fleiri).
Björn Jónsson mælti fyrir minni heiðurs-
gestsins. Kvað hann fornaldarrithöfund, ef
upp væri risinn úr gröf sinni, muttdu að öll-
um líkindum kjósa sjer J. (). öllum öðrum ís-
lendingum fremur, er nú væri uppi, til þess að
skrásetja sögu hans ; svo margt hefði á daga
hans drifið, er sögulegt mætti heita í svip-
aðri merkingu ogfornkappasögur vorar. Að vísu
hefði hann eigi gjörzt vígamaður á barnsaldri,
eins og Egill Skallagrímsson ; en langt fyrir
innan tvftugt hefði hann samt hafið þau víga-
ferli, er komin eru í staðinn fyrir vopnaburð-
inn í fornöld : orðavíg blaðamanna, þar sem
hann hefði gjörzt blaðamaður á þeim aldri,
löngu fyr en dæmi væri til annars hjer á landi
og þótt víðar væri leitað. Ærið hefði hann
og átt sökótt síðan alla tíð. Að fám árum
liðnum hefði hann farið útlagur, fyrir víg-
sakir í njrjum stíl, til Norvegs, og skömmu
þar eptir í aðra heimsálfu. þar hefði hann
gjörzt nokkurs konar landkannandi og verið
kominn fyr en nokkurn varði út á heimsenda.
Eptir heimkotnu sína aptur til fósturjarðar
sinnar hefði hann gjörzt landvarnarmaður,—
ótrauður varnarmaður fyrir frelsi hennar og
rjettindum í ræðum og ritum, setn hlaðamað-
ur og þingmaður. Opt hefðum vjer dázt að
því, hve fimlega og vasklega hann hefði vopn-
unum beitt,—vopnum mælskunnar í ræðu og
riti. Sammerkt ætti hann við forgeir Há-
varsson í því, að ekki kynni hann að hræð-
ast, en honum hefði líka. að sumurn fyndist,
kippt það í sama kynið, að ekki þyrfti stundum
annað til sakar en að liggja vel við höggi, eins
og smalamaðurinn, sem studdist frarn á staf
sinn og þorgeir hjó. En ólíkt væri það samt með
þeim jþorgeiri, að þar sem hann lagðist þar á
lítilmagnann, er hann hjó smalamanninn, þá
væri hins skaplyndi miklu fremur það, að
halda hlífiskildi fyrir þá, sem lítils væri um
komnir.
Vel og drengilega hefði hann opt við
haunin komið á þjóðlíkama vorum; og þó
oss hefði stundum virzt hann beita hnífnum
lika við það, sem heilbrigt var, þá væri oss
nu hitt minnisstæðara, hve annt honum hefði
jafnan verið um veg og gengi fósturjarðar
sinnar, og hVe vasklega hann hefði gengið fram
í brjósti þeirrar fylkingar, er afla vildi henni
nauðsynlegs sjálfsforræðis og hvers kyns
frama. A honum ætti fyllilega heima þessi
(eða þvílík) orð skáldsins Jóns Olafssonar :
«Hann hefir ei æðrazt þótt inn kæmi sjór
()g endur og sinn gæfi á bátinn».
Fyrrum mundi hann hafa verið fúsastur
að taka sjer í munn orð Staðarhóls-Páls:
«Skipið er nýtt en skerið er hró, skal því
undan láta»; en eptir því sem aldur og þroski
færðist yfir hann, mundi hann hafa komizt
á þá skoðun, að lag og framsýni væri fullt
eins vænlegt til sigurs, og fylgt henni í verki.
Fyrir því mundum vjer, ef vjer hefðuui mátt
enn kjósa, af tvennu til fremur hafa óskað
að fósturjörðin hefði fengið að njóta hans
um hinn ráðnara og þroskaðra síðari hluta
æfi hans. En á slíku hefðum vjer ekkert
vald, og yrðum vjer að láta oss nægja að
kveðja hann nú með þakklæti fyrir hans
vasklegu framgöngu undir merki fósturjarðar
vorrar og góða lagsmennsku, og árna honum
allra heilla á þessari nýju braut, er hann
leggur nú út á, í hinni nýju heimsálfu, vit-
andi það með vissu, að hann muni þar fvrir
engan veginn slíta tryggðum við sma fornu
fósturjörð.
Jón Ólafsson : »Háttvirtu herrar og
vinir! það hefir stundum verið sagt, og
síðast nýlega, að mjer væri einatt
ljett um málfærið. En þótt jeg sje nú orð-
inn fullorðinn og nokkuð reyndur, nýbyrjað-
ur á 5. áratug æfinnar, og hafi vanizt ý'u.su
í lífinu, þá er eitt, sem jeg er alveg óvanur
við, alveg »grænn« í, og það er, að það sje
gert stáss af mjer. |>ví vefsi mjer nú tunga
um tönn þessa síðustu daga. Jeg þakka
innilega þau hlýju orð, sem til mín naf verið
mælt, og þann sóma, sem mjer er sýndur
hjer í kvöld. þetta er mjer þess vottur, að
starfsetni mín, þrátt fyrir þá mörgu og miklu
ófullkomleika og ágalla á henni, sem öllum
hljóta að liggja í augum uppi, og engum
eru þó kannske einmitt ljósari en mjer, hefir
áunnið mjer nokkra góða vini meðal þeirra,
sem jeg met mikils, og þett-a er eitt af því
fáa, sem miðar til að gera mjer ljúfari skiín-
aðarstundina við fósturjörðina, eða draga úr
beizkju hennar. f>ví skilnaðarstundin er
mjer fullbeizk satnt. Jeg hefi, eins og á hefir
verið minnzt, tvívegis áður yfirgefið fóstur-
jörðina, en þá hefi jeg gert það af því að
annars var mjer eigi kostur; mjer var þá
ekki vært hjer. Nú fer jeg hjeðan eptir
sjálfs míns kjöri, ekki af þvf að rnjer sje
ek' i vært, og ekki af því jeg óttist að jeg muni
ekki geta dregið hjer fram lífið líkt og jeg
hef gert ; ekki heldur af því, að mig dragi
nein kærari köllun heldur en sú, sem jeg
gæti haft hjer heirna.
Og þó fer jeg nauðugur;—en jeg hefi kosið
þennan kost mest vegna baruanna minna,
sem mig langar ekki til að þurfi að lifa
mfna æfi upp aptur. En það langar mig til
að láta í ljósi hjer, að þótt undarlegt kunni
að virðast um mig, sem jafnan hef verið,
eins og á hefir verið minnzt, baráttunnar og
stríðsins maður, þá geng jeg nú að minni
nýju köllun vestan hafsins með þeim fasta
og einlæga ásetningi, að reyna að verða þar
friðarins og samciningarvmar maður, að
reyna að efla samvinnu milli landa minna
þar og hjer; reyna að draga úr þeirri beizkju,
seni mjer virðist stundum koma fram á báð-
ar hliðar í dómum hvorra um aðra, Islend-
inga þar og hjer. |>að er sannfæring mín,
að eins og Isiendingum vestra er nauðsyn-
legt að varðveita sem bezt allt það göfug-
asta og bezta úr þjóðerni sfnu og viðhalda
eptir föngum andlegu samkvæmi við sína
fornu fósturjörð, eins geti Islendingar hjer
heima numið margt gott af löndum sínum
vestra, og sambandið við þá verið þeim til
ómetanlegs gagns í ýmsu tilliti ; en eitt hið
fyrsta skilyrði fyrir því, að samvinnan geti
orðið báðum sem heillaríkust, er að áliti
mínu það, að samvinnan sje bróðurleg, svo
að jafnvel aðfinningar og vítingar lcomi fram
í formi, sem beri vott um þann hlýja vel-
vildarinnar anda, sem óskin um að kippa í
lið því sem aflaga fer, vissulega verður að
vera sprottin af.
Takist mjer að styðja að þessu, vona jeg
að geta unnið þarft verk löndum mfnum jafnt
þar sem hjer. Viljann hefi jeg til þess, og
jeg get ekki betur kvatt ættjörð mfna með
öðru, en að endurtaka þau orð, sem jeg
kvaddi hanameð^eitt sinn áður:
»Eg kveð þig, Island, verði þjer allt að veg
og veiti guð þjer stóra framtíð enn
og marga sonu, er elska þig sem eg,
en eru meiri hófstillingar-menn«.
Eg get eigi betra óskað fósturjörðinni, en að
ekkert hennar barn mætti unna henni miður
en jeg hefi jafnan gert og geri, en að mátt-
ur og hæfileikar sem flestra þeirra mættu
taka mínum fram. _ þá bæri jeg engan kvíð-
boga fyrir framtíð Islands. f>essa ósk bið
jeg yður að táka undir með mjer: Lengi lifi
Island!
pórhallur Bjarnarson mælti fyrir hlýrri
bróðuranda vestan um haf frá löndum þar.
þ>ess mundi eins dæmi f rnannkynssögunni, að
irtflytjendur færu á eptir jafnhörðum orðurn
um ættjörð sína og þjóð og íslendingar vestra
hafa gjört. Hann kannaðist við, að margt
væri satt og rjett í dómum landa vestra um
oss hjer heima; en hann vildi minna á postul-
legt orð, að tala satt í kærleika. Finni mað-
ur eigi bróðurhugann á bak við vandlætið,
verða aðfinningarnar eígi til leiðrjettingar, og
samvinnan, sem enn er möguleg í ýmsum
greinum, þrátt fyrir fjarlægðina, kemst eigi á.
þegar ræðumaðurinn frjetti, að Jón Olafsson
væri ráðinn vestur, var það fyrsta hugsun
hans, að bót mundi ráðast á þessu meini, er
Jón færi að leggja til málanna vestra. Hann
treysti hinum góðu áhrifum heiðursgestsins,
sem væri, eins og allir viðstaddir þekktu af
eiginni raun, svo persónulega elskuverður og
viðkynningar- góður, svo mjúkur og einkar-
þýður í allri samvinnu. Hin allranýjasta
saga vor bæri menjar um þessa eiginlegleika
heiðursgestsius, ogmunduþeirnú eigisíðurkoma
að góðu haldi í hinum nýja verkahring. þessi
hugsun ræðumannsins staðfestist fyrir skömmu,
er hann átti tal við heiðursgestinn, og nú
hefði það glatt sig og alla viðstadda, að heyra
hann lýsa því yfir í þessu skilnaðarsam-
kvæmi.
Ilann lýsti loks yfir virðingu sinni og vin-
áttu til formanns kirkjufjelagsins vestra, síra
Jóns Bjarnasonar, og hversu kært sjer væn,
mætti sjer auðnast að standa í bróðurlegusam-
bandi ogsamvinuu við hannogprestana vestraí
þeim málum, sem þeim eðlilega stæðu næst, en
hjer sem í öðru, er vor landa vestra og heima
fer ámilli, værimest komið undir að varðveita
sjálf samvinnuskilyrðin, það er að segja bróð-
urhugann.
PdlL Briem rnælti fyrir minni íslendinga í
Ameríku, sem oss hjer heima þrátt fyrir allt
væru kærari en allir aðrir i öðrurn löndum;
það væri einmitt fyrir kærleikann, að vjer
þættumst hafa rjett til, að segja hverjir öðr-
um til syndauna; þegar kæmi frarn í þessu
of mikill biturleiki, þá væri það venjulega
komið af ókunnugleika og misskilnmgi. Sá
maður, sem færi nú vestur um haf, hefði
kunnugleikaun, og ef nokkur gæti kennt mönn-
um að skilja, þá gæti hann það; vildi hann
því óska, að Jón Olafsson gæti kennt lönd-
um sínum hjer og í Ameríku að skilja hvorir
aðra. Yjer ættum bræðrum vorum í Ame-
ríku yunislegt gott upp að inna, og gætum
vonandi margt af þeim lært.
Gestur Pálsson þakkaði Jóni Olafssyni
fyrir starf hatis í þarfir íslenzku bókmennt-
anna, fyrst og fremst fyrir skáldskap hans
sjálfs, sem hefði verið einhver hinn fyrsti á
Norðurlöndum, er hefði smtið sjer frá úrelt-
um «rómantiskum» hugmyndum til lífsins
sjálfs, og þar næst fyrir það, með hve mikilli
ánægju og gleði Jón Olafsson hefði allt af
tekið móti öllu nýju í bókmenntunum; hvern
einasta neista hefði hann gripið á lopti og
reynt til að gera að ljósi til að birta og verma,
og frernur öllum öðrum hefði hann vakað
yfir og reynt til að hlynna að öllum nýgræð-
ingi í íslenzkum bókmenntum.
Daginn áður, 20. þ. m., fertugs-afmælisdag
Jóns Ólafssonar, hjeldu Good-Templarfjelags-
menn hjer í bænum honum einnig fjölmennt
skilnaðarsamsæti;—hann hefir, eins og kunn-
ugt er, verið einhver hinn mesti og bezti
formælismaður hinnar nýju bindindishreifing-
ar hjer á landi og unnið dyggilega og kapp-
samlega í stjórn fjelagsins frá því það komst
hjer á fót. Við það tækifæri gáfu stúkubræð-
ur hans, í »Einingunni», honum menjagrip
vandaðan, tóbaksdósir, er þessi orð eru á
grafin meðal annars, af Arna Gíslasyni: »Nei,
að halda sitt stryk, vera’ í hættunni stór, og