Ísafold - 29.03.1890, Side 1

'iCemur út á miðvikudögum og
^augardögum. Verð árgangsins
<104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifieg) bundin vi9
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. í Aiistvrstrœtl 8.
XVII 26.!
Reykjavik, laugardaginn 29. marz.
1890.
Framsýni.
Gufuskipsmálið, þetta, sem „Gufuskips-
fjelag Faxaflóa og Vestfjarða“ hefir tekið
að sjer, fær víðast mikið góðar undirtektir
í orði. Mestallt, sem sagt hefir verið um
nauðsyn þess og nytsemi, nú siðast ýtar-
arlega og rækilega af síra Jens Pálssyni,
vilja menn játa og undirskrifa. Mótbár-
ur gegn þvi treysta þeir sjer ekki til að
koma með, þótt þeir vildu, þær er nokk-
urt hald sje í. í orði kannast þeir við,
hve ómetanleg framför gæti að því orðið,
•ef flutningar „með eldi og eim“ sjóleiðis
gætu komið í staðinn fyrir hin afarkostn-
aðarsömu og erfiðu ferðalög á landi eða
með róðrarbátum, þar sem þvi verður
við komið
f>eir vita og, að þótt vjer sjeum fátæk
þjóð, þá erum vjer þess meira en megn-
ugir, að leggja fram kostnaðinn til þessa
fyrirtækis, 80,000 kr. það sem er ekki
nema l/12 partur af þvi, sem vjer eyðum
{ eina munaðarvöru, kaffið, á einu ári;
ekki nema Vs eða Ve partur af því, sem
vjer eyðum í áfenga drykki, þ. e. oss til
skaðsemdar, á einu ári; ekki nema Vt
partur af því, sem vjer eyðum í tóbak á
einu ári. Ekki nema helmingur af því,
sem landssjóður hefir varið á 12 árum til
að leigja sjer fyrir misjafnlega hentugar
og alls ónógar strandferðir hjá útlendu,
yfirgangssömu stórgróðafjelagi; ekki nema
þriðjungur af því, sem landssjóður hefir
varið á 12 árum hinum siðustu til þess
að leggja fyrir vegi, sem meira en helm-
ingur af rnun mega heita að sje hjer um
bil eins og ógjört.
Með því að draga við sig 12. hvern
bolla af kaffi eitt ár, eitt einasta ár, og
leggja andvirði hans í gufu-kipssjóð, er
hann fenginn, 80 þúsundirnar, á einu ári.
Með því að taka einum fjórða parti minna
í nefið eða upp i sig eða í reyk eitt ár,
er sjóðurinn fenginn. Með þvi að drekka
ekki nema 4 P°fta af ölföngum eitt ár
fyrir hverja 5 áður, er sjóðurinn fenginn.
Hjer er ekki sagt, að menn skuli endi-
lega fara þannig að til þess að hafa
þetta fje saman. þetta er tekið fram að
■eins til að sýna, hve ótrúlega lítið þarf
til þess, ef margar hendur vinna ljett
verk,—hve ótrúlega litla sjálfsafneitun
þyrfti til þess, ef því væri að skipta.
Menn geta það mikið vel hjer um bil án
allrar sjálfsafneitunar.
þegar Amerfkumenn vildu hafa sig
undan ójafnaðartiltæki yfirdrottna sinna,
Englendinga, fyrir rúmri öld síðan, þá
tóku þeir sig saman um að neita sjer al-
veg, fyrir fullt og allt, um eina mestu
uppáhalds-munaðarvöru sína, teið. Kaff-
ið er varla i meira uppáhaldi hjá oss, en
teið var hjá þeim; enda megum vjer
gjarna halda áfram að drekka af því 11
bolla fyrir hverja 12, sem vjer höfum
drukkið hingað til á ári hverju, til þess
að fá þessu nauðsynjafyrirtæki fram gengt,
sem hjer ræðir um. Og þetta föstuhald,
þetta tilfinnanlega(l) föstuhald þyrfti ekki
að standa nema eitt ár, -— alls eitt ár.
Næsta ár mæítum vjer gjarnan freka við
oss kaffidrykkjuna aptur þeirra hluta
vegna.
Nei, það er ekki getuleysið, sem haml-
ar oss.
það er — framsýni, ein einkennileg
tegund af framsýni
það er ekki aigeng framsýni; það er
ekki ensk eða amerísk eða frönsk eða þýzk
eða dönsk eða norsk framsýni. það er ís-
lenzk framsýni, — íslenzk tegund af
framsýni. — það eru til íslenzkar teg-
undir af dyggðum, eins og t. d. af jurtum,
svo sem islenzk fjallagrös o. fl.
þessi íslenzka framsýni lýsir sjer með-
al annars í þessum eða því líkum orðum
af munni þeirra, er mest hafa til að bera
af henni: „ Jcg œtla að vita fyrst, hvort
nokkuð verður af því. Jeg er með, ef
nokkuð verður úr því“.
Svo biður hver eptir öðrum, til þess að
vita hvort nokkuð verður úr því.
Tugum og jafnvel hundruðum saman
bíða menn nú með að taka þátt í gufu-
skipsfyrirtækinu, eptir því, hvort nokkuð
verður úr þvi.
það er mein, að sá eða þeir, sera búið
hafa til hinar alræmdu Molbúasög-
ur, þekktu eigi þessa makalausu íslenzku
dyggð, “framsýnina“ þannig lagaða.
Hún heföi annars sjálfsagt komizt í það
kostulega þjóðsögusafn. Lifspeki sú, er
hún er grundvölluð á, stendur eigi hót
á baki hinni nafntoguðu hagsýni og ráð-
snilli Molbúanna.
Tíu menn þurfa nauðsynlega að vera
samtaka til þess að koma einhverju fram.
þ>á segja níu þeirra hver í sinu horni:
„Jeg œtla að sjá fyrst, hvort nokkuð verð-
ur úr því.u Eða jafnvel að þeir segja
það allir tíu, hver í sinu horni!
Meiri hluti liðsmannanna segir á und-
an orustunni við minnihlutann, sem veit
að lifsnauðsynlegt er eða óhjákvæmilegt
að heyja bardaga: „Vjer viljum vita
fyrst, hvernig ykkur gengur; við komum
með, ef ykkur gengur vel“, þ. e. ef nokk-
uð verður úr því fyrir ykkur að halda
uppi bardaganum.
„Við erum með ef aðrir eru með.“ Ef
allir 100 væntanlegir fjelagsmenn í ein-
hverju fyrirtæki segja þetta hið sama,
hver í sínu lagi, hvað verður þá stór tala
þeirra, sem verða með? Enginn -j- eng-
inn er = enginn.
1 stjórnarbaráttu vorri hinni fyrri var
allt af nokkur flokkur manna, hinn svo-
nefndi minnihluti, sem hugsaði—og talaði
stundum líka — á þessa leið : „Víst væri
það mikið gott, ef það fengist, þetta sem
þið farið fram á. En við erum svo hræddir
um, að það sje ófáanlegt, það sje enginn
vegur að hafa það fram. Við eru með,
ef nokkuð verður úr því, að það fáist“,
Fyrir þessa „framsýni“ þeirra meðfram
eða að miklu leyti var það, að vjer urð-
um að bíða meira en 20 ár eptir stjórn-
arbót þeirri, er vjer fengum 1874. En —
það er satt: þá voru þeir með; þá var
minni hlutinn með, þegar sigurinn var
unnin. Hann sló ekki hendi á móti
ávöxtum sigursins, þegar hann var feng-
inn.
Hvernig gengur tíðum í kosningum, —
alþingiskosningum, sveitarnefndakosning-
um? „Jeg kem, og kýs, ef hann (sá og
sá) kemur. Jeg kem ef aðrir koma“.
Kjósendur eru 100. J>ar af segja 80 þetta
sama, hver í sínu horni. Af hinum 20
ráða svo 11 kosningunni, eða þá að ekki
verður löglegur kjörfundur. Allt afleiðing
af hinni sömu óviðjafnanlegu —framsýni,
J>egar þjóðin fyrir þessa „framsýni“
sfna er orðin að strandaglóp í framfara-
leiðan^ri mannkynsins og er dottin úr
sögunni — komin undir græna torfu, þá
mætti setja á leiði hennar þessi orð :
„Hjer liggur þjóð, sem var allt af að
bíða eptirþví, hvort nokkuð yrði úr sjer“.
Húseignir á íslandi.
Meðal annars merkilegs fróðleiks í Stjórn-
artíðinda-landshagsskýrslunum árið sem
leið er skýrsla um húseignir hjer á landi
árin 1884—1887, eptir Indriða Einarsson.
J>eir, sem vilja bera á móti því, að landinu
fari þó heldurframenaptur.munueiga einna
örðugast með að rengja það.að mikill munur
sje þó orðinn á hýbýlum manna nú og fyrir
30—40 árum. J>að er varla svo einsýnn
og einrænn ..uppblásturs“-prjedikari til,
að hann treysti sjer til að halda því fram,
að hýbýlum manna hafi farið aptur hjer á
landi á þessu tímabili, eða oss fari aptur
jafnt og þjett í þeirri grein. eins og ýmsu
öðru.
í’að má lesa í áminnztri skýrslu, að á
tímabilinu frá 1879 til 1887, einum níu
árum, hefir húseignum á landinu fjölgað
um rjettan helming að kalla má. Og þó
voru 6—7 af þessum árum samfellt harð-
indatímabil.
Húseignir voru á öllu landinu fyrir tíu
árum 562. En árið 1887 voru þær orðn-
ar 1021.
Skýrslan er dregin saman úr húsa-
skattsskýrslum sýslumanna ogbæjarfógeta.
far eru því að eins talir. kaupstaðarhús
og önnur þau hus, er eigi fylgja jörðu,