Ísafold - 29.03.1890, Qupperneq 2

102
er metin sje til dýrleika. En allvíða í sjávar-
sveitum að minnsta kosti eru komin upp
timbur- eða steinhús í bæja stað eða mold-
arhúsa á jörðum, sem metnar eru til dýr-
leika, og nær þessi skýrsla eigi til þeirra.
Svo eru og eigi taldar kirkjur eða skóla-
hús, sem eru skattfrjáls. í annan stað er
þess að gæta, að skýrslan nefnir hús-
eignir; en það er kallað ein húseign,sem
virt er í einu lagi — sem ein eign — til
húsaskatts, og er það mjög opt 2 eða 3 sjer-
stök hús eða jafnvel fieiri, t. d. íbúðarhús
með tilheyrandi útihúsum, hvort þau eru
mörg eða fá; öll verzlunarhús sama kaup-
manns í einhverju kauptúni; í Reykjavík
er jafnvel stundum talið sem ein húseign,
ef sami maður á tvö íbúðarhús saman. Eru
því sjerstök hús miklu fleiri en húseignir,
jafnvel allt að því helmingi fleiri. Eða svo
var það í Reykjavík fyrir nokkrum árum
(1881); þá voru húseignir þar 339, ensjer-
stök hús 611.
í alls einum kaupstað á landinu hafði
húseignum fækkaff á þessu tímabili. |>að
er Stykkishólmur. þ>ar voru 17 húseignir
1879, en 1887 ekki nema 16. í Reykja-
vík hafði húseignum fjölgaff úr 310 upp
í 432, á ísafirði úr 46 upp í 84, á Akur-
eyri úr 34 upp í 57, á Akranesi úr 10
upp í 24, í Hafnarfirði úr 28 upp í 43, á
Vopnafirði úr 3 upp í 13, á Seyðisfirði (í
Seyðisfjarðarhrepp) úr 2iuppíg2, íSauð-
árkrók úr 4 upp í 12. Á Eyrarbakka fer
húseignafjölgunin langt fram úr því, sem
gerist nokkursstaðar annarsstaðar; þar
komast þær úr 4 upp í 28. Mun það vera
því að þakka, að þar hefir árað betur en
víða annarsstaðar á þessu tímabili til sjáv-
arins.
Virðingarverð kaupstaðarhúsa og ann-
ara húsa, sem ekki fylgja jörðu, er metin
sje til dýrleika, var 1879 kr. 1,924,000; en
1887 var það orðið kr. 3,863,000, eða fram
undir 4 miljónir.
það er með öðrum orðum, að fram undir
2 milj. kr. hefir verið varið í nýjar hús-
eignir á níu ára tímabilinu frá 1879—1887.
Hvaðan koma þessar 2 milj. kr.?
Norðmenn eiga eptir ágizkun höfund-
arins af þessum húseignum sem svarar
300,oookr., íMúlasýslum, við Eyjafjörð og
ísafjörð, — Norðmenn þeir, er stunda eða
stundað hafa hjer síldveiðar og hvalveið-
ar. Landssjóður hefir látið reisa hús á
þessu tímabili fyrirrúmar ioo.oookr. Aðr-
ar 100,000 kr. hefir bankinn lánað til húsa
í Reykjavík.
f>á eru eptir 1,400,000 kr., er einstakir
menn hafa lagt í nýjar húseignir á þessu
tímabili, annaðhvort beinlínis frá sjálfum
sjer, það sem þeir hafa grætt eða dregið
saman á einhvern hátt, eða þá með lán-
um, kaupstaðarlánum, sparisjóðslánum o.
s. frv.
Nálægt 320,000 kr. í húseignum voru
1887 almenningseign (mestallt landssjóðs);
þar á meðal í Reykjavík 8 húseignir,
virtar á nær 300,000 kr.
Alls var virðingarverð húseigna í Reykja-
vík þetta ár 1,747,000 kr., en ekki nema
946,000 kr. árið 1879.
Næstur Reykjavík er ísafjarðarkaup-
sfaður með 383,000 kr. húseign, þá Seyð-
isfjörður(Seyðisfjarðarhreppur) með 239,000
kr., þá Akureyri með 200,000, þá Hafn-
arfjörður með 128,000 kr„ þá Stykkis-
hólmur með 110,000 kr., þá Eskifjörður
með 106,000 kr. Hinir kaupstaðirnir eru
fyrir neðan 100,000 kr.
|>inglýstar veðskuldir i húseignum á
öllu landinu voru rúmar 800,000 kr. árið
1887. Verða þá rúmar 3 milj. skuldlaus
eign, svo þinglýst sje. Árið 1884 voru
þinglýstar húsaveðskuldir 423,000 kr. Af
þessum veðskuldum komu á Reykjavík
þá (1884) 280,000 kr., en þremur árum
síðar 593,000 kr.
Höf. skýrslunnar telur að naumast muni
dæmi til meiri kaupstaða-framfara á jafn-
skömmum tima en þessi húseignavöxtur
bendir til, það er að segja í þeim lönd-
um, sem fullbyggð hafa verið um margar
aldir.
þ>ess ber að gæta, að landsfólki gerði
heldur að fækka en fjölga á þessu tíma-
bili, vegna vesturfara einkanlega. Hús-
eignir hafa því eigi aukizt samfara fólks-
fjölgun eða í hlutfalli við hana, heldur
þrátt fyrir fólks-fcekkun. J>ær hafa aukizt
um helming á fárra ára bili þrátt fyrir
fólksfækkun.
Kunnugt er, að kostnaðarsamara miklu
er að búa í húsum en bæjum. Húsin eru
fyrst og fremst dýrari eign í bráðina að
minnsta kosti, meðfram vegna þess, að
sá, sem á annað borð fer að koma sjer
upp húsi, hann gerir sjer eigi að góðu
annað en hafa þá jafnframt fyrirferðar-
meira húsrúm en ef hann býr í bæ, svo
sem miklu hærra undirlopt og fleiraþess
háttar. Annað, sem mjög hleypir fram
kostnaðinum fyrir þeim, er í húsum búa,
er eldiviðareyðslan, margföld á við það
sem í bæjum gerist að jafnaði. £n það
er líka mikilsvert, sem fyrir kostnaðar-
aukann fæst i aðra hönd, ef rjett er meó
farið,—sæmilegurn þrifnaði haldið og við-
hald eigi sparað um of. þ>að er heilnæm-
ið fyrst og fremst, og svo margvísleg
þægindi önnur. Slíkan kostnaðarauka til
betri aðbúnaðar telur hver menntuð þjóð
sjer til framfara. Hann er líka venjulega
ávöxtur af vaxandi manndáð og atorku,
og því ekki nema góðs viti.
Siiðurmúlasýslil 2. marz : „Hjer hefir
verið af bragðstíðarfar í vetur, sjaldan frost,
optast þíðviðri. Seinustu 3 vikurnar ó-
muna blíður. Klaki enginn í jörðu; snjór
sjest ekki í byggð, ekki einu sinni í
giljum.
En hart hefir þó verið til fjalla fram í
byrjun febrúarm., mikil snóþyngsli. Rjúp-
ur flúið ofan í sjávarsveitirnar, og verið
drepnar þar þúsundum saman. Hreindýr
einnig flúið til Fjarða, og ber það þó ekki
opt við. |>annig sáust 28 í einum hóp
innst inn í Reyðarfirði. Nokkur hafa
verið skotin. Sektin, 5 kr„ hamlar eng-
um frá að fara á hreindýraveiðar, enda
þykir mönnum friðunartíminn byrja of
snemma. Æðarfugl hefir fallið mjög hjer
fyrir suðurfjörðunum, einkum fyrri hluta
vetrar, fundizt dauður hrönnum saman.
Eigi vita menn, hver orsökin er til þessa
faraldurs. Horaður hefir hann verið, og
er þó ólíklegt, að hann hafi vantað æti í
jafnmildum vetri.
Gufuskipið Vágen frá Stavangri kom
á Eskifjörð 17. febr. J>að var að flytja
vörur til ýmsra kaupmanna á Seyðisfirði
og Hrúteyrarverzlunar í Reyðarfirði.
— Maður hrapaði til bana á Stuðlaheiði
sunnan Reyðarfjarðar 22. febr., ungur
maður og efnilegur frá Hafnarnesi 1 Fá-
skrúðsfirði, Jón að nafni.
Skaptafellssýslu miðri, 10. marz: Tíð-
arfar milt og gott allan febr.; alstaðar
varð örísa. Síðan 3, þ. m. hefir verið
kalt, stundum 9—io° frost á R. A þorra-
þrælinn kom hvalur innum Hornafjarðar-
ós, og var drepinn í Árnaness veiðivatni,
svo að Árnaness bændur eru að mestu,
eigendur hvalsins, sem er sagður 30 ál.
langur. Sagt er að talsverður fiskur hafi
hlaupið í fjörðinn — nefnil. Hornafj., og
voru menn farnir að ná í hann. — Á Pap-
ós er nú kaffilaust, sykur- og brennivíns-
laust, og eins á Djúpavog.
Skaptafellssýslu vestanv. 16. marz:
„Síðan jeg skrifaði yðurseinast, hefir tíð-
arfarið hagað sér svoleiðis. Frá miðjum
þorra fram að mánudegi í annari viku góu
var allt af sifelldur mari og æskilegasta
tíð, alstaðar varð örísa og jörð marþíð,
en þá fór að frysta, og laugardag, föstu-
og sunnudag var mikið frost, 12—13—14
stig á R. pessa viku hefir gert nokkurn
snjó; nú er útsunnan jeljagangur með
hvassvindi. J>að er að sjá haglaust til
fjalla, og sem stendur er það hér; en það
getur fljótlega breytzt, ef frost fer aðrjena;
nú er frostlaust. I Meðallandi um 16 fiska
hlutur, og miðja fyrri viku í Mýrdal 55
fiska hlutur við Jökulsá. Síðan munu Mýr-
dælingar hafa hætt við. Alstaðar, þar til
frjettist, litið um reka. Happa- og slysa-
laust. Heilsufar manna allbærilegt. Engir
hafa dáið síðan jeg ritaði yður síðast.
Eins og optásjer stað er farið aðbrydda
á bjargarskorti manna á meðal, en um
heyskort heyri jeg hvergi kvartað. Aptur
er almennur skortur á eldivið, svo það
eru mestu bágindi með að kveykja upp
eld. Fénaðarhöld munu nú í góðu lagi,
en hey hefir mjer reynzt einum fjórða
ljettara en í fyrra vetur.
Rangárvallasýslu, 18. marz: þessi út-
líðandi vetur hefir verið nokkuð óstillinga-
samur, einkutn fram að jólum, en úr því
voru snjóar allmiklir stöðugt fram að
sjöviknaföstu; með henni brá við oggjörði
mara-hláku og alauða jörð, og er það bezti
kaflinn, sem komið hefir á öllum vetrin-
um. En nú fyrir nokkru hefir aptur gjört
ofsahríðar-storma með allmiklu frosti.
Yfir höfuð héfir vetur þessi verið mjög
gjaffeldur, eptir því,sem hjer gjörist; en bót-
in er sú, að heyskapur var fremur góður
næstliðið sumar, svo að flestir munu kom-
ast af með hey síu. Fjenaðarhöld manna
eru víðast hvar í dágóðu lagi.
Almennt er að vakna og glæðast áhugi
manna á framförum í búnaffi og búskap, þótt
smátt fari og menn eigi stórt skref eptir
óstigið í þeirri grein enn þá, eins og í
fleiru. Bezta meðalið til að örfa áhuga
manna og sannfæra menn um nauðsyn og
nytsemi verklegra framfara er meiri upp-
lýsing alþýðunnar: lestur blaða og bóka,
enda eru blaðakaup heldur að fara í vöxt
og lestrarfjelög að byrja á einstöku stað.
En barnaskóli er enginn í sýslunni og
á víst langt í land sumstaðar, og um-
ferðakennarar eru hjer örfáir, sem þó eru
nauðsýnlegir hjer og bændur geta haldið
nokkrar vikur á heimilum sinum, án sjer-
legs tilkostnaðar. Annars er vonandi, þar
sem sveitakennurum nú er heitin styrk-
veiting úr landssjóði, að það verði hvöt
fyrir menn að nota sjer það, þar eð það
má telja til hagsmuna á báðabóga, bæði