Ísafold - 17.05.1890, Blaðsíða 1
fCemur út á miðvikudögum og
laugardögum. Vérð árgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlimánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v ð
áramót, ógild nema komin sje
til ótgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
XVII 40. !
Reykjavík, laugardaginn 17. maí
1890.
Inflúenza-sóttin.
(Illkynjuð kvefsútt).
Inflúenza-landfarsóttin, er gengið hefir
1 vetur um mestalla Norðurálfuna, kvað
nú vera komin hingað til lands, til Vest-
mannaeyja. Megum vjer því búast við,
að hún kunni að ganga hjer yfir land
bráðlega, jafnvel þótt sem minnstar sam-
göngur verði hafðar milli lands og eyja
fyrst um sinn, sem jeg vil sjerstaklega
brýna fyrir almenmngi.
Fyrir því þykir mjer skylt að frseða
almenning um sótt þessa og um það,
hver ráð helzt eigi við henni.
Vjer þekkjum allir hina algengu kvef-
sótt, með hósta þeim, er henni fylgir, og
meiri eða minni lasleika um allan líkam-
ann. Infiúenza-sóttin er nú talsvert lik
kvefsótt ; en þó ber þar margt á milli,
og það tvennt helzt, er nú skal greina
og mikils er um vert:
i) Inflúenza-veikinni fylgir óvenjumikið
magnleysi, slen og drungi, og þar með
talsverð hitasótt.
z) Inflúenza-veikin gengur eins og
landfarsótt, þ. e. leggst á mikinn fjölda
landsfólksins í einu og færist út frá ein-
um stað uin geysimikla víðáttu.
Á mjög mörgum mönnum fylgir veiki
þessari einnig ýms óregla í meltingar-
færunum, í taugakerfinu og öðrum fleiri
líffærum.
Loks getur vel borið til, að ofan á
inflúenza-sóttina bætist ýms önnur veik-
indi, og það ekki sízt þegar hún er nærri
því bötnuð, svo sem t. d. lungnabólga.
f>ótt svo sje, sem betur fer, að inflú-
enza verði eigi talin með mjög hættuleg-
um sjúkdómum, þá verð jeg að vara
menn mjög fastlega við að gjöra of lítið
úr þessari veiki ; opt verða svo mikil
brögð að sóttveikinni, magnleysinu o. s.
frv., að sjúklingurinn má til að leggjast ;
en jeg vil vara menn við, þótt sóttin
sje heldur væg, að vera þá að reyna að
dragast á fótum ; sjálfsagt að leggjast
ætíð, ef maður hefir hitasótt (feber). Gjöri
maður það, að dragast á ferli með hita-
sótt, er mjög hætt við, að einhver önnur
veikindi leggist ofan á hina eiginlegu
inflúenza-sótt, og sama máli er að gegna,
ef of snemma er farið á fætur og út.
Optast mun nóg að liggja 1—2 vikur í
rúminu, til þess að sjúklingnum sje nokk-
urn veginn óhætt.
J>að er sjálfsagður hlutur, að gjaida
verður varhuga við þvi, svo sem hægt er,
að of margt sje af sjúklingum í sama her-
bergi eða of þröngt í rúmum, og lopti
þarf að halda svo hreinu, sem auðið er
en varast þó allan súg. Gott er að halda
brjóstinu hlýju með ull eða vatnsbökstr-
um.
Bezta næringin er hafrasúpa eða bygg,
súpa; með mjólk er bezt að vera nokkuð
varasamur, þar eð margir sjúklingar fá
þrálátlegt harðlifi af henni, en sumir apt-
ur undir eins niðurgang og vindbelging;
enginn læknir getur sagt fyrir fram,
hvernig sjúklingur muni þola mjólk;
það verður að reyna fyrir sjer með hana
með gætni. Sætsúpu, nýjan fisk soðinn,
franskbrauð og vatnsgraut má gjarnan
borða, hafi sjúklingurinn lyst á því, þó
að hann hafi nokkra hitasótt. Kalt vatn
eða mysu má sjúklingurinn og gjarnan
drekka, þó ek.ki i óhófi eða of mikið í
einu.
Sjeu mikil brögð að magnleysinu-
sleninu og drunganum, og sjúklingurinn
geti eigi nærzt á öðru, þá er mikið
gott að bragða á víni (sherry eða port-
vini,) svo sem einni matskeið 4—6 sinn-
um á dag. Sje aptur ofmikið gjört að
vinnautninni, verður hún mjög skaðleg,
eins hjer sem jafnan endranær.
A.f eiginlegum meðölum má einkum
gjöra sjer von um gagn af sótteyðandi
lyfjum, svo sem antifebrín og kinín.
Sjeu mikil brögð að sóttveikinni, er hæfi-
leg inntaka svo sem 1 gramm af kínín
eða kannske öllu heldur 1—2 grömm af
antífebrín á dag, meðan hitasóttin stend-
ur sem hæst. Meðöl þessi má gefa inn
annaðhvort í 2 stórum skömtum, helm
inginn i hvort sinn, eða þá í fleirum smá-
skömmtum.
Sje þess kostur, er sjálfsagt að leita
reglulegs læknis og vera ekki að káka
með skottulækningar; einkum skal varast
að láta taka sjer blóð öðruvísi en með
læknisráði ; því blóðtaka getur opt gjört
mikið illt i þessari sótt og er mjög sjald-
an tiltækileg, og það því að eins, að
sjerstaklega standi á, en á því hafa lækn-
ar einir vit.
Jeg leyfi mjer að endingu að mælast
til, að almenningur hagnýti sjer rækilega
þenna litla leiðarvísi, og vildi jeg óska,
að sótt þessi yrði væg hjer á landi, ef
hún kemur, og tálmaði sem minnst vinnu
manna um bjargræðistímann.
Reykjavík 14. maí 1890.
Schierbeck.
Önnur blöð eru einnig beðin að taka
grein þessa.
Manndauði af kvef-landfarsóttum
hjer á landi á þessari öld.
— O—
Manndauði af landfarsóttum hefir að
vísu verið talsvert minni hjer á landi á
þessari öld en áður gerðist, meðan bóla
og aðrar stórsóttir gengu hjer þrásinnis.
En hann hefir samt verið margfalt meiri
en almenningur gerir sjer í hugarlund,
og margfalt meiri en þeim útlendum mönn-
um mundi trúlegt þykja, er vita. að hjer
hafa engar stórsóttir gengið alla öldina,
þær er því nafni nefnast í öðrum lönd-
um.
Sóttir þær, er mestum manndauða hafa
valdið hjer á landi á þessari öld, eru smá-
kvillar kallaðir annarsstaðar, harla hættu-
litlir og ómannskæðir.
það eru kvefsóttir og mislingar.
í Danmörku kunna menn eigi lengra
að jafna til voðalegs manndauða af land-
farsótt á þessaii öld, en kólerunnar í
Khöfn 1853. Hún drap meira en 4000
manna af 130,000 íbúa, er þá voru þar.
En kvef-landfarsóttin, sem hjer gekk tíu
árum áður t. a. m., 1843, drap nær 2000
manna (1956) af 57,000, er fólkstalan var
hjer á landi þá, eða svo segir í hinni
beztu landfarsóttaskýrslu, er vjer höfum:
bók dr. P. A. Schleisners (Island under-
sögt fra et lægevidenskabeligt Synspunkt.
Kh. 1849). þ>að er með öðrum orðum:
miklu meim manndauði af kvef-landfar-
sóthnni lijer 1843, heldur en af kólerunni
í Khöfn 1853. I tölum er manndauða-
hlutfallið þetta, af hverjum 1000 íbúum:
af kvef-landfarsóttinni (influenza)
á íslandi 1843 deyja . . . 34 af 1000
— kólerunni í Khöfn 1853 deyja 30 — 1000
Ut af eins mannskæðar hafa kvefsóttir
eigi verið endrarnær á öldinni; enda eru
þetta voðalegar tölur og ótrúlegar ókunn-
ugum. En telja má á henni, það sem
liðið er, sjö regluleg kvef-landfarsóttarár
(influenza-ár), öll mannskæð, þótt mismun-
andi sje, og það raunar að eins á 50 ár-
um, 1816 til 1866, með þeim mann-
dauða, er nú skal greina, ef miðað er við
venjulegan manndauða hjer í góðum ár-
um, sóttlausum, eins og dr. Schleisner
gerir:
Manndauöi af kvefsótt
Ár alls af 1000
181H . . . . 660 . ... 14
1825 .... 448 . ... 9
1834 . . . . 1047 . ... 19
1843 .... 1956 . ... 34
1855 . . . . 513 . . . . . 8
1862 . . . . 1228 . ... 18
1866 .... 1425 . ... 21
Samtals 7277
Tölur þessar eru að visu auðvitað eng-
an veginn áreiðanlegar að því leyti til(
i að hægt sje að fortaka, að eitthvað ann-
! að kunni að hafa valdið meðfram hinum