Ísafold - 17.05.1890, Blaðsíða 2

158
mikla manndauða-auka þau ár, er hjer
eru nefnd, án þess að hægt sje að til-
greina það eða ákveða nákvæmlega, —
það er samt beinlínis tekið fram í bók
Schleisners, um árið 1843, að þá hafi
engin önnur sótt gengið hjer en inflú-
enza —; en miklu skakkar það að líkind-
um ekki, og nóg er það til að sýna, að
hjer er um voðalegar tölur að tefla, og
stórkostlegan hnekki, er þessi eina sótt
hefir gert landinu að öllu samtöldu á ekki
lengri tíma.
það er þessi sama sótt, „illkynjuð kvef-
sótt'1, á útlendum tungum nefnd influenza,
sem gengið hefir um Norðurálfu og Vest-
urheim nýliðinn vetur, og grunur er um,
að nú sje kominn hingað til Vestmann-
eyja. Víst er það engan veginn enn, og
færi betur, að það reyndist eigi nema
misskilningur eða mishermi (af hlutaðeig-
andi hjeraðslækni).
Til fyllingar þessari skýrslu skal hjer
við bætt yfirliti yfir manndauða af misling-
um, er gengið hafa hjer yfir land allt tvi-
vegis á þessari öld, reiknað á sama hátt
og við kvefsóttina:
Manndauöi af mislingum
Ár alls aý 1000
1846 .... 2026 ............. 85
1882 .... 1571 ............. 22
Ótalin eru öll þau mörgu ár, er algeng
eða einföld kvefsótt hefir stungið sjer
niður hingað og þangað, og valdið ef til
viil nokkuð meiri manndauða en almennt
gerist, en ekki svo miklu munaði eða
mikið bæri á. Skýlausa vitneskju eða
vísindalega munu menn raunar eigi hafa
um það, að einmitt í öll þau sjö skipti,
er hjer eru nefnd, hafi landfarsóttin verið
hin eiginlega, rjettnefnd inflúenza, og aldr-
ei endrarnær á öldinni. En það, að sótt-
in hefir í þessi skipti geysað um land
allt, og ekki endrararnær, það bendir
til þess, að það hefir verið intiúenza,
auk þess, hvað hún hefir verið mannskæð
í öll þau skipti.
Annars eru þessar tvær sóttir, inflúenza
og algeng kvefsótt, svo auðþekktar sund-
ur eptir auðkennum sínum. að óþarfi ætti
að vera að rugla þeim saman, — eins og
sjá má á grein landlæknis hjer á undan.
þ>eir, sem fengið hafa sjálfir hvorutveggju
veikina eptir að þeir komu til vits og ára
en það munu vera flestir miðaldra menn
á landinu, kunna góðan greinarmun á þeim,
hafi þeir nokkra eptirtekt haft.
Hvað mislingana snertir, má geta þess,
að þeir gengu hjer um nokkurn hluta
lands, Austfirðingafjórðung, fyrir rúmum
20 árum (1868), en urðu stöðvaðir, og ollu
þvi eigi miklum manndauða.
Orsökin til þess, að mislingar eru svo
skæðir hjer, er sú einkanlega, svo sem
alkunnugt er, að þeir ganga hjer svo
sjaldan, en eru annarsstaðar ílendir og
taka þar ungbörn jafnóðum, en á þeim
eru þeir vægir að jafnaði.
Sjálfsagt munu og læknar geta gjört
sjer góða grein fyrir, hvernig á því stend-
ur, að kvefsóttir eru svo ákaflega mann-
skæðar hjer, og þó tíðari en annarstaðar.
En það leiðum vjer hjá oss að þessu sinni.
Hugvekjan, sem ætlazt er til að almenn-
ingur fái út úr þessum athugasemdum, er
sú ein, að láta sjer eigi liggja í ljettu
rúmi, hvort sótt þessi heimsækir oss nú
eða ekki, eða hvernig hún hagar sjer.
Framanskráðar tölur, sem tala hærra og
skýrara en nokkur manns rödd kemst,
hljóta að sýna mönnum áþreifanlega, hver
ábyrgðarhluti það er, að láta nokkurs ó-
freistað til að afstýra slíkum voða, eða
draga sem mest úr honum. svo framar-
lega eða að svo miklu leyti sem mann-
legur máttur fær við ráðið.
Að mönnum stendur minni ótti afslíkri
landfarsótt en stórsóttum, sem kallaðar
eru. virðist sprottið af því tvennu, að mönn-
um — lærðum mönnum t. a. m., — hættir
við að líta fremur á það, sem þeiin er
kunnugt um atferli og áhrif þess konar
sjúkdóma annars staðar, þar sem þeir
gjöra margfalt minna spell, og í annan
stað af því, að lífsháski er síður af henni
búinn öðrum en gömlu fólki og biluðu
fyrir brjósti, en það finnst mönnum hálft
um hálft eins og hafi „ætlað ofan hvort
sem var“.
En sleppum því, og gjörum ráð fyrir, að
manndauði yrði miklu minni af sótt þess
ari, þótt hún gengi nú yfir land, en áður
hefir gerzt, vegna betri læknaskipunar,
betri húsakynna, betri aðbúnaðar og meiri
menntunar yfir höfuð. þ>að er samt sem
áður á það að líta, hve stórkostlegt vinnu-
tjón hún getur gjört og hlýtur að gjöra,
ef hún gengur hjer yfir helzta bjargræð-
istímann. þ>að verður eigi tölum talið, svo
nokkur nákvæmni geti heitið. Enda er
nóg að benda á það, að þó að ekki tefð-
ist nema annarhvor verkfær maður á land-
inu frá verkum fyrir hana svo sem 10
daga um heyannir, og sje dagsverkið
talið eptir verðlagsskrá, kr. 2,50, þá nem-
ur það fje fullum 200,000 kr.
Að varna útbreiðslu slíkrar sóttar, úr
því hún er einu sinni komin til landsins,
er sjálfsagt mjög erfitt og ef til vill ó-
vinnandi vegur. En strjálbyggðin, strjál-
ar samgöngur, stór vatnsföll og fjallgarð-
ar o. fl. gjörir sóttvarnir hjeraða milli þó
öllu hægri hjer, en víða annarsstaðar;
og dæmi eru þess hjer, að tekizt hefir
að stemma stigu fyrir útbreiðslu landfar-
sótta. Mislingarnir 1868 komust eigi lengra
vestur norðanlands, en að Vaðlaheiði, og
var það óefað að þakka skörulegum ráð-
stöfunum amtmannsins nyrðra þá, J. P.
Havsteens, ásamt fylgi almennings ; enda
er öll valdstjórn hjer of máttlítil til þess,
að hún fái miklu áorkað öðru vísi. En
það — fylgi almennings, — ætti raunar
sízt að bresta, er um jafnsýnilegan almenn-
ingshag er að tefla og í slíku máli sem
þessu.
iþótt svo reynist, sem vel getur verið, að
veikindin á Vestmannaeyjum sjeu hættu-
lftil, ekki nema algengt kvef, þá væri ó-
forsjált eigi að síður, að hrinda frá sjer
öllum ugg. Sóttin hefir gengið á Fær-
eyjum síðari part vetrar, eptir að hún var
um garð riðin sunnar í álfunni, — á hent-
ugasta tíma fyrir oss, er hjer var slitið
öllum samgöngum við önnur lönd. En
Færeyingar eru nú farnir að safnast hing-
að á fiskiveiðar, eins og hrafnar í hests-
skrokk, nær allt í kringum landið, og
liggur í augum uppi, hversu auðveldlega
þeir geta flutt eða hafa flutt veikina hing-
að. Mundi því engin vanþörf á, og það
þótt fyr hefði verið, að brýna fyrir hjer-
aðslæknum og lögreglustjórum, að hafa
vakandi auga á því, ef sóttin gjörir ein-
hversstaðar vart við sig, og bregða þá
jafnharðan við og gjöra allt sem í þeirra
valdi stendur, til þess að varna útbreiðslu
hennar, ef þess er kostur, og sjálfsagt að
reyna að draga sem mest úr henni að
auðið er. — Allur er varinn góður, og ekki
tekur til nema þurfi.
Prestkosiiing' í Mosfellssveit fór fram
í gær, að Lágafelli. Á kjörfund komu
90 af 97, er á kjörskrám stóðu alls, og
er það eflaust hjer um bil dæmalaus á-
hugi eða k.app á prestskosningu eða kosn-
ingum yfir höfuð hjer á landi.
Af þessum 90 kusu 50 síra Ólaf Stepli-
ensen í Mýrdalsþingum, 38 síra Brynjólf
Gunnarsson og 2 prestaskólakand. Hannes
þ>orsteinsson. Hannes mun hafa átt von á
langt um fleiri atkvæðum, en hans fylgis-
menn gengið i lið með þeim, er síra Olafi
hjeldu fram, i siðustu forvöðum, með því
að kappið hefir mest verið milli þeirra og
hinna, er síra Brynjólfi fylgdu. — Full-
yrt er, að kjörskrá fyrir Brautarholtssókn
hafi verið alveg ólöglega undirbúin, og
mikið grunsamt um fleiri misfellur. Er
því óvíst, hver niðurstaðan verður með
brauðið, þrátt fyrir þessa atkvæðagreiðslu.
Látiim er nýiega síra Lárus Eysteins-
son á Staðarbakka, fæddur á Refstöðum
í Laxárdal í Húnavatnssýslu 4. marz 1853*
sonur Eysteins bónda Jónssonar og Guð-
rúnar Erlendsdóttur ; kom i skóla í Reykja-
vík vorið 1873, útskrifaðist þaðan 18790g
af prestaskólanum 1881 ; vígðist samsum-
urs prestur að Helgastöðum í J>ingeyjar-
sýslu, fjekk Staðarbakka 1884.
Kvefsótt á, Vestmannaeyjum- Með
austanpósti 12. þ. m. fjekk landlæknirinn
brjef frá hjeraðslækninum á Vesmannaeyjum,
dags. 5. þ. m., þar sem hann skýrir frá, að
þar sje komin upp kvefsótt, nýlega byrjuð,
er hann nefnir inflúenza, en skýrir ekki neitt
frekara frá, hvernig sóttin lýsir sjer eða hag-
ar sjer. það fylgir og sögunni um sótt þessa
á Vestmannaeyjum, að hún hafi átt að koma
upp á heimili manns, er nýkominn var frá
Englandi með póstskipinu, 29. f. m., og þótti
því í fyrsta áliti sennilegt, að hann hefði
flutt hana með sjer þaðan, og væri það þá
hin reglulega influe7iza-$ótt, er gengið hefir
erlendis í vetur og enn kvað eima eptir af á
Englandi. En ekki hafði maður þessi, Gísli
kaupmaður Stefánsson, verið neitt veikur á
utanferð, sinni og ekki hefir borið á, að neinn
hafi sýkzt af hinuum mörgu samferðamönnum
hans með póstskipinu hingað til lands. þyk-
ir því öllu líklegra, að kvefsótt þessi sje eigi
annað en vanalegt, einfalt kvef, og kváðu
hjeraðslæknar hjer vera vanir að nefna það
einnig iniivenza í árskýrslum og endrarnær, er
þeir nefna það á útlendu máli (latínu eða%