Ísafold - 24.05.1890, Blaðsíða 3

167
Dr. A. Alison, franskur læknir í París,
skýrir frá ekki færri en 12 dæmum, sem
ljóslega sýna, að influenza-sóttin í Baccarat
i Norður-Frakklandi og þar í grennd,
breiddist út með afsýkingu (contagion).
Af þessum dæmum skulu hjer að eins
hermd þessi tvö.
Hinn 14. des. 1889 kom herra B. heim
til Baccarat frá Saint-Cyr, veikur af inflú-
enza-sóttinni, sem þar gekk. Nokkru
eptir að hann kom, sýktust af honum 4
börn hans i sama húsi, og þvi næst allt
húsfólkið, og þaðan breiddist sjúkdómur-
inn út til nálægra húsa, og frá þessum
húsum útbreiddist sýkin síðan víðar.
í Gelacourt, litlu þorpi skammt frá
Baccarat, sýktust tvö börn, sem höfðu
vinnu í verksmiðju i Baccarat, 4. jan 1890,
en um það leyti lögðust hjer um bil 50
—60 af verkmönnunum í sömu verk-
smiðju veikir á hverjum degi; þau voru
veik i 3—5 daga; 4 systkini þeirra
veiktust síðan hvert á fætur öðru og þvi-
næst breiddist sóttin út til tveggja næstu
húsa; í öðru þeirra veiktust 5 af 7, en i
liinu 3 af 4; þaðan breiddist sýkin út um
þorpið, og varð hjer um bil einn þriðjung-
ur íbúanna veikur.
Að sóttin kemur 18 dögum síðar til
bæjar á austur-landamærum Frakklands
heldur en til Parísar, og verður rakin
þangað þaðan, það er mikið eptirtektar-
vert vegna þess, að sóttin kom, eins og
menn vita, austan af Rússlandi og færðist
vestur eptir álfunni. Kemur þetta dæmi
því síður en eigi heim við það, að hún
berist í loptinu.
Merkur maður og skilvís hjer í bæ
segir frá svipuðu dæmi, er inflúenza gekk
hjer síðast 1866. þ>á barst hún með
vermönnum eptir lokin sunnan frá Faxa-
flóa norður í Skagafjörð. En síðara hluta
júnímánaðar hittu menn þaðan, er legið
liöfðu í henni heima hjá sjer, en var
batnað, svo á á suðurferð, er þeir komu í
fingvallasveit, að þa stoð sGttm seiir hæst
þar á afskekktum bæjum. Bærist hún í
loptinu, hefði hún átt að vera komin
þangað og jafnvel um garð gengin löngu
áður, áður en hún kom norður í Skaga-
fjörð.
Landlæknirinn og inflúenza-sýkin.
Herra landlækninum virðist hafa orðið
heldur mikið um athugasemdirnar í siðasta
blaði, er til hans taka, og segist hann
,,heimta“(!) klausu þessa prentaða í ísa-
fold í dag;
í tilefni af grein einni í „ísafold11 nr.
41 þ- á., með yfirskript ,.influenza-land
farsóttin“, skal jeg skýra frá þeim ráð-
stöfunum, sem jeg hef gjört út úr sótt
þessari.
þegar í vetur bjó lyfsalinn hjer í Reykja-
vík eptir áskorun minni sig út með 8
pundum af ,,antifebrin“, og undir eins og
sú fregn barst hingað, að verið gæti, að
„influenza11 væri komin til Vestmannaeyja,
bað jeg lyfsalann um, að panta langtum
meira af lyfi þessu, og það gjörði hann
einnig fúslega og pantaði 30 pund f við-
bót. Jeg ritaði þegar suttan leiðarvísir
um sýkina og meðferð hennar, sem þeg-
ur er prentaður. og maður sendur gagn-
gjört með hjer um bil 1000 að tölu af
leiðarvísir þessum til læknanna í Rangár-
vallasýslu, Mýrdalnum og á Vestmanna-
eyjum. Til læknanna í Rangárvallasýslu
og í Mýrdalnum voru jafnframt send 1
pund af „antifebrin11 til hvers, en læknir-
inn á Vestmannaeyjum hafði lyf þessi og
beiddist eigi viðbótar. Eptir því yfirliti,
sem jeg gat fengið um, hversu ástatt
væri, þótti mjer engin ástæða til vera að
banna allar samgöngur milli meginlands
og Vestmannaeyja. Jeg talaði og um
þetta mál við landshöfðingjann, áður en
póstgufuskipið fór hjeðan, og með því
hann var sömu skoðunar og jeg um sam-
göngubannið , var ekkert tilefni til að
snúa mjer til amtmannsins um slíkt sam-
göngubann eða aðrar lögregluráðstafanir
af hálfu hans í því skyni.
Jeg vcna því, að jeg megi vera laus
við hin heimildarlausu og vanhugsuðu
spurningarmerki „íslfoldar11 út úr þvi,
hvort landlæknirinnn hafi fullnægt skyld-
um sínum í þessu máli eða eigi.
Frá lækninum á Vestmannaeyjum er
heldur eigi komin enn þá nokkur sú
skýrsla, sem gefi ástæðu til slíkrar opin-
berrar fyrirspurnar, því að jafnvel þótt
sýkin á Vestmannaeyjum væri eigi „In-
fluenza11, þá er þó þessi missýning um
landfarsótt í byrjuninni mjög svo fyrir-
gefanleg.
Á hinn bóginn þykist jeg hafa fyllstu
ástæðu til að spyrja opinberlega að því,
hvort ritstjóri „Isafoldar11 hafi við þetta
tækifæri borið sig að með rósemi þeirri,
gætni og umhugsun, sem fyllsta heimild
er til að heimta af þeim manni, sem tel-
ur sig sjálfsagðan af eigin hvöt að gjör-
ast dómari í þeim málum , sem alls
eigi ná til hans og dæma um þau fremur
frekjulega.
Iteykjavík 20. maí 1890.
Scliierbcck.
þetta er svo sem saga stórvirkja þeirra
er landlæknirinn hefir unnið út af þessu
máli hingað til : látið panta antifebrin og
samið leiðarvísi.
En hann hefir þar með líka ritað, máske
óviljandi, sögunaumþað, hvað hann hefir
ekki gert, af því sem hefði mátt ætlazt
til að hann gerði.
Að undantekinni skipuninni til lyfsal-
ans um antifebrinspöntunina hefir hann
ekkert gert allan tímann sfðan í vetur að
fyrst frjettist til veikinnar í nágranna-
löndum vorum, fyr en svo langt var kom-
ið, að hjeraðslæknirinn í Vestmannaeyjum
tilkynnir honum, að veikin sje þangað
komin. þ>á tilkynnir hann ekki amtmanni
tíðindin, — það játar hann sjálfur, — þótt
það væri slcylda hans, og vitanlega ekki
landshöfðingja heldur. f>að vil! svo til, að
öðium er það kunnugt, að samtal það,
er hann tjáist hafa átt við landshöfðingja,
ekki fyr en sama kvöldið og póstskipið fór,
nokkuð seint, var án nokkurs tilefnis af
hans (landlæknisins) hálfu ; landshöfðingi
mun hafa fengið vitneskjuna um málið úr
annari átt, þá samstundis. Skoðun lands-
höfðingja um samgöngubannið kemur og
málinu miklu minna við heldur en hitt,
hvað landlæknir hefir lagt til um það.
Hvorki landshöfðingi nje amtmaður geta
lagt á samgönsrubann innan lands öðru
vísi en með læknis ráði, og það landlækn-
is, ef til hans næst, eða rjettara sagt ský-
lausri tillögu hans. Vilji hann ekkert
til leggja, eða viti ekki hvað hann á að
vilja um það, þá getur valdstjórnin ekk-
ert aðhafzt í því efni. J>að er læknanna
að dæma um, hvað gjöra skal ; hinna að
framkvæma það.
þar á eptir, eptir að póstskip er farið,
er svo leiðarvísirinn saminn. J>egar at-
hugað er, hve auðveldlega sóttin hefði
getað borizt bingað til lands, löngu, löngu
fyr, 6—8 vikum áður, bæði með póstskip-
unum og kaupskipum, þá liggur í augum
uppi, hve rækilegan andvara landlæknir-
inn hefir haft á sjer gagnvart sótt þess-
ari.
Getur vel verið, að hjer verði lán með
og vjer losumst við sóttina í þetta sinn
eptir allt saman. En það er þá láninu
tómu að þakka, en ekki mannlegri fyrir-
hyggju, ekki þeirri fyrirhyggju og rögg-
semi, er til hefði mátt ætlazt og áríðandi
er að ekki bresti, þegar mikið liggur við.
„Vandi fylgir vegsemd hverri11, og þeir,
sem vegsemdina hafa, verða að temja sjer
hæfilegt jafnaðargeð, þótt þeir heyri eitt-
hvað fundið að gjörðum sínum endrum
og sinnum. Hin miður kurteislegu niður-
lagsorð í klausu landlæknis bera þess vott,
að hann eigi talsvert ónumið í þá átt.
J>að er eklci nokkurt það mannsbarn ' til
á landinu, er þetta landfarsóttarmál „taki
eigi til“ beinlínis eða óbeinlínis, ef illa
fer; og að segja þá, að það „taki eigi
til“ manns, sem hefir þá skyldu eptir stöðu
sinni að verða einna fyrstur manna til að
gjöra þjóðinni kunn afskipti af almennum
málum og leggja það til um þau, er hann
hyggur rjettast vera, það er svo óvitur-
lega mælt, að það hlýtur að vera í reiði
hugsað og ritað.
Málefnið, ekki maðurinn.
„Slíkt er illa mœlt, aö sneiöa honum;
afgömlum, er enginn hefur áöur til
oröiö dugandi manna“. Njála 124. kap.
þessi orð Skarphjeðius duttu okkur í hug, heg-
ar við lásum hina óþokkalegu gi einarstúfa í Fj.kon-
unni, til sýslunefndarmanns Gisla Gislasonar í Leir-
vogstungu, frá sveitungum hans Birni Bjarnar-
syni búfr. á Reykjakoti og Guðmundi Magnússyni
á Elliðakoti. f>að er hægra að kenna heilræðin
en halda þau. „Málefnið, en ekki maðurinn11. Er
það málefnið, að kalla Gísla vesalmenni, og aptur-
haldsmann? Vjer segjum nei. En margir munu
álíta sem að það sje sama og segja sem svo: „Jeg
er mikilmenni, jeg er framfaramaður11. En nú
er aðgætandi, að Gísli hefur hvorki verið vesal-
menni eða apturhaldsmaður. Hann hefur aldrei
sagt að hann væri mikilmenni, og það segjum vjer
ekki heldur, en hann hefur verið vandaður maður
í öllu, og sjer í lagi hreinskilim, og óeigingjarn,
og allvel fylgt timanum og mikið fremur verið
framfaramaður, en hitt.—Annars eru það handhæg
vopn, að grípa til, að kalla einn apturhaldsmann,
og annan framfaramann, sjerstaklega þegar ekki
þarf að skepta þau eða skerpa, það er: að láta
ástæður fylgja. f>að eru þeir framantöldu kostir
Gisla, sem hafa bakað honum þá fyrirhöfn og þann
tímamissi, sem allir þeir verða fyrir, sem hafa á
hendi sveitarstjórnarstörf um lengri tima, og gegna
þeim eins vel og hann, en ekki hefur það gert
hann ríkan. En það eru líka þessir kostir hans,
sem hafa aflað honum virðingar og trausts, jafnt
hjá yfirmönnum ha.,s og sveitungum. Og skulum
vjer í þvi efni, svo að ekki sje allt ástæðulaust,
eða tekið úr lausu lopti, visa til þess, hvað lengi,
hann hefur verið hreppstjóri, í sveitarnefnd og
oddviti, sáttanefndarmaður, sýslunefndarmaður,
og enginn núlifandi maður i Mosfellssveit mun
hafa verið jafn opt seu hann kvaddur af yfirvald-
inu til að vera við áreiðargjörðir, merkjadóma og
fleira.