Ísafold - 14.06.1890, Blaðsíða 2

190
Bæði Salisbury og Times styggðust mjög við
bérmæli hans og báru sumt aptur, en hann
færði rök fyrir raáli sínu, og kvaðst hafa meira
að segja um hopun stjórnarinnar fyrir |>jóð-
verjum þar eystra. — Stanley hefir til þessa
verið ókvæntur, en ætlar nú að giptast í lok
þessa mánaðar. Heitmey hans er pentlist-
arkona og mikils metin, Dorothy Termant að
nafni.
Peters doktor- Frá honum hefir Emín
pasja fengið skeyti fyrir skömmu. Hann sagð-
ist vera á austurleið, og búast menn við, að
þeir hittist á þeirri leið, sem Emín heldur nú
aptur vestur eptir Afríku.
Frakkar hafa lengi haft fullt í fangi 1 ó-
friði við Dahómey-konung (á Guineuströnd-
inni), en hafa verið fáliðaðir til sóknar. Da-
hómeybúar grimmir og liarðir við að eiga.
Nú þar þó komið, að skipti hafa verið höfð
á herteknum mönnum.
Bjett nýlega eru fregnir bornar frá París
um handtöku og innsetniug níhílista (gjöreyð-
enda) frá Bússlandi; sagt, að hjá þeim hafi
fundizt sprengivjelar, og þau tól mundu ætl-
uð til nýrra tilrauna við keisarann, en sumt
er þegar aptur borið.
Bolgaraland. Paniza, foringinn, sem
stóð fyrir samsærinu móti Ferdínand fursta,
er nú dæmdur til lífláts, en 8 af kumpánum
hans til varðhaldsvinnu. Dómurinn mælti
þó fram með, að furstinn ljeti Paniza halda
lífi.
Ameríka. Fundi fulltrúarma frá ríkjum
þessarar álfu í Washington er nú slitið, og
enginn efast um, að hanu beri mikla ávexti,
þegar fram líður, um samverknað ríkjanna.
Dilum kom saman urn og þótti sjálfsagt, að
deilur þeirra á milli skyldu í gerðardómi út-
kljáðar, en ekki með vopnum. Nefnd var
líka sett til að ræða frekar sumar uppástung-
ur, sem fram komu, og varða ríkin sameigin-
lega.
„Hneykslisprestar‘:
Athugasemdir við greinina i ísaf. XVII. 6.
1 grein þessari stendur meðal annars þessi
pistill:
«Síra J. B. nafngreinir sóknarprest einn á
austurlandi, er hann segist hafa sjeð í haust
vera að kútveltast blindfullan í túnfætinum
(á bænum, sem þeir voru staddir á) með
þeim munnsöfnuð, sem honum er títt; annar
merkasti presturmn í prófastdæminu var við
ásamt mjer,» segir síra Jón. «Við vorum að
tala um Sameininguna, og hann kom með
þetta vanalega: við færum með öfgar, sjer
í lagi um drykkjuskap presta. Og þetta var
rjett um leið og hann hafði horft á prestinn
(þennan, sem var að kútveltast blindfullur í
túnfætinum)».
þegar þetta blað Isafoldar kom hjer aust-
ur, heyrði jeg menn almennt álíta, að þessir
2 prestar, sem hjer er talað um, væru síra
Stefán Halldórsson í Plofteigi og jeg, því að
menn vita, að við vorum samnátta síra Jóni
Bjarnasyni í brúðkaupsveizlu á Skjöldólfstöð-
um á Jökuldal 27. sept. í haust. En jeg hef
neitað því, að þessi orð síra Jóns gætu átt
við þann fund, þangað til jeg er nú kominn
að raun um af brjefum að sunnan, að það
er þó tilfellið, svo óskiljanlegt sem mjer er
það.
þessi orð síra Jóns eru nfl. hin verstu ó-
sannindi.
Sannleikurinn er þetta: Jeg var á leíð
vestur í Skagafjörð og var nótt á Skjöldólfs-
stöðum og lenti þar í brúðkaupsveizlu, sem
var haldin þar um kvöldið 27. sept. Síra
Stefán var þar þá líka og kom þar alveg ó-
drukkinn. Litlu síðar, í rökkurs byrjun, kom
síra Jón þar ofan af Möðrudalsfjöllum og var
líka um nóttina með konu sinni og fylgdar-
■íanni. J>eim var fylgt þar inn í hús undir
baðstofulopti og fært þangað kafli. Við sát-
um þar í sóía 3, jeg og þau hjónin, og vor-
um að tala saman. J>á kemur síra Stefán
þar inn og er þá orðinn calsvert kenndur.
Hann sezt þar andspænis okkur og fer að
tala við okkur, einkum síra Jón, með kátínu
og gáska, án þess hann hefði nokkur illyrði,
setn honum mun heldur ekki vera svo títt,
þó að hann verði drukkinu. Mjer virtist tal
hans stundutn miða að því, að smástríða síra
Jóni. þannig talaði hann eitthvað um «Sam-
eininguna», sem ekki var lof, var að reyna að
stríða okkur á því &ð við værum boðslettur í
veizlunni, og svo að gambra um eitt og ann-
að. — En þetta kátínutal hans var auð-
sjáanlega meinlaust gaman frá hans sjónar-
miði og gat mjer eigi dottið íhug, aðnokkur gæti
reiðzt því; enda var ekki að sjá, að vandlæt-
lætingarsemi síra Jótis tæki það nokkuð sjer-
lega nærri sjer, því að jeg man glöggt, að
hann gat ekki látið vera að smábrosa að
honum. Jeg man ekkert orðrjett úr viðtali
þeirra, nema það, að síra Stefán sagði eitt
sinn um «Sam.»: «það er etiginn kraptur í
því, sem þið skrifið.» |>á sagði síra Jón:
«Svo? — Máske það geti þá orðið». Jeg man
þessi orð, af því að mjer þóttu þau nokkuð
kynleg hjá báðum.
Mjer datt í hug, að síra Jón mundi ætla
að hugsa eitthvað til hans seinna, en það
gat mjer ekki hugsazt, að hann rnundi gjöra
það áþann hátt, sem greinin í Isafold sýnir
að hann hefur gjört.
Síra Stefán sat þarna inni stundarkorn
með þessu kátínuskrafi sínu og gekk svo
burt, en kom aptur til okkar tvisvar eða þrisv-
ar og talaði í svipuðum anda, en ekkí gat
jeg sjeð, að hann væri orðinn drukknari, enda
var vín ekki haft nrikið um hönd í veizl-
unni.
Nokkru síðar fórum við 3 að sofa, og síra
Stefán ekki miklu síðar, eptir því sem nrjer
var sagt daginn eptir; og um morguninn var
hann að sjá ódrukkiirn, þegar jeg fór.
rt á tún man jeg ekki til, að við síra Jón
kæmum, því síður út á »túnfót», og sámn
enga verri sjón saman af síra Stefáni um
kvöldið. Hvað hann kann einn að hafa sjeð
veit jeg ekki, en hygg það hafi ekki verið
neítt verra.
það er fjarri nrjer að afsaka eða fegra
það kátínu- og gáska- orðalag, sem síra
Stefán hafði við þetta tækifæri, og hefur víst
að jafnaði, þegar hann verður drukkinn; því
þó að hann tali ekki þannig í neinunr illum
tilgangi, heldur að eins í gamni, þá hefur
það ganiau þann b'iæ ynr sjer, að þau skeumi-
ir mjög virðingu þá, sem æskilegt væri, að
söfnuður gæti borið fyrir presti sínum, og
vekur jafnvel kæruleysisanda hja ýmsum, að
því er snertir alvöru kn'stindómsmálefna,
enda þótt menn segí, að hann tali aldrei um
þau málefni sjálf, þegar hann er drukkinn.
Jeg rita þetta alls ekki til að afsaka drykkju-
skap síra Stefáns, eða bera lrönd fyrir höfuð
haus, heldur að eins af því, að mjer finnst
rjettast, að sannleikurinn sje sagður, í þessu
efni sem öðru. En það hefur síra Jón alls
ekki gjört; því þó að hann hafi máske ein-
hverntíma sjeð síra Stefán í því kútveltings-
ástandi, sem hann nú talar um, þá var það
ekki á Skjöldólfsstöðum í haust, og þá var
ekki rjett að heimfæra það upp á þann
fund.
þau orð síra Jóns, að síra Stefán hafi
verið að «kútveltast blindfullur í túnfætinum
með þeim munnsöfnuði, er honum er títt,»
gefa mönnum þá hugmynd um síra St., að
hann hafi verið að brölta úti á túnhala,
máttlaus af víndrykkju, verið að berjast við
að standa upp, en oltið jafnóðum um sjálfum
sig, bölvandi og ragnandi, með.alls konar ill-
um látum. En það sjer þó hver maður að
er allt annað, en að sitja talsvert ölvaður
inni í húsi og gaspra þar við kunningja sína,
enda þótt með gáskafullum orðum sje og ljett-
úðarfullri kátínu.
þetta orðalag síra Jóns getur engan veginn
rjettlætzt með því, að það eigi að vera
skarpur skáldlegur búningur á atburðinura, til
að vekja athygli annara sem bezt; því að
skáldskapurinn hefur engan rjett á sjer þeg-
ar honum er beitt til að eyðileggja mannorð
einhvers, eða gefa mönnum rangar hugmynd-
ir. J>að getur heldur eigi rjettlætzc með þvi\
&ð «tilgangurinn helgi meðalið,# því að síra
•Jón vill þó vafalaust ekki heita «Jesúíti».
Að jeg hafi átt að vera að tala um það.
við síra Jón, að hann færi með öfgar um
drykkjuskap presta vorra í »Samein.«, »rjett
um leið» og jeg hafi horft á síra Stefán »kút-
veltast blindfullan í túnfætinum« o. s. frv.
er álíka satt eins og þetta ástand síra Stefans,.
eins og gefur að skilja. En það talaði jeg
um, að hann og samverkamenn hans í Vest-
urheimi færu með öfgar, þar sem þeir tala
um eymd xslands bæði í veraldlegu og and-
legu tilliti, og jeg hygg helzt, að þeir sjeu
ekki margir Kjer á landi, sem finnst það.
mikil fjarstæða. það verður heldur ekki til
að veikja það álit mitt, að sjá, hvernig hann
hefir farið með fund okkar á Skjöldólfsstöð-
um. Hann hefir ljóslega sýnt með því, hversu
gjarnt honum er til að fara með öfgar. Ef
hann og hans menn skoða bresti sinnar gömlu
fósturjarðar í svo góðgjörnu stækkunar-
gleri, eins og hann hefir skoðað þennan fund
okkar, þá er ekki kyn, þótt þeir láti mikinn;
en jeg er fyrir mitt leyti fyllilega afsakaður,
þó að jeg leggi ekki mikinn trúnað á orð.
þeirra framvegis. Jeg skal að vísu vera þeim,
og hverjum sem er, hjartanlega þakklátur
fyrir hvert þarflegt, gott og kristilegt orð,
sem þeir tala til vor; en fyrir ósannindi og
illgjarnar öfgar þakka jeg engum manni, og
ekki einu sinni þó að þær sjeu ritaðar í góð-
um tilgangi. Sannleikurinn á aldrei að hafa
slík rneðul; það veit síra Jón eins vel og
jeg-
En hvað getur verið hinn eiginlegi tilgang-
ur síra Jóns með s.'ign hans um síra Stefán?
Hversu nærri sem það liggur, að álíta, að hann
sje sömu tegundar eins og þegar einn mað-
ur reiðist við annan og skrökvar svo á hann,
til að baka honum vonda refsingu, þá vil jeg
ekki ætla að svo sje. J>að mun vera miklu
rjettara að álíta, að meðferð lians á fundi
okkar á Skjöldólfsstöðum sje nnklu f'remur
vesturheimsk rnælska á sínu æðsta og göfug-
asta stigi, og að þessi veglega mælska eigi
að stuðla að því, að hann og fylgifiskar hana
geti uppfyllt sínar sonarlegu »skyidur við ís-
land«. Fyrsta atriðið í þessum skyldum
þeirra er auðsjáanlega það, að níða Island á
alla vegu bæði í líkamlegu og andlegu tilliti,
og af því að þeir eru kirkjunnar þjónar, þá
sjerstaklega hina íslenzku kirkju (sem þeir
líklega byggja á einhverjum vesturheimskum
skilningi á Jóh. 13, 34—3u; 1. Kor. 13; Kómv,
15, 1 o. s. frv.).
Að þetta sje svo, sjest bezt á því, að það
er ekki svo sem síra Stefán einn, sem síra
Jón ræðst á með orðum sínum. Hann getur
ekki tilgangslaust um það, að »annar merk-
asti presturinn í prófastsdæminu hafi verið
við ásamt sjer«, og horft á síra Stefán kút-
veltast. J>að er auðsjeð, að hann tekur síra
Stefán sem dæmi upp á hina mestu svívirð-
ing prestastjettar vorrar, en mig aptur sem
dæmi upp á hið guðlausa kæruleysi hins.
betri hluta hennar. Jeg má að vísu þakka
fyrir, að hann sá mig ekki »kiltveltast í tún-
fætiuum« með sjera Stefáni, lieldur gerir rnjer
þann heiður, að kalla mig »annan merkasta
prestinn í prófastsdæminu«, en það verður
ekki sjerlegur heiður í þessu sambandi, eins
og ekki mun heldur vera tilætlazt. Við tveir
eigum að standa, hvor á sinn hátt, sem lif-
andi vottar um eymd og dauða í hiuu and-
lega lífi hinnar íslenzku prestastjettar. J>að
er auðsjáanlega tilgangur sjera Jóns.
þessi tilætlun hans hefir líka haft sína
verkun á ritstjóra Isafoldar, eins og eðlilegt
er; því að honum þykir jeg vera »talandi
vottur og sorglegur vottur um, hvernig em-
bættisbræðurnir taka hneykslinu«, segir að.
mig vanti »dug og kjark, til að skerast í leik-
inn og heimta hneykslið burtu sniðið, og
styðja að því með vitnisburði mínum, eða
þá, að kunningsskapur, miskunn, sem heitir
skálkaskjól, hafi ráðið meiru«. En jeg verð,
ekki eins »sorglegur vottur« um þetta allt,
þegar þess er gætt, að atburðurinn, sem jeg
á að hafa verið vottur að, er blátc áfram
ósannur. Og þó að hann hefði verið sannur,
þá hefði jeg samt ekki orðið eins »talandi