Ísafold - 10.12.1890, Qupperneq 1

Kemur út á miðvikudögum og.
laugardögum. Verð árgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr
Borgist fyrir miðjan júlímánuð
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifieg) bundin v ð
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti tí.
XVII 99. !
Reykjavík, miðvikudaginn 10. des.
1890
í>ilskipa-útgerð.
Bptir
Edílon Grímsson, skipstjóra.
III.
(Síðasti kafli).
En svo kemur þetta stóra atriði: aðferðin,
■ieiðín til að fjölga þilskipum. Peningana
vantar. Úr þessu er mestur vandinn að ráða.
jþví það er satt, að fæstir iitvegsmenn eru
svo efnum búnir, að þeir geti snarað út
lieilu skipsverði, 8—10 þúsund kr. En væri
alvarlegur áliugi á að eignast þilskip, ættu
menn að geta lagt saman um það, 3—4 um
eitt skip, og margir þrír og margir fjórir
bændur eða útvegsmenn við Eaxaflóa eru svo
efnaðir, að þeir geta eignast þilskip, ef þeir
vildu kapp á leggja. En menn vilja ekki
hætta peningum sínum, af því skipin ekki
'fást vátryggð.
Vel má vera, að hinn greiðasti vegur til að
fjölga þilskipunum væri að stofna hlutafje-
lög til þess, ef dugandi menn fengjust til að
gangast fyrir því.
En af því víðtækur fjelagsskapur í sam-
eign er Islendingum allt af fremur ólaginn,
þá er jeg hræddur um, að hlutafjelög í þessa
átt yrðu ekki til frambúðar, þó það kæmist
á. það vill svo opt bregða fyrir einhverri
tortryggni í fjelagsskap hjá okkur, sem dreg-
ur úr framkvæmdunum, svo fyrirtækin þríf-
ast ekki, heldur lognast út af. Bezt held
jeg færi, að 2—4 menn væru í fjelagi um
skip, og í þannig löguðum fjelagsskap tel jeg
víst að margir, má ske embættismenn, iðn-
aðarmenn og kaupmenn, vildu fremur vera,
«n þó það væri beinlínÍ3 hlutafjelag. Og jeg
verð að segja, að kaupmönnum ætti að vera
það innan handar og enda áhugamál; það
Væri þeim beinn vegur til að auka vörumagn
sitt. Jeg veit til að bæði á vestur- og norður-
landi eiga kaupmenn og verzlunarstjórar þil-
skip í sameiningu með bændum eða öðrum
útgjörðarmönnum, og lánast vel. Hvers vegna
■ætti það ekki að geta lánast eins á suður-
landi ?
f>að er óefað, að ekkert gæti eins mikið
greitt fyrir þilskipaútgerðinni eins og það, að
skipin fengjust vátryggð. því það er sjálf-
sagt, sem mest dregur úr mönnum til þil-
skipakaupa, að fleygja svo miklu fje á hættu
eins og heil skipsverð eru. Eins og nú stend-
ur fást ekki skip vátryggð hjer á landi, nema
hvað Norðlendingar hafa sjerstakan ábyrgð-
arsjóð fyrir skip sín, en það er innan vissra
takmarka, svo aðrir en menn á því svæði
geta ekki fengið skip tryggð þar. þessi
sjóður hefir staðizt mikið vel og þó borgað
marga skipskaða, og mjer er óhætt að full-
yrða, að hefði hann ekki verið til, hefði þil-
skipaútgerð bæði Eyfirðinga og Siglfirðinga,
verið að mestu liðin undir lok, en í stað
þess hefir þilskipum þar allt af heldur fjölg-
að síðan ábyrgðarsjóðurinn var stofnaður og
það þrátt fyrir þá mörgu skipskaða, sem þar
hafa orðið.
A suður- og vesturlandi hefir því verið
hreift nú á seinni tíð, að koma á skaðabóta-
sjóð fyrir þilskip með líku fyrirkomulagi og
hjá Norðlendingum er. En það hefir varla
þótt tiltækilegt sökum þess, hvað skipin væru
fá, svo sjóðurinn gæti ekki borið sig nema
þá með svo háu ábyrgðargjaldi, að það yrði
of tilfinnanlegt. A suðurlandi komst þetta
þó svo langt, að lög voru samin í þessa átt;
lengra þótti þó ekki ráðlegt að halda í það
skipti.
þrátt fyrir þá erfiðleika, sem hafa verið á
að eignast þilskip og jeg hjer að fram-
an hefi tekið fram, hefir þó allt af fjölgað
þilskipum á landinu nú á seinni árum. Árið
1867 voru þilskip á landinu talin að vera 74;
nú munu þau þó orðin nær 100, eða sem
svarar að þeim hafi fjölgað um eítt á ári eða
vel það, þegar tillit er tekið til skipskaða, sem
orðið hafa. En, eins og jeg hefi tekið fram,
eru það mest kaupmenn, sem aukið hafa þil-
skipaeignina, því þeir hafa bezt ráð til þess
og þeim þykir þetta borga sig líka.
Af þessu má ráða, að það er ekki af því,
að skipin ekki borgi sig, að þeim fjölgar svo
hægt, heldur er aðalorsökin, eins og jeg hef
tekið fram, að þau ekki fást vátryggð. Og
þetta er einmitt það, sem landssjóður ætti
að fara að leggja til málanna, að taka ábyrgð-
ina af allri þilskipaeign í landinu á sig gegn
sem vægustu ábyrgðargjaldi af skipunum.
þingið hlýtur að finna skyldu sína, að hlynna
að sjávarútvegnum ekki síður en landbúnað-
inum. þetta hefir það líka gjört, bæði 1887
með lánveiting til þilskipakaupa, þó að því
hafi orðið minni not en hefði getað orðið, ef
skipin hefðu verið vátryggð, svo þau hefðu
verið veðbær, og nú síðast með sjómanna-
skólann, að koma honum á fót.
það er áreiðanlegt, að vildi landssjóður
taka að sjer ábyrgð á þilskipaeignum, mundi
þeim fljótt fjölga að góðum mun, og þá um
leið framför og dugnaður í sjómennsku taka
þeim bótum, að Islendingar gætu talizt með
öðrum þjóðum til sjóferða. Með vaxandi þil-
skipaútgerð væri líka það unnið, að í þjett-
byggðum sjóplássum mundi opnu bátunum
heldur fækka, svo vissari og meiri afli yrði
á þá, því það er orðin umkvörtun um að
þeir sjeu orðnir allt of margir í sumum ver-
stöðum, svo afli á þá verði fyrir það minni
og misjafnari. Og þetta væri sá óbeinlínis
hagur, sem leiddi af vaxandi þilskipaútgerð.
Svo virðist sem það væri mjög hættulítið,
að taka á sig þessa ábyrgð gegn vægu á-
byrgðargjaldi, þegar tillit er tekið til þess,
hvað skipskaðarnir eru tíðir. A norðurlandi
hefir ábyrgðarsjóður getað staðizt, og hafa þó
skipskaðar orðið þar tíðari en annarstaðar á
landinu, eða sem svarar tæplega 1 skipi á
ári, sem farizt hafa. En aðgætandi er, að
ábyrgðargjald er þar allhátt, og mun þykja
allt of hátt á skipum sem eingöngu stunda
þorskveiðar. því ætíð er þeim mikið minni
hætta búin en hákarlaskipum, og mætti því
ábyrgðargjald af þorskveiðaskipum vera tals-
vert lægra, og einkum á suður- og vestur-
landi væri ástæða til þess, því þar eru skip-
skaðarnir mikið færri. þeir eru víst sem
næst því á síðustu 20 árum, að eitt skip hafi
farizt á hverjum tveim árum á svæðinu frá
Reykjanesi að sunnan til Hornbjargs að vest-
an, og þau víst flest á hákarlaveiðiferðum.
Jeg vil taka til dæmis svæðið frá Reykja-
nesi til Hornbjargs. A þessum parti lands-
ins munu nú vera nær 60 þilskip stærri og
smærri. Gjörum nú, að ðO af þeim væru á-
byrgðartæk og metin til jafnaðar 6000 kr,
hvert, ábyrgðargjald að meðaltali lj'ý, sem
yrði á ári 3750 kr. eða vel hálft, skipsverði
Jeg set þetta dæmi til að sýna að landssjóð-
ætti ekki að vera stór hætta búin. Eðlilegt
væri líka, að hafa dálítinn inngangseyri fyrsta
árið, svo tekjurnar yrðu hærri. Auðvitað
væri nokkur kostnaður fyrsta árið að flokka
og meta skipin, og þyrfti valda og áreið-
anlega matsmenn í hverjum landsfjórðungi.
En það getur má ske komið til ólita, hvort
skipseigendur ættu ekki að borga þann kostn-
að, og jeg álít það fullt eins hagfelt og eðli-
legt, að landssjóður bæri ekki þau útgjöld.
þá gæti hann betur staðizt við að hafa á-
byrgðargjaldið lægra. og það er það sem mest
er í varið, að það gæti orðið sem aðgengi-
legast. Flokkaskipun og matsgjörð ættu ekki
að þurfa að fram fara nema 3. eða 4. hvert
ár, nema ef sjerstaklega stæði á, en þá ættu
skipaeigendur að vera sjálfsagðir að borga.
Jeg ætla þá ekki að fara fleirum orðum
um þetta mál að sinni, en fela það mjer
betri mönnum til íhugunar og óska að fleiri
vildu taka til máls. Jeg álít þetta eitt af
okkar framfaramálum, eins nú sem fyrri,
og að það gæti orðið landi og lýð til hag-
sælda, ef því þokaði áfram. Bið jeg menn
virða á hægra veg, að sumt í áætlunum
mínum er tekið nokkuð úr lausu lopti; því
eg hef svo sem engar skýrslur haft við að
styðjast.
Um sveitalíf á íslandi.
Fyrirlestur um það éfni flutti maður í
Good-Templarahúsinu hjer í bænum 6. þ. m.,
Bjarni Jonsson, austfirzkur, skólagenginn á
Möðruvöllum og skáldmæltur,allvel.—jKostina
taldi hann fyrst, á heimilislífinu til sveita,
eins og þeir koma fram þar sem bezt gerist:
starfsemi, reglusemi, þrifnaður, samlyndi
gestrisni. Á starfsemisheimilum vinna allir,
húsbændur og hjú, ungir og gamlir; verkefni
jafnan nóg, sumar og vetur; á vetrum smiðað
og búið til mikið og margt, sem á óstands-
heimilum er keypt úr búð; bóndi býr þá opt
skuldlaus; vinnan ekkert þrælastrit, heldur
unnið skynsamlega, hvildartími nægur og
tómstundir til saklausra og nauðsynlegra
skemmtana: sögulesturs, skauta-og skíðaferða,
kapphlaupa, glímna o. fl. Reglusemin lýsir
sjer í ákveðnum vinnutíma, hagfeldri verka-
skiptingu og góðum forsögnum á öllu utan-
bæjar og innan. Af samlyndinu leiðir fjör og
góðan fjelagsskap í vinnubrögðum; fæst með
því að gjöra börnin samrýnd þegar á unga
aldri. þá er sjálfstæðið: að meta það skerð-