Ísafold - 13.12.1890, Blaðsíða 1
ÍCemu! út á miðvikudögum og.
laugardögum. Verð árgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr
Borgist fyrir miðjan júlimánuð
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v ð
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.okt. Af-
greiðslust. i Austurstrœti 8.
Reykjavík, iaugardaginn 13. des.
1890
XVII ÍOO. ||
Nýjasta uppgötvun um bæjabygg-
ingar og húsabyggingar
á íslandi.
Trjávið má spara að miklu, og járnpök eru óþórf.
f>egar jeg á ferð minni í fyrra kom við í
Hamborg, hitti jeg þar verksmiðjueiganda,
J. H. C. Karstadt að nafni, sem býr til eld-
traustan dúk til þess að klæða með hús ut-
an og innan. Dúkur þessi er þykkur, líkt
og stórskipa-segldúkur, og í hann er borið
efni, sem eldur vinnur ekki á.
í prentaðri lýsingu á þessum dúk segir svo:
»Hann er áreiðanlega vatnsheldur, breytist
ohvorki við hita, kulda, rigningu, þurk,
»hagl, logn eða storm. Stendur fyrir eldi-
»bröndum og eldfjúki, og þolir furðu-vel
»eldsloga. þegar dúkurinn er orðinn harð-
#ur af áhrifum loptsins, sviðnar hann að
»eins á löngum tíma, þegar um hann leik-
»ur ljós logi. Hann er sterkur, og ber
»því mikinn þunga, er samt teygjanlegur
»og beygjanlegur. Útlitið er snoturt, þokka-
»legt og breytist ekki. Af því hann er
»hvorki kulda- nje hitaleiðari, heldur hann
»húsum þeim, sem klædd eru með honum,
»köldum á sumrum, en hlýjum á vetrum,
#og sparar því eldsneyti kuldatíma ársins.
»Dúkur þessi hefir undir opinberri umsjá
»verið reyndur að eldþoli, og hefir innan-
»ríkisstjórnin á Saxlandi tekið hann gildan
»sem eldtrausta þekju«.
Á iðnaðarsýningunni í Hamborg 1889 á-
vann verksmiðjueigandinn sjer verðlaunapen-
ing úr silfri fyrir dúk þennan.
|>egar jeg sá þennan dúk, komu mjer í hug
torfþökin heima á Islandi, og reyndar járn-
þökin líka, sem bæði eru dýr, súgmikil og
köld, og að hagfelldara mundi vera að nota
þennan dúk á bæjaþök, húsaþök og hús-
Veggi, þar sem dúkurinn gerir húsin hlý,
súglaus og vatnsþjett, ef hann er rjett lagð-
ur, og er auk þess langt um ódýrari en járn-
þak. Svo má geta þess, að ef dúkur þessi
er hafður á bæjaþök eða húsaþök og veggi,
nægir að hafa flett borð undir hann í stað-
inn fyrir fulla »málsborðs«-þykkt. Jpannig
sparast borðviðurinn um helming, ef menn
kaupa málsborð og fletta þeim sjálfir; nægir
því t. d. að kaupa í súð á 12 álna langa
baðstofu hjer um bil 40 borð, f staðinn fyrir
•80, og ef menn hugsuðu sjer að byggja bað-
stofuþakið þannig — sem bezt mundi vera—,
að hafa fyrst heila súð úr flettum borðum,
tyrfa hana síðan með vel þurru torfi eða
reiðing, eða hylja með þykku lagi af vel
þurrum mosa, leggja svo annað trjeþak utan
yfir úr flettum borðum undir dúkinn, í stað-
inn fyrir að leggja hann á rimla, þá færi
samt ekki meiri borðviður í þannig lagt þak,
en ger-zt hefir hingað til, og má nærri geta,
að slíkt þak raundi endast mjög lengi, þar
sem enginn raki gæti komizt að því, og að
það mundi verða mjög hlýtt, og losa húsiu
við hið óheilnæma lopt, sera slagi hefir í för
með sjer. Eins er munurinn mikill á reiðslu og
öllum flutning á þessum dúk eða t. d. járn-
plötum, þar sem dúkur í þak á 12 álna
langri baðstofu með 5 ál. löngum sperrum
mundi vega 160 pund, eða vera meðalklifjar
á hest, en járnplötur á jafnstórt þak
mundi verða fullar klifjar á 5 hesta. Jeg
vil og taka það fram, að hátt ris á þannig
gerðum bæjaþökum er með öllu óþarft, og
mætti með lægri þökum en vanalega gerast
spara efnið að miklutn mun.
A þýzkalandi er dúkur þessi einatt lagður
á rimla, og er þar haft nokkuð langt á
milli þeirra; en tryggilegra raundi hjer, þar
sem stórviðri eru svo tíð, að hafa rimlana
nokkuð þjetta. A þann hátt mætti þekja
heyhlöður, fjárhús, hesthús, skemmur o. s.
frv. Og þar sem torfveggir eru, ætti dúkur-
inn að ná út af þakinu út af ytri veggbrún,
því með því móti eru veggirnir varðir
skemmdum af vatni, en vatnið er hið mesta
skaðræði fyrir torfveggi.
Nauðsynlegt væri að þekja timburkirkjur
allar utan með þessum dúk, og eins íbúðar-
hús úr timbri.
Dúkur þessi er á þýzkalandi málaður 5.—6.
hvert ár með sams konar efni og í hann er
borið í upphafi; endast 6—8 pd. af þessu efni
til að mála með 900 ferh. fet og kostar hvert
pund hingað komið 60 aura. Er þessi
málning því bæði ódýrari og haldbetri en
venjuleg málning. Málningin er borin á
dúkinn með hörðum bursta.
Af því dúkur þessi er ætlaður til að hylja
veggi bæði utanhúss og innan, ér hann með
ýmsum litum, og er verksmiðjuverðið á dúkn-
um, fluttum til Keykjavíkur, um 1 kr. alinin
meira en 1J álnar breið (1 al. lð þuml. á
breidd), nema hann sje gyltur, silfurlitaður
eða eirlitaður, þá nokkuð dýrari.
Dúkurinn er festur með þar til gerðum
tinuðum smásaum.
jþað hlýtur að geta orðið almenningi til
gagns að taka þessar athugasemdir til greina,
og íslenzkum bæjabyggingum sjerstaklega til
mikilla umbóta.
Keykjavík 11. desember 1890.
Bjökn Kkistjánsson.
BÚNAÐARRIT. Útgefandi Hermann
Jónasson. Driöja og fjóröa ár. Rvík
1890.
Jeg var einn af þeim, er þráði mjög að
sjá Búnaðarritið, eptir þenna tveggja ára
hvíldartíma þess, og einn af þeim, er óska
að það útbreiðist sem mest, en samt með
því skilyrði, að það samsvari tilgangi sínum
— gjöri sem mest gagn — »beri nafn með
rentu«.
þetta bindi ritsins, er kallað er 3. og 4.
árg., þótt ekki sje stærra en einn árgangur
áður, hefur inni að halda :
1. Agrip af jarðfrœði. Kitgjörð þessi er
að mestu útdráttur úr nokkrum af fyrirlestr-
um C. F. A. Tuxens, sem er einn af
kennurum við landbúnaðarháskólaun í Khöfn,
með smá-atriðum úr öðrum bókum. Sárlítið
er eptir þýðandann sjálfan (útgef.), og þvf
minna er af nýju í henni, sem ekki er heldur
von, því það er víst óhætt að segja, að jarð-
fræðislegar rannsóknir hjer á íslandi eður
með íslenzka jörð þekkist ekki, sem nokkra
þýðingu geti haft hvað jarðyrkju eður
ræktun jurta snertir. En lakast er, að jeg
er hræddur um að ritgjörð þessi sje heldur
strembin fyrir flesta alþýðumenn vora, því
Tuxen kennir mönnum, sem hafa töluverða
þekking á undirstöðuatriðum jarðfræðinnar
(efnafræði, eðlisfræði o. s. frv.), og sem má
heita að hafi stöðugt fyrir augum sjer ýmsar
tilraunir og nýjustu rannsóknir, og hagar því
fyrirlestrum sínum eptir því, en um alþýðu-
menn hjer á landi er ekki því að heilsa, og
vart mundi svona þungskilin jarðfræði vera
kennd í hinum lægri búnaðarskólum erlendis,
nema með því betri dæmum og skýringum.
Er jeg því hræddur um, að ritgjörð þessi
komi ekki fyllilega að notum. Helzt gæti
hún orðið þannig að liði, að með góðum
kennara mætti nota hana við kennslu í bíin-
aðarskólum, en þá virðist sem hún hefði átt
að koma út sem sjerstæð bók og þá nokkuð
fyllri, en ekki í alþýðlegu riti. Ekki skal
jeg að svo sfcöddu dæma um, hversu efnið er
rjett meðhöndlað í henni. Til þess hef jeg
ekki yfirfarið hana nægilega, en all-lipurt er
hún rituð; þó eru einstök orð, sem jeg felli
mig ekki vel við, en slíkt er full vorkunn,
því oss vantar orð yfir ýms nöfn, sem koma
fyrir í heuni.
2. Hver ráð eru til að hvetju bœndur al-
mennt til meiri framtakssemi í bímaði ? —
Ritgjörð þessi er einhver með þeim beztu í
sinni röð af þeirn er jeg hef lesið, og er auð-
sjeð að hinn gamli, þjóðkunni búhöldur og
menntamaður, Einar Asmundsson í Nesi
hefur vitað, um hvað hann var að skrifa og
að hann talaði til alþýðunnar: einfalt, skorin-
ort og blátt áfram, en ekki uppbelgdur af
vísindalegum rembingi. Fyrir þessa einu
ritgjörð er Búnaðarritið vel kaupandi, því
hana ætti hver maður að lesa, sem ann
framförum landsins, og þá undir eins breyta
sem bezt eptir henni.
3. Fáeinar athugasemdir um verzlun
sveitabœnda, eptir Torfa Bjarnason, er einnig
mikið góð hugvekja, en eins og höfundurinn
viðurkennir, er ekki ætíð gott að dæma
næringargildi matvælanna eingöngu eptir
efnasamsetningu þeirra. Eins hygg jeg að
allir sjeu honum ekki samdóma um, hver
matvaran sje kostnaðarminnst til lieimilis-
brúkunar, því reynslan verður að skera úr
þvl eins vel og efnafræðin. f>að væri bæði
fróðlegt og gagnlegt, að sem flestir reyndir
og gamlir búmenn skýrðu frá sinni reynslu í
þessu efni.
4. Garðyrkjan, eptir Árna Pálsson. Fátt
er af nýju í þessari ritgjörð; en hún er að
því leyti gagnleg og fróðleg, að hún skýrir
manni frá hversu, óvenju-mikinn hagnað hafa
má af garðyrkju, og hefði jeg fyrir mitt leyti
gjarnan heldur viljað skýrslur og ritgjörðir
líkt og þessa, en minna af jarðfræði. En