Ísafold - 12.03.1891, Blaðsíða 1

ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundm við
áramót, ógild nema korain sjt
til útgefanda fyrir l.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
Kemur út á miðvikudögum og.
laugardögum. Verð árg. (um
IOO arka) 4 kr.; erlendis 5 ki
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
XVIII 21.
AFGRBIÐSLUSTOFA ísafoldar (Austur-
stræti 8, til vinstri handar þá inn er gengið)
er opin a 11 a n daginn, frá kl. 7 f. hád. til kl.
8 e. h. J>ar er meðal annars tekið á móti
auglýsingum og borgun fyrir blaðið; sömu-
leiðis við bókum til bands, handritum til
prentunar og próförkum. f>ar er og bóka-
og pappírsverzlun ísafoldarprentsmiðju.
„Um vatnsveitingar“.
|>að er ritkorn eptir Jón prest Bjarnason
í Winnipeg, er hann hefir skírt því nafni,
fyrirlestur, er hann flutti á kirkjuþingi Islend-
inga í Vesturheimi í sumar er leið.
Hann á við andlegar vatnsveitingar, það,
að veita heilsusamlegum, andlegum lífs-
straumum þangað sem þeirra er þörf, og
ætlast til, að hinn ísleuzki þjóðflokkur í
Ameríku gjöri bæði að veita frjóvgandi lífs-
straumum þaðan og heim út yfir þjóðlífið á
íslandi, að dæmi annara landnema þar vestra,
og að veita slíkum straumum einnig frá Is-
landi vestur yfir haf, út yfir nýbyggðirnar
íslenzku þar, »og með tímanum gegn um þær
inni í þessa lands (Ameríku) þjóðlífn.
Við það munu menn þegar kannast, að
honum þykir full þörf á fyrra vatnsveitinga-
fyrirtækinu, eptir því sem honum og hans
kennimannlegu fjelögum hefir sagzt frá útliti
Og ásigkomulagi þjóðlífs-akursins hjer.
Bn hitt mun þykja meiri nýlunda, er
hann gerir einnig ráð fyrir að eitthvað
komi í móti hjeðan, er unnið geti eigi ein-
ungis íslenzka þjóðflokknum vestra, heldur
einnig öðrum kynkvíslum hins nýja heims
sama gagn og hagkvæmar vatnsveitingar
vinna engjum og ökrum.
Hann segist hafa að vísu minnzt áður á þann
sannleika, að meginhlutinn af hinu mikla
vatnsmegni landsins sje samfrosta jökull,
en ekki noitað því þar fyrir, að nokkurt
íslaust vatn, nokkurt rennandi vatn væri
í landinu. þar sjeu vissulega líka til and-
legir vatnsstraumar, sem bæði geti verið
til svölunar og frjóvgunar, »andlegir vatns-
straumar, sem fullkomlega eru þess verðir,
■að þeim sje veitt inn í þjóðlíf vort í þessu
landia (Ameríku).
þessar andlegu vatnslindir, er höf.
telur ávinning að ef veitt væri úr vestur í
hinn nýja heim en íslenzkur skáldskapur,
sjer í lagi sálmaskáldskapurinn, fornsögu-og
þjóðsagnabókmentir vorar, og hinn hreini
ómeingaði kristindómur, sem íslenzka kirkj-
an eigi í eigu sinni samkvæmt sinni eigin
trúarjátning (Lúters trúarjátning). Að vísu
sje nú um stundir að eins hin fyrstnefnda
lindin auð, opin og ófrosin, sálmakveð-
skapurinn einkanlega —nýja sálmabókin ís-
lenzka sje einhver hin göfugasta sálma-
bók, sem nokkur kristin kirkjudeild eigi
Reykjavík, laugardaginn 12. marz
nú í eigu sinni—; en hinar tvær liggi í
klakabundnum dróma: hinar sögulegu bók-
menntir ónotaðar og óávaxtaðar fyrir hið
íslenzka nútíðarþjóðlíf, og kirkjan islenzka,
skoðuð sem andlegt fjelag, nálgist það að
vera eins og vatnið, sem ekki geti runn-
ið, fyrir því að það hefir frosið og orðið
að ís. En höf. vonar, að einhver krapt-
ur verði í framtíðinni til þess að leysa
klakaböndin af þjóðernislegum eignum Is-
lendinga í andans ríki, þ. e. fornsögunum og
þjóðsögunum, og þá muni smærri eða stærri
lækjum þaðan veitt út yfir byggðarlögin ís-
lenzku vestan hafs, og gegnum þau, að svo
miklu leyti sem ástæður leyfa, inn í mennt-
unarlíf Yesturheims. Og hvað vandræða-
ástand kirkjunnar íslenzku snertir, þá sje
eins ástæða til fyrir Islendinga í Ameríku
að vinna að útbreiðslu íslenzkrar lúterskrar
kirkju þar, vinna að andlegum vatnsveiting-
um úr móðurkirkjunni á íslandi inn í kirkju-
lífið vestra fyrir því, þótt nú sje hjer
ís á kirkjunnar vötnum eða að lúterska
kirkjan á Islandi ekki líkt því komi fram
með fullkomnu lífi. »|>ví þegar á annað
borð ísinn leysir af vötnum islenzku kirkj-
unnar, þá gengur maður úr öllum skugga
um það, að sú kirkja eigi hið tærasta vatn
í eigu sinni«.
Svo vill hann þá láta það vera köllun
hins íslenzka þjóðflokks í Ameríku, ákveðna
af forsjóninni, að vinna að tvöföldum and-
legum vatnsveitingum: að veita einhverjum
ofurlitlum fjörgandi straumum úr sínu eig-
in þjóðlífi heiman að frá íslandi út yfir hin-
ar grænu og grasi vöxnu grundir þar í landi
(Ameríku), og að veita einhverjum lífsstraum
þaðan og heim út yfir þjóðlífið á íslandi.
Eða, eins og hann kemst að orði á öðrum
stað í fyrirlestrinum: »Eg vil, að vjer látum
til vor streyma andlega lífsstrauma bæði
úr þjóðlífi Islands og eins ttr þessa lands
þjóðlífi. Og jeg vil, að þessir tveir straum-
ar, hvor úr sinni áttinni, sameinist, renni
saman í eitt dálítið, hreint, tært og skemmti-
legt stöðuvatn, og svo veit jeg þá, að það
stöðuvatn fær af sjálfu sjer tvær afrásir:
andlegan lífsstraum, sem frá oss flýtur heim
til Islands, og annan svipaðan, er frá oss
flýtur inn í hið ameríska þjóðlíf«.
Vegna þessarar köllunar hins íslenzka
þjóðflokks í Ameríku er höfundurinn and-
vígur báðum þeim gagnstæðu stefnum, er
landar í Vesturheimi hafa viljað tvístrazt í
þar hingað til og hvor um sig hefir marga
formælendur.
Onnur stefnan eða skoðunin er sú, að
Islendingar eigi að góyma svo vandlega
þjóðerni sitt í hinum nýja heimi, að þeir
eigi svo að ségja að girða utan um sinn þjóð-
flokk með kínverskum múrvegg. þeir eigi
að svo miklu leyti sem unnt er að útiloka
sig frá áhrifum annarlegs þjóðernis. f>eir
eigi að halda öllnm sínum þjóðháttum svo
1891
óbreyttum, sem kringumstæður þeirra frek-
ast leyfa. f>eir eigi helzt að taka sjer ból-
festu í nýlendum út af fyrir sig, sem sje
lokaðar fyrir allra annara þjóða fólki. þeir
eigi jafnvel eigi að láta börnin sín læra
annað en íslenzkuna, og því samhljóða skuli
kennslan í alþýðuskólum slíkra íslenzkra
byggðarlaga fara fram á íslenzku. Hugs-
unin er, að varðveita íslenzka þjóðernið sem
allra bezt og láta það sitja fyrir öllu.
Hin skoðunin, sem þessari er fjarstæð-
ust, fer í þá átt, að flýta því sem allra
mest, að Islendingar í Vesturheimi sleppi
sínu þjóðerni og vaxi andlega og líkamlega
hið allra-bráðasta saman við hinn ensku-
talandi lýð landsins, aðalþjóðbálkinn í land-
inu. »f>eir, sem þeirri skoðun fylgja, eru
svo bráðir á sjer, segir hann, að þeir vilja
helzt, að hjer (í Ameríku) sje hætt við allt
sjerstaklega íslenzkt fjelagslíf. |>eir ímynda
sjer, að allur slíkur fjelagsskapur sje ekki
til annars en tefja fyrir því, að hinir hing-
að fluttu landar sínir verði það, sem þeir
eiga að verða, reglulega amerískir menn«.
Gæti þessir menn ráðið, þá væri ekkert átt
meðal Islendinga í Ameríku við íslenzk rit-
störf, ekkert íslenzkt blað eða tímarit gefið
þar út, öll íslenzk nýlenduhugsun hyrfi þá
óðara, menn hætti þá alveg við að brjótast
í því að koma á íslenzkum söfnuðum í hin-
um ýmsu byggðarlögum, öll prjedikun og
kirkjuleg barnauppfræðsla á íslenzku hætti,
hið íslenzka kirkjufjelag yrði óðara látið
deyja. Hver einstakur holaði sjer andlega
niður þaT, sem hann bæri að, ljeti berast
hvert sem verkast vildi með þeim þjóðlífs-
straumi, sem honum væri kastað inn í.
Aðalatriðið væri, að verðá sem allra fyrst
tir sögunni sem Islendingur.
Hin fyrri skoðanin vill varna því, að
nokkrir verulegir andlegir straumar renni
úr ameríska þjóðlífinu inn í þjóðlíf íslend-
inga.
Hin síðari viðurkennir ekki, að Islending-
ar eigi neitt það til í hinni andlegu eigu
sinni, sem eiginlega sje nokkurs virði í sam-
anburði við það, sem stendur þeim til boða
í Ameríku, og hún virðist eigi trúa því, að
neinn andlegur straumur, neinn minnsti
lækur geti frá íslenzku þjóðlífi streymt inn
í hið andlega líf þessa lands, sem framtíð
landsins geti haft nokkuð gott af.
Hvortveggja skoðunin segir höf. að sje
alveg ótæk og standi fyrir sjer sem ákaf-
lega stór vitleysa.
Hann er miðlunarmaður, vill fara nokk-
urs konar meðalveg milli þessara öfga,
þann veg, er hann hyggur þjóð sinni holl-
astan, fyrst og fremst þeírn hluta hennar,
er seztur er að í Ameríku og setjast mun
þar að eptirleiðis, og í annan stað hinum,
sem eptir verður hjer.
f>etta er þá nokkurs konar trúarjátning