Ísafold - 29.04.1891, Blaðsíða 1

Kemur át 4 mievikudögum og,
iaugardögum. Verð árg. (um
ioo arka) 4 kr.; erlendis S kr
Borgist fyrir miðjan júlimánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin vjð
iramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. i Austurstrœti S.
XVIII. 34.
Reykjavík, miðvikudaginn 29. apríl.
1891
Uýprentað :
MESTUR i HEIMI
eptir
Henry Dbummond.
Eeykjavík 1891. 69 bls. Kostar innb. 50 a.
Aðal-útsala: Isafoldarprentsmiðja.
Af hinu enslca frumriti lcvers pessa seldust
300,000 expl. á hálfu missiri, á þýzku komu út
25 útgáfur af því á tœpu ári, og á dönsku 5
útgáfur á einu missiri.
Færeyskt fiskiveiðafjelag.
í’æreyingar eru að reyna að koma á legg
hjá sjer allsherjarhlutafjelagi til þilskipa-
íitgerðar. Hlutirnir eru ekki hafðir stærri
en 10 kr., til þess að fátæklingar geti átt
þátt í fyrirtækinu. #Reynslan sýnir, að fiski-
veiðar á opnum skipum hjer við eyjarnar
bregðast árum saman«, segja þeir, »og við
ísland getur ís hept þær, auk þess sem
þar er allt af verið að amast við okkur«.
Telja því eina ráðið, að korna sjer upp
stórum þilskipaflota, er geti náð í aflann
livar sem er. Hafa jafnframt í ráði að
koma á fót þilskipaábyrgðarfjelagi, og gjöra
sjer von um ríkissjóðsábyrgð fyrir skaðabót-
um fyrst f stað, þangað til fjelaginu vex
fiskur um hrygg.
Færeyingar eiga nú 14 fiskiskútur alls,
ýmist einstakir menn eða nokkrir saman
um eitt skip, stundum hlutafjelög. En eitt
þilskipafjelag fyrir allar eyjarnar ætla for-
göngumenn þessa fyrirtækis miklu ábata-
vænlegra. f>á sje miklu hægra að fá valda
106110 í stjórn fjelagsins, stjórnin margfalt
■kostuaðarminni, hægra að ná hagstæðum
kaupum á skipum og öðru, er útvegurinn
þarfnast, og hægra að fá vel gefið fyrir fisk-
ánn á markaði. Ahætta einnig margfalt
minni, að hver leggi lítið fram, en að ein-
•stakir menn hætti nær aleigu sinni. Bezt,
að allir skipverjar sjeu sjálfir hluthafendur,
•en það verði, ef almenningur leggi í fjelag-
ið, 10 kr. hver.
Einn hinn helzti forgöngumaður þessa
fyrirtækis, E. D. Bærentsen kaupmaður,
skýrði svo frá í fyrirlestri í vetur, að Fær-
eyingar hefðu árið 1889 flutt út vörur fyrir
735,000 kr., en þar af hefðu einar 109,000
kr. verið landvara, en hitt allt, 626,000 kr.,
sjónytjar. Fiskurinn er því aðalkaupstað-
arvara eyjaskeggja. Aðrar landsnytjar, er
þeir láta í kaupstað, eru varla teljandi nema
peysurnar. þær nema 95,000 kr. af 109,000.
Af þeim 14,000 kr., sem þá eru eptir, voru
11,600 kr., í fiðri; en ekki nema tæpar
1200 kr. í óunninni ull. (1464 pd. alls).
Er það hugvekja fyrir oss Islendinga, sem
látum mestalla ull vora óunna út úr land-
■inu, en sitjum svo auðum höndum meiri
hlut vetrar, skjálfandi í kulda í útlendum
ljereptsfötum og þess háttar !
I blaði Færeyinga, #DimmalættÍDg«, er
reikningsyfirlit yfir kostnað og ábata á út-
gerð fáeinna af fiskiskútum þeirra um 10 ár
undanfarin. þar á meðal er »Nordlyset«,
er skipstjóri og nokkrir bændur eiga í fje-
lagi. í 4 ár af 10 befir tapazt á útgerð-
inni, eitt árið (1886) meira en 1600 kr., en
hin mest 550 kr.; aptur hefir ábatinn hin
árin 6 verið margfalt meiri, þetta frá 1000
—2600 kr., og var gróðinn orðinn, að frá-
dregnu tapinu, rúmar 8000 kr. við síðustu
áramót, en það er 80f af stofnfjenu, er var
10,000 kr. Höfðu hluthafendum þó verið
reiknaðir O'f í leigu af fje sínu á hverju ári,
áður en farið var að reikna tap eða ábata.
Annað fjolag, er átt hefir »Delphinen« og
gert út í 10 ár, reisti sjer hurðarás um öxl
með ofmiklu stofnfje, 30,000 kr., þar af
10,000 kr. að láni. Skipið aflaði vel, en
arðuriun fór allur til þess framan af, að
ávaxta stofnfjeð og afborga lánið. Lánið
var þó fullborgað á 3 árum, og fóru þá
hluthafendur að fá vexti af fje sínu, 5“/«.
Árið eptir kostuðu þeir nær 5000 kr. til að
eirbyrða skipið, og komust þá í 4000 kr.
skuld. Tvö ár voru þeir að borga skuldina
og fengu enga vexti. En síðustu 3 árin
hafa þeir fengið 6°/«, 8/» og 5°/» af fje sínu.
Yarþað meðfram því að þakka, að þeir lækk-
uðu ábyrgðina um helming og hættu að
gjalda skipstjóra fast mánaðarkaup (60 kr.)
og 2 kr. af hverju saltfisksskippundi, held-
ur ljetu hann hafa í kaup 10/. af aflanum
(brúttótekjunum). Að hlutafjeð var svona
mikið, kom af því meðal annars, að skipið
var mjög vandað, alveg nýtt, og því miklu
dýrara en almennt gjörist. Hefði stofnfjeð
ékki verið nema 10,000 kr., segja menn að
það mundi hafa endurgoldizt að fullu á
þessum 10 árum, og hluthafendur þó feng-
ið 4—5f> í vexti öll árin.
Restorff kaupmaður, er hefir ritað grein
um þetta í Dimmal., sýnir fram á, hve
landið muni mikið um að samanlögðu þó
ekki sje nema atvinnutekjurnar af einu þil-
skipi ár eptir ár. Er þetta yfirlit hjá hon-
um yfir atvinnutekjur af »Delphinen« á 10
árum, í peningum:
Tekjur skipstjóra á 10 árum . 13,388 kr.
— háseta............. 39,000 —
— reikningshaldara (fram-
kvæmdarstjóra) . . 2,615 —
— hluthafenda......... 5,000 —
Samtals 60,003 kr.
Auk þess hefir verið keypt af kaupmönn-
um handa þessu eina skipi á 10 árum fyr-
ir 46,000 kr. salt, kol og vistir, en þeir hafa
aptur goldið fyrir fiskinn af því, hrogn og
lifur 134,000 kr. En þar að auki hafa ýms-
ir aðrir haft atvinnu af þessum eina útveg
og grætt á honum dálítið á hverju ári, svo
sem seglgjörðarmenn, smiðir, bændur (fyrir
kjöt í útgerð); vinnulaun fyrir verkun á
fiskinum hafa verið 8—900 kr. á ári.
—Væri til yfirlit yfir allan þilskipaútveg t.
d. kaupmanns G. Zoega frá upphafi, mundi
mörgum finnast til um fjárhæð þá, er þar
kæmi fram.—
þilskipaútvegur Færeyinga er nú þegar
orðinn miklu meiri en vor Islendinga, eptir
fólksfjölda, þótt vjer værum byrjaðir á hon-
um löngu á undan þeim. Lánist þeim þetta
nýja fyrirtækí honum til eflingar, þetta alls-
herjar-fiskifjelag, komast þeir enn lengra
fram úr oss; því varla hugsum vjer svo hátt
enn, að almenningur, jafnt til sjós og sveita,
leggi fram hlutafje til þilskipaútvegs, hvað
þá heldur að nein framkvœmd sje byrjuð í
þá átt.
En fyrir því er hjer bent á þetta fyrir-
tæki vorrar örsmáu nágrannaþjóðar, að lands-
menn stingi hendinni í sinn eigin barm og
hugleiði þó að minnsta kosti þann óyggjandi,
margitrekaða sannleika, að ekki á efnahagur
þjóðarinnar sjer neinnar verulegrar og \ar-
anlegrar viðreisnar von fyr en hún eignast
almennilegan þilskipaflota til fiskiveiða og
lærir að hagnýta hann eigi miður eu aðrar
sæfaraþjóðir, til að höndla aflann hvar sem
er nærri ströndum landsins, í stað þess að
bíða þess, að fiskurinn raði sjer sjálfur ein-
mitt á bása þá, er landsmenn eru færir um
að hirða hann á með sínum opnu fleytum.
f>á fyrst, en fyr ekki, getur sjávarútvegur
orðið öruggur aðalbjargræðisvegur landsbúa,
annar en landbúnaðurinn, og jafnframt hans
bezta stoð, að því leyti sem þar með skap-
ast ákjósanlegur markaður fyrir landvöruna,
í stað þess að sjómennskan á opnum skipum
er að dómi vorra beztu búmanna miklu fremri
landbúnaði til niðurdreps en hitt, ýmissa
hluta vegna, sem hjer þarf eigi að lýsa.
Brúargæzla, vegir og
brúargjald.
S v ar
til
herra Tryggva Gunnarssonar
frá
alþm. þoRLÁKi Gudmundssyni.
II.
(Síðari kafli).
það gildir hið sama um brýr og vegi, að
landssjóður verður að halda hvorutveggju
við. Eru það ekki sömu útlát fyrir lands-
sjóð, hvort hann leggur 40,000 kr. til brúar
yfir Ölfusá, eða hann leggur 40,000 kr. í
póstveg eða fjallveg, sem hann á að ala og
annast ? f>að mætti því eins tolla vegina.
Landssjóður er þegar byrjaður á því, að
leggja brýr á ýmsar smá-ár á póstvegum.
Vel geta 6—8 smærri brýr kostað 40,000,
og ef það er rjett, að tolla eina stórbru,