Ísafold - 09.05.1891, Blaðsíða 2

146
frá sjer í pukri, eða einhverjir, og munu
skýrslur ýmsra nefnda sýna, að þær skoða
eigi bjargráðin sem heimsku eður óþarfa, og
að hraut þeirra er ekki eins ógreið á öllu
íslandi, eins og á einstöku stað hjer syðra,
og í nefndunum eru margir svo viljagóðir
menn, að það er illa gert að bakbita þá;
sjómenn eiga reyndar ekki úr háum söðli að
detta hjá sumum; en mjög óvíða er eins
lítið gert fyrir sjómenn, eins og á okkar
landi, og samt verða allir að játa, að lífs-
Staða þeirra er hin hættulegasta og opt hin
bágasta, en fegnirverðabinir að neyta þess, er
þeir með sveita og hættu afla. Ef bjargráða-
nefndir gætu nú orðið fjelagsbræðrum sín-
um til liðs, þá er það vanhugsað, að deyfa
þær og draga úr þeim, eða gera gys að þeim
og aðgjörðum þeirra.
Hann, sem lægði vind og sjó á vatninU
Genezaret, hann fór öðruvísi með sjómenn,
sem á sínum tíma skal verða frekara skýrt.
Að svo stöddu skrifa jeg ekki meira um
þessi mál, en skora á alla sjómenn að gera
hið ýtrasta að hjálpa sjálfum sjer, og á kaup-
menn og alla aðra, að hjálpa sjómönnum í
því, sem þeir geta, sjer að meinalausu.
I júnímánuði, ef lifi, mun jeg hreifa frek-
ar við bjargráðum.
Staddur í ftvík 1. maí 1891.
0. V. Gíslason.
Búnaðarskólinn á Eiðum.
Fyrir þremur eða fjórum árum lá nærri,
að hann væri lagður niður. Harðærið hafði
hnekkt viðgangi hans og margt annað, svo
hann var kominn í skuldir ; var það því orð-
inn almennur vilji bæuda, að hann væri að
fullu og öllu fyrir borð borinn. En þrátt
fyrir þjarkið allt um þad mál fram og apt-
ur varð þó sú niðurstaðan, að honum skyldi
haldið áfram. Nýr skólastjóri var kosinn
og ný reglugjörð samin og svo hefir líklega
verið sett ný skólanefnd til yfirumsjónar.
Síðan hefir árferðið batnað, og stjórn skólans
þótt fara miklum mun betur úr hendi og
meira unnið en áður. Nú er ekki annað
sýnilegt, en að skólinn eigi framtíð fyrir
höndum ; fjárhagur hans hefir stórum batn-
að og álit hans hefir aukizt meðal alþýðu
eystra, sem ekki er minnst um vert, ef til
vill. Að ári er von um, að 16—18 nám-
sveinar verði á skólanum, 10—11 í eldri
deildinni og 6—7 í hinni yngri.
Hjer kemur það fram, sem optar, að fram-
farastofnanir hjer á landi eru öllum þorra
manna sem óráðnar gátur. Allir þjóta upp
til handa og fóta að ráða þessar gátur, þeg-
ar þær eru bornar upp. þeir hafa gaman
af að reyna sig á því að ráða þær. En þeir
eru færri, sem ráða þær rjett, og þegar þeir
sjá, að ekki gengur eptir ráðningu þeirra,
þá segja þeir, að gáturnar sje vitlausar.
þeir einir, sem ráða þær rjett, standa þá
eptir og reyna til að fá hina á sitt mál. En
það tekst þeim ekki nærri því ávallt. þeir
verða ofurliði bornir með atkvæðafjölda á
sýslunefndarfundunum o. s. frv.
Búnaðarskólinn á Eiðum er eiun af þess-
um ráðgátum , en þeir, sem rjeðu rjett, virð-
ast nú hafa borið sigurinn úr býtum, sem
betur fór.
Margt ber til þess, að menn ráða ekki
þessar gátur rjett, og þó einkum það, að
menn skortir þá þekkingu, sem sprettur af
reynslu. Greindir geta að vísu nærri, en
reyndir vita betur. Menn eru óreyndir sem
unglingar, og »bráðgeð er bernskan», segja
menn ; þeir vilja, að þessar nýju stofnanir
beri margfaldan ávöxt á fyrstu árum, já,
það mætti nærri segja, að margir bviist við
uppskeru áður en búið er að sá. I öllum
ákafanum út af þessu árangursleysi gleyma
menn alveg að gæta skynseminnar, og heimta
tafarlaust, að allt sje rifið niður, sem byggt
hefir verið. f>eir eru hræddir við að bygg-
ingin hrapi ofan á þá, eða með öðrum orð-
um : þeir óttast, að þessi stofnun verði
þeim aldrei til neins gagns, heldur að eins
til koscnaðarauka.
þessu ungæði manna fylgir það meðal
annars, að þeir hirða ekki hót um að
færa í lag það, sem aflaga hefir farið, bæta
úr því, sem ábótavant er, og gleyma því
alveg, að stofnunin geti til nokkurs gagns
verið, úr því allt gengur ekki eins og í sögu
þegar í upphafi.
Jeg kalla þetta ungæði, því að ekki eru
menn almennt svo skyni skroppnir, að þeir
geti ekki skilið, að ómögulegt er, að slík
stofnun sem t. d. búnaðarskóli geti á fyrstu
árum fullnægt þeim kröfum öllum, sem gjörð-
ar eru til hans í stofnskrá hans eða reglu-
gjörð. Landar eru svo opt á þessum tímum
Ameríkumenn i uppástungum og áætlutium
sínum; en þeir verða að sætta sig við að
vera Islendingar í framkvæmdinni, annars
fer illa fyrir þeim. En ef þeir sníða sjer
stakk eptir vexti, færa sig smátt og smátt
upp á skaptið, þá geta þeir komizt langt,
mjög langt á veg, eptir ástæðum. f>eir mega
bara ekki gefast upp, þó seint gangi; en —
þá brestur þrautseigjuna ; það er einn gall-
inn á þeim.
Búnaðarskólinn á Eiðum er hin nytsam-
asta stofnun fyrir Austfirðinga. Að henni
ættu þeir að hlynna eptir megni, svo
kennslukraptar gætu aukizt og nemendum
fjölgað, og þeir geti fengið þaðan menntaða
og framtakssama bændur.
Bjabni Jónsson.
Húsagjörðarlán til tveggja presta-
kalla- Presturinn að Hvammi í Norðurárdal
hefir fengið leyfi til að taka 2650 króna lán »til
að byggja á staðnum sterkt og vandað timb-
urhús, 12 álna langt og 9 álna breitt, með
porti og múruðum kjallara undir úr grjóti,
járnþakið og járnvarið mót helztu regnátt-
áttum« ; og presturinn að Gaulverjabæ í
Elóa Ieyfi til að taka 2800 króna Ián til
þess að byggja á staðnum »tvíloptað timb-
urhús 11x12 álnir á stærð, járnþakið og
járnvarið mót suðri og austri, ásamt sjer-
stöku útibúri með torfveggjum og járnþaki
6x4£ al. á stærð, er sje tengt aðalhúsinu
með járnþaktri skúrbyggingu«. Lán þetta,
handa Gaulverjabæjarprestakalli, ávaxtist
og endurborgist af tekjum prestakallsins
ekki síðar en á allt að 25 ára fresti. Af hinu
láninu, Hvamms, endurborgist að minnsta
kosti 130 kr. á ári 5 fyrstu árin og síðan
eigi minna en 100 kr. árlega, auk vaxta.
A báðum stöðunum eiga húsin að vera
komin upp sama árið og Iánið er tekið og
vera vátryggð gegn eldsvoða fyrir að minnsta
kosti 3000 kr., prestarnir að halda þeim
vel við og svara þeim á sínum tíma eða bú
þeirra í gildu standi eða með fullu álagi.
Húsin eiga að vera eign prestakallanna í
stað núverandi baðstofu, búrs, eldhúss og
bæjardyra.
Sveitfestisbrögð- Altítt er, eins og
menn vita, að sveitarstjórnir beitast brögð-
um til að firra hver sína sveit væntan-
legum þyngslum af ómögum, eða skara
hver eld að sinni köku. I síðustu Stjórnar-
tíð. er úrskurður eptir amtmanninn í norður-
óg austuramtinu, staðfestur af landshöfð-
ingja, sem sýnir, að stundum verður mönn-
um hált á hellunni með slíkar brellur.
Kvennmaður, sem var búin að vera 9 ár í
Skriðuhreppi í Eyjafirði, er þá vistuð af
húsbónda sínum á bæ í næsta hrepp,
Krossastöðum í Glæsibæjarhreppi, að £ eitt
ár, og talin vera þar í sjálfsmennsku að f
sama árið, og telur sig eiga þar heimilis-
fang að öllu leyti, og svo herma einnig
vottorð úr embættisbókum Bægisár- og
Möðruvallaklaustursprestakalla,en var kaupa-
kona á 2 bæjum í Skriðuhreppi um sumarið
og át þar (á þeim 2 bæjum) upp kaup
sitt veturinn eptir og vistaðist síðan aptur á
öðrum þeirra um vorið, hjá sama húsbónda
sem hafði sagt henni árið áður, að hún
fengi eigi þar að vera lengur, og hafði
hreppstjórinn í Skriðuhreppi haft þau sömu
orð við hana optar en einu sinni. Amt-
maður úrskurðaði því kvennmanninn (Sæ-
unni Pjetursdóttur) sveitlægan í Skriðu-
hreppi, þrátt fyrir eins árs vistina utan
hrepps, »eins og hún virðist vera til komin
og henni hefir verið varið«, segir hann.
Kirkjugjaldsskylda kennimann-
legrar stjettar. I síðustu Stjórnartíð. er
prentað landshöfðingjabrjef frá 25. febr.
þ. á., þar sem hann út af fyrirspurn frá
biskupi lætur í ljósi það álit sitt, að prest-
um, uppgjafaprestum og prestsekkjum beri
eigi að gjalda Ijóstoll til kirkju, samkvæmt
venju frá ómunatíð, en legkaup beri öll-
um andlegrar stjettar mönnum að borga
fyrir sig og sína, eptir sömu reglum sem
aðrir. Um lausafjártíund til kirkju frá and-
legrar stjettar mönnum segir hann, að und-
anþágan undan henni í reglugj. 17. júlí
1782 nái að eins til presta í embættum, en
eigi til uppgjafapresta eða prestsekkna;
en síðan tíundarlög 12. júlí 1878 komu út,
hafi því verið haldið fram í landsh.br. frá
1880, að með þeim væru allar undanþágur
frá tíundargjaldi af lausafje afnumdar, en
þeim úrskurði hafi sumir prestar eigi viljað
hlíta, og muni því innan skamms verða
leitað dómsúrslita um það atriði.
Gjaldskylda uppgjafapresta og
prestsekkna til presta. I sama brjefi
segir landshöfðingi, að um lausafjártíund
frá þeim stjettum til prests sje sama að
segja og um lausafjártíund til kirkju, en að
engin heimild sje til, hvorki í lögum nje í
fastri venju, að undanþiggja þær frá öðrum
gjöldum til prests, svo sem offri og lambs-
fóðri.