Ísafold - 16.05.1891, Side 1

Kemur át á miðvikudögum ogt
laugardögum. Verð árg. (um
100 arka) 4 krerlendis 5 kr
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.okt. Af-
greiðslust. i Austurstrœti 8.
XVIII. 39.
t
Pjetur biskup Pjotursson,
dr. tlieol. og stórkross af dbr.
an daðis t
í gær, tæpri stundu eptir hádegi. Hafði
verið lasinn um tíma af kvefi og ellihrum-
leik, en þjáningalítill, og hlaut hægt and-
lát. Hafði lifað 7£ mánuð fram yfir annað ár
hins níunda tugar, og hefir alls einn af bisk-
upum vorum hlotið svo háan aldur: Guð-
brandur biskup, forfaðir hans, er varð 85 ára.
jpessi eru að öðru leyti hin helztu æfi-
atriði Pjeturs biskups.—Hann var fæddur að
Miklabæ í Skagafirði 3. okt. 1808. Voru
foreldrar hans hinn nafnkunni ágætismað-
ur, Pjetur prófastur Pjetursson á Víðivöll-
urn (lengst), og síðari kona hans, J>óra Brynj-
ólfsdóttir, Halldórssonar biskups, Brynjólfs-
sonar, en kona Halldórs biskups var |>óra
Björnsdóttir prófasts í Görðum á Álptanesi,
Jónssonar sýslumanns, þorlákssonar biskups,
Skúlasonar og Steinunnar Guðbrandsdóttur
biskups. Hann lærði undir skóla fyrst hjá
föður sínum og síðan hjá Einari presti Hall-
grímssyni Thorlacius í Saurbæ, er báðir voru
lærdómsmenn, latínumenn miklir og latínu-
skáld; fór í Bessastaðaskóla 1824, útskrif-
aðist þaðan 1829, sigldi samsumars til
háskólans og tók þar embættispróf 1834 með
fyrstu einkunn; vígðist prestur að Breiða-
bólsstað tveim árum slðar, fekk Helgafell
árið eptir (1837) og Staðarstað sama ár, en
varð prófastur í Snæfellsnessýslu árið eptir
(1838). Staðarstað þjónaði hann þar til
1847, er hann var skipaður forstöðumaður
liins nýstofnaða prestaskóla; hafði hann
síðan það embætti á hendi í 19 ár, eða til
þess 1866, er hann var skipaður biskup yfir
íslandi í stað Helga Thordersens, er lausn
hafði fengið sakir heilsubrests, og var vígð-
ur biskupsvígslu af Martensen Sjálandsbisk-
upi 3. júní 1866. Biskupsembættinu þjón-
aði hann síðan þar til sumarið 1889, er
Hallgrímur biskup tók við ; var honum veitt
lausn 16. apríl það ár, frá 25. maí.
Auk þessara embætta gegncli hann ýmsum
störfum öðrum og hlaut margvíslegan frama.
Hann varð licentiatus theologice við Iíhafn-
arháskóla 1840 fyrir ritgjörð um T. Rufinus
Reykjavík, langardaginn 16- maí.
kirkjuföður og dr. theol. fjórum árum síðar
fyrir ritgjörð um kirkjulög á Islandi fyrir og
eptir siðbótina, er hann varði á latínu á há-
skólanum 21. marz 1844, en höfuðandmæland
var Magnús Eiríksson ; voru ritgjörðir þessar
báðar skráðar á latínu, eptir þeirrar tíðar
sið. Prófessors-nafnbót hlaut hann 1849,
varð riddari af dbroge 1852, sfðan dbrm. og
commandeur af dbr. 1. stigi og loks stór-
kross af dbr., er hann hlaut lausn frá bisk-
upsembætti, en svo virðulegt heiðursmerki
hefir enginn Islendingur annar hlotið. Svía-
konungur sæmdi hann og commandeurkrossi
hins helga Ólafs konungs 1876. Alþingis-
maður, konungkjörinn, varð hann 1849, og
hjelt því sæti á hverju þingi upp frá því (og
á jpjóðfundinum 1851) þar til 1886, er hann
hlaut lausn frá þeim starfa sakir elliburða;
hafði þá verió forseti efri deildar á hverju
þingi frá því þingið hlaut löggjafarvald, en
áður optsinnis varaforseti. Bókmenntafje-
lagsforseti var hann í Reykjavíkurdeildinni,
1848—1868.
Dómkirkjuembættinu í Reykjavík þjónaði
hann milli presta 1—2 missiri (um 1854).
Hann var tvíkvæntur: í fyrra sinni, 1835,
Onnu Sigríði Aradóttur, læknis frá Elugu-
mýri—hún dó 1839, barnlaus—, en hið síð-
ara, 1841, Sigríði Bogadóttur, stúdents og
fræðimanns mikils frá Staðarfelli, er lifir
mann sinn, komin á áttræðisaldur (f. 1818)
ásamt dætrum þeirra tveimur, Iandshöfðingja-
ekkju Elinborgu Thorberg og frú þóru, konu
J>orvaldar kennara Thoroddsens, en einka-
syni sínum, Boga lækni, urðu þau að sjá á
bak fyrir fám missirum. Barnabörn áttu
þau 5 á lífi.
Pjetur biskup var einn af laudsins mestu
mönnum á þessari öld.
Hann var mikill gáfumaður og mikill þrek-
maður.
Biskupsembættið var að vísu hið æðsta og
mikilsverðasta starf, er hann hafði á hendi,
og það fram undir fjórðung aldar. En þó
kvað að mörgu leyti meira að annari iðju
hans en því. Eins og opt vill tíðkast nú
orðið, komst hann eigi í þá stöðu fyr en
æfi tók að halla og fjör og framkvæmdar-
hugur innan skamms nokkuð að dofna, en
lundarfari hans síður lagin sú einbeitta rögg,
vandlætingasemi og jafnvel strangleiki, sem
stjóm kirkju og kennilýðs þarfnast að jafn-
1891
aði og þarfnaðist eigi hvað sízt á hans dög-
um. Snemma í biskupstíð hans hafði stjórn-
arbreyting landsius og stofnun landshöfð-
ingjaembættisins í för með sjer talsverða
rýrnun b'iskupsvaldsins, án þess að kunnugt
sje, að hann hafi staðið í móti því. Elju
og reglusemi sýndi hann við skrifstofustörf
þau, er biskupsembættinu fylgja.
Lærdómsmaður var hann meðal hinna
fremstu sinnar kynslóðar samlendrar, og má
meðal þess kyns rita eptir hann nefna, auk
framangreindra háskólaframa-ritsmíða, fram-
hald það af kirkjusögu Finns biskups, er
hann reit á hinum fyrstu prestskaparárum
sínum, á latínu, um tímabilið frá 1740—
1840.
Stjórnhyggjumaður var hanu meðal hiuna
fremstu hjer á landi um sína daga; fyllti
að vísu í flestum málum þann flokkinn, er
þjóðinn þótti um skör fram hallast að út-
lendum yfirráðum, svo sem verið hafði, en
hafði þó mikil og nytsamleg áhrif á ýms
þingmál, með hyggindum sínum og fram-
sýni, lipurlegn samvinnu og málamiðlun.
Kennimaður var hann einn meðal hinna
mestu á þessari öld hjer á landi, enda
mun minning hans lengst á lopti haldast
fyrir guðsorðabækur þær, er eptir hann
liggja. Að Helgidagaprjedikunum hans
azt þjóðinni svo vel þegar er þær komu á
gang, fyrir nær 40 árum, að brátt lögðust
aðrar samkynja húslestrarbækur niður að
mestu, og halda þær enn óskertum orðstír
og munu halda um langan aldur. þar við
bætti hann síðar mörgum húslestrarbókum
öðrum, hugvekjum til kvöldlestra, bænum o.
fl., er hafa allar hlotið góðan orðstír og
miklar vinsældir, og hafa án efa miklu á-
orkað í þá átt, er höf. hefir tilætlazt: að
viðhalda og efla guðsótta og góða siði með-
al þjóðarinnar.
Hann var fjesældarmaður mikill, en jafn-
framt höfðingi í lund, hjálpfús og stórgjöf-
ull eigi síður leynt en Ijóst, að almanna-
rómi. Var hann einhver hin mesta stoð og
prýði þessa bæjarfjelags, höfuðstaðarins,
fram undir hálfa öld, er hann hafði hjer
aðsetur. Ljúfmennska hans og góðgirni
fór því meir vaxandi, er lengra leið á hið
fagra og göfugmannlega æfikvöld.