Ísafold - 22.10.1892, Blaðsíða 1

Kemnr út á miðvikudögum
vg laugardögum. Yerö árg.
(um 100 arka) 4 kr., erlendis
■5 kr.; borgist fyrir miöjan
júlimánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin viTi
áramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir 1. októ-
bermán. Afgroiðslustofa i
Austurstrœti 8.
Reykjavík, laugardaginn 22. okt. 1892.
XIX. árg.
LögSÓkller óyndisúr-
ræði að jmrfa að beita til þess,
að ná innborgun fyrirÍSAFOLD.
En hvað á að gera annað við
þá, sem hafa í frammi gegnd-
arlausan drátt eða sýna gjör-
samleg vanskil?
Alvöruorð.
Frá síra Ólafi Ólafssyni í Guttormshaga.
Holtamannahreppur hinn forni, sem nú
■er skipt í tvo lireppa, er allmikið svæði;
hann er tvö prestaköll og hluti úr hinu
þriðja.
í hjerað þetta er kominn illur gestur,
sem mörgum stendur ógn af, eins og von
er til; gestur þessi er
mögnuð holdsveiki.
Fyrir 15—20 árum þekktist þessi óttalegi
•sjúkdómur hjer varla nema að nafninu til,
sem víða annars staðar; en nú á hinum
síðasta áratug heflr hún farið svo i vöxt,
að auðsær stór-voði er fyrir höndum, ef
ekki er hafizt handa og reynt að hepta
útbreiðslu hans. Eaunar munu ekki vera
nema 3 eða 4 manneskjur nú lifandi, sem
veikin er beinlínis komin út á; en hinar
eru margar, sem veikin býr auðsjáanlega
í, enda þótt ekki sjeu komin sðr á þær.
Jeg skal nú með fám orðum lýsa ástand-
inu eins og það er nú; getur þá hvér og
-einn dæmt um, hvort jeg að ástæðulausu
rýf þögnina í máli þessu.
Arið 1882 andaðist bóndi einn hjer í
sveitinni, þá 42 ára ganmll, úr holdsveiki;
var hann einhver hinn fyrsti, að minnsta
kosti í ofánverðum hreppnum, sem fjekk
þenna sjúkdóm. Hann Ijet eptir sig 4
börn; af þeim er 16 ðra gamall drengur
yflrkominn í lioldsveiki, og 13 ára gömul
stúlka á sömu leið; hin 2 börnin er nijer
mjög grunsamt um. í fyrra dó ungur og
mannvænlegnr maður úr sama sjúkdómi.
í sumar andaðist miðaldra bóndi yfirkom-
inn í holdsveiki; hann Ijet eptir sig 3 böm,
eitt getið og fætt eptir að faðirinn var
kominn í rúmið af sjúkdómnum. Þá er
49 ára gamall karlmaður, sem nú er alveg
hættur að klæðast. Ilann á 5 börn á lífi.
Þá er og 25 ára gömul stúlka, yfirkomin.
Þá er 34 ára gamall bóndi með auðsæjum
holdsveikis-einkennum; hann á tvö börn.
Þá er 35 ára gamall maður, sem eins er
háttað; hann á eitt barn. Enn er 48 ára
gamall bóndi, sem virðist hafa einkenni
sjúkdómsins; hann á 7 börn á lífl- Þá er
kona um þrítugt, sein veikin er um það
bil komin út á; hún á ekkert barn á lífi.
Þannig iiafa þá sýkzt af holdsveiki að
því er virðist á síðastliðnum 10—15 árum
11 manneskjur í þessari einu sveit; má þó
vel vera, að jeg gleymi einliverjum. En
af þessum 11 manneskjum hafa 3 dáið af
sjúkdómnum. Að vísu kemur þessi skýrsla
ekki heim við »skýrslu um holdsveika«,
sem árlega er samin; en þess ber að gæta,
að þar eru ekki taldir aðrir en þeir, sem
veikin er beinlínis komin út á, eru búnir
að fá sár eða sem næst það; en hjer eru
þeir taldir, sem virðast hafa auðsæjan vott
veikinnar.
4
En nú vil jeg spyrja;
I. A að láta þetta mál afskiptalaust?
eða
II. Ilver á að skipta sjer af þvít
Á að láta mál þetta afskiptalaust, á að
láta þennan óttalegasta sjúkdóm, sem til
er, aukast og margfaldast, útbreiðast mann
frá manni, gagntaka hverja manneskjuna
á bezta aldri á fætur annari, svipta þær
allri ánægju lífsins, eyða lífsþrótti þeirra
og leggja þær í gröfina?
Eigum vjer að horfa rirræðalausir á
börnin taka við þessum arfi frá feðrum
sínum, og ekkert að gjöra til þess að frelsa
þau?
Sjúkdómur þessi er bæði arfgengur og
næmur (smittandi); um það mun ekki
þurfa að efast.
í sveitinni eru 22 börn, sem eiga meira
og mínna holdsveika feður, að því er sjeð
verður. Tvö af þeim eru, sem áður er
sagt, orðin hryllilega holdsveik, en í sumum
af þeim virðist sjúkdómurinn vera farinn
að búa um sig, enda þött þau sjeu ekki
talin hjer í flokki hinna sýktu. Hve mörg
af þessum 22 börnum verða nú laus við
þenna hræðilega föðurarf? Hve margir
kunna að sýkjast af sambúð við hina
holdsveiku? Hve magnaður verður sjúk-
dómur þessi orðinn eptir næstu 20 ár, ef
hann er látinn afskiptalaus, þar sem liann
hefir eflzt, svo sem nú er frá sagt, á hin-
um síðastliðnu 10—15 árum?
Þessum spurningum treystist jeg ekki
til að svara; en þó er nauðsyn á að bera
þær upp.
Margt af fólki þessu er fátækt, sumt á
sveit. Hefir það að líkindum ekki svo
góða aðhlynningu, sem æskilegt væri, enda
þótt viljinn sje að minni vitund hinn bezti
hjá öllum. Yarúð sú mun heldur ekki
viðhöfð alstaðar, sem þörf væri á. Má
því ganga að því vísu, að ekki er upp-
leystur nema annar endi á ófögnuði þess-
um lijer í byggðarlaginu, ef ekki er tekið
í taumana með alvöru og dugnaði. Allir
skynberandi menn finna og sjá, að horfur
þessa máls eru ljótar, en mönnum er ekki
ljóst, hvað gjöra á. Að aðskilja þessar
manneskjur frá sambúð við alla aðra, er
auðveldara að segja en að gjöra, einkum
til sveita. En hvað um það; svo búið má
ekki standa. Er þaö ábyrgðarhluti mikill,
að gjöra enga tilraun til þess að kefja og
liepta sjúkdóminn áður en lengra rekur.
Ekki mun hægra við hann að fást, er
hann efiist enn þá meir; en það gjörir
hann, ef ekki er í skorizt. Það sýnir og
84. blað.
reynsla hinna síðastliðnu ára, en reynslan
er órækur vottur.
En fyrst mál þetta má ekki vera af-
skiptalaust, hver á þá að skipta sjer af
því?
Svarið virðist. liggja beint við; það er
landlœknirinn.
Ef honum kemur þetta mál ekki við,
þá þætti rnjer fróðlegt að vita, hvað hon-
um kemur við. En jeg er sannfærðnr um,
að hann mun telja þetta efni þess vert, að
því sje gaumur geflnn, og mjer þykir lík-
legt, enda sjálfsagt, að hann finni skyldu
sína, að sinna því, er hann heyrir ástand-
inu lýst.
En hvað á þá að gjöra?
í þessu máli um fram allt ekki þessar
vanalegu pappírsráðstafanir, skýrslusamn-
inga, brjefagjörðir, umsagnir og yfirlýsing-
ar, ekki þenna skrifstofulega hringsnúning
utan um og umhverfis málið; því allt þetta
er stundum ekki eyrisvirði, ef alvarlegra
aðgjörða þarf við.
Hið eina nauðsynlega og skynsamlega
er, að landlæknirinn komi hingað austur
sjálfur, sjái sjálfur hina sjúku, og þá sem
talið er víst að sjúkdómurinn búi í, tali
sjálfur við þá og spyrji þá úr spjörunum,
kynni sjer sjálfur viðurværi þeirra, að-
hlynningu, aðbúnað og lífernisháttu alla
og annað það, sem máli þessu við kemur
og nauðsyn kann á að vera að fá vitneskju
um.
Á þessu einu hef jeg trú, en öðru ekki.
Jeg tel það tvennt jafnlíklegt, að land-
læknirinn telji ekki á sig að skreppa
hingað austur í Rangárvallasýslu, er um
jafn voðalegan sjúkdóm og ísjárvert ástand
er að ræða; og eins hitt, að eit.thvert gagn
yrði að förinni. Hann á hvert sem er það
hrós skilið, að hann liefir sýnt það í mörgu,
að hann vill oss íslendingum vel, og að
það er mikill dugur í honum til nytsemd-
ar.
Jeg hef nú opinberlega hreift efni þessu;
það er í mínum augum ekkert launpuk-
ursmál, heldur stór-nauðsyn á, að láta það
ekki liggja í þagnargildi. Mun jeg nú um
stund bíða átekta og sjá hverju fram
vindur. Málið er ekki fyrir það lagt 4
hylluna.
Alþingiskosning. Með austanpósti i
gær frjettist síðasta alþingiskosningin i
þetta sinn, sú í Austur-Skaptaftellssýslu.
Hún fór fram 30. f. mán., að Fla.tey á
Mýrum. Var ekki ncma einn í kjöri, Jón
Jónsson próf., á Stafafelli,og hlaut 66 atkv_
af 67 á kjörfundi að honum sjálfum með-
töldum. Kjörstjórnaroddviti var hjeraðs-
læknir Þorgrímur Þórðarson, í forföllum
sýslumanns.
Stórviðrið miðvikudag 28. f. m., sem
áður er getið, feykti 150 hesturn af heyi 4
Rauðkollsstöðum, svo ekki sá nokkurt strá
eptir af, — ofan af heygarði; fleygði áður