Ísafold - 18.02.1893, Blaðsíða 2

30
jeg líka viss um, að margir sjómenn austíirzkir
færu suður, til að leita sjer atvinnu við iiski-
róðra þar, og yíir höfuð gæti margt gott leitt
af þessa fyrirkomulagi meira en mennnúgætu
haft hugrnynd um. f>að væri t. d. ekki óhugs-
andi, að hin góða og feita haustsild yrði verzl-
unarvara fyrir sunnan söltuð, og ef svo á stæði
ný. Það er hörmulegt til þess að vita, að svo
dýrmætur og góður fiskur skuli eigi vera meir
notaður til manneldis á Islandi en er.
Ef svona væru ferðirnar fyrir fram ákvarð-
aðar, gætu sunnlendingar líka æðimikið betur
húið sig út með ýmislegt heiman frá sjer en
ella. Það er auðvitað, að skipin þyrftu að
koma hjer sem víðast við fyrir austan i þess-
um 3 ferðum sínum, helzt á hvern fjörð frá
Djúpavogi til Vopnafjarðar; en viðstaðan þyrfti
eigi að vera löng á hverjum stað fyrir það,
því allir ættu að koma ráðnir ef unnt væri.
Margir sunnlendingar hafa beinlínis skaða á að
koma óráðnir; því þeim er þá opt boðið meira
en góðu hófi gegnir af miður áreiðanlegum
mönnum, og svo verða efndirnar allt öðruvísi
en loforðin.
(Jeg fæ eigi betur sjeð. en þetta væri laf-
hægt fyrir t. d. póstskipið, (sem fer milli Iteykja-
víkur og Khafnar, að skreppa þessar ferðirj
fyrstu ferðina nálægt miðjum júní, taka sunn-
lendínga á leið frá Reykjavik og skreppa með
þá austur, og svo hinar ferðirnar í september-
lok og miðjum nóvember að skreppa upp til
Austfjarða á leiðinni frá Höfn til Reykjavik-
ur, vinna landinu með því ómetanlegt gagn
og hafa upp úr hverri ferð 5—-6000 kr. fyrir í
mesta lagi 3 til 4 daga krók.
Jeg vildi nú óska að hinir heiðruðu þing-
menn vorir og landsstjórn reyndu nú að leggj-
ast á eitt að hrinda samgöngum vorum í sem
haganlegast horf.
Einn mikils virtur þingmaður sagði í fyrra,
1891, er gufuskipsmálið var síðast til umræðu
í sameinuðu þingi, og einmitt var verið að
ræða um þessa flutninga sunnlenzkra sjómanna
hjeðan að austan, að haustinu til, að lítið
mundi gera til, hvort skipið færi hjer um að
taka sjómennina hálfum mánuði f'yr eða síðar;
en jeg er nú alls ekki á því. Menn getafeng-
ið hjer, ef til vill, 150 kr. hlut á hálfum mán-
uði, og þásegi jeg, og jeg vona að margir verði
mjer samdóma, að fátæklinga munar um minna«.
Um lífsábyrgð.
Eptir síra Ólaf Olafsson í Guttormshaga.
Um þessar mundir eru menn sem óðast
að fara til sjóar eöa 1 verið. Þegar menn
eru að taka sig upp að heiman í þær ferðir,
er einlægt einhver alvörublær á sveitaheim-
ilunum.
Mönnum verður ósjáifrátt hugsaö til þess,
að þeir koma ekki ætíð allir aptur, sem í
þær ferðir fara. Bóndinn lætur eptir konu
sína og barnahópinn sinn, upp komnir syn-
ir láta rnargir eptir aldraða og lúna for-
eldra, og ungu stúlkurnar eru á stöku stað
dálítið dapureygðar þessa daga. Víðast
sem jeg þekki til lifir enn sá gamli og góði
siður, að vermennirnir taka ofan hattinn
eða húfuna, er þeir fara úr hlaðinu, og
biðja guð aðvernda sig og geymaþá, sem
eptireru heima; jeg hef opt sjeð tár í aug-
um manna, er kunningjar og vandamenn
hafa farið úr hlaðinu; en það eru tár, sem
engum góðum manni er óvirðing að.
Sjóferðirnar okkar íslendinga eru stríðin
okkar; heimkoman er lítið vísari vermann-
inum hjer á landi en hermanninum í öðr-
nm löndum; veldur því margt, sem mönn-
nm er ósjálfrátt, en því miður líka margt,
sem þeim er sjálfrátt, svo sem gapaskapur
og kæruleysi formannanna, sem of mörg-
um manni hefir að bana orðið.
Veturinn 1883—84, ef mig minnir rjett, •
fór fjöldi manna í sjóinn; taldist þá svó
til, að mannskaði eins árs væri jafntilfinn-
anlegur fyrir oss Islendinga, sem manntjón-
ið Þjóðverjum í síðasta ófriði þeirra við
Frakka. En meðan fiskiveiðum og sjó-
sóknum er svo háttað, sem nú er hjer á
landi, má í rauninni ætíð búast við tals-
verðu manntjóni árlega.
En tjón það, er stafar af skiptöpum og
enda öðrum mannsköðum, er hvorki ein-
falt nje tvöfalt, heldur margfalt. — Þegar
menn fara til sjóar, eru heimilisástæður
stundum ekki betri en svo, að gott þykir
ef heimilið »lafir uppi« eða »draslast af«
þangað til um lokin, að bóndinn eða mað-
urinn, sem heimilið stendur á, kemur heim
og færir björg í búið. Opt fer allt þetta
vel; en stundum kemur líka fyrir lokin sú
frjett, að bóndinn eða heimilisstoðin hafi
drukknað; og þá er vanalega ekki »í ann-
að hús að venda« en að leita til hrepps-
nefndarinnar. Fer þá vanalega svo, að
heimilin eru »tekin upp«, börn og gamal-
menni sett niður, sitt á hverjum staðnum,
en ekkjan, ef nokkur er; látin fara í vist
með 'eitt barnið sitt með sjer. Þeir, sem
lengi hafa verið í hreppsnefndum, geta
borið um, hve skemmtilegt það er, að taka
börn frá hryggum og grátnum mæðrum,
eða setja niður uppgefin og mædd gamal-
menni, sem misst hafa einkastoð sína;
bændurnir geta borið um, hve affarasælt
það er, að verða fyrir þessum skellum;
en aliir góðir menn geta rennt grun í harm
og hugarangur þeirra, sem fyrir missinum
verða.
Þó jeg verði allra karla elztur, þá gleymi
jeg aldrei einum degi æfi minnar. Jegvar
á þremur uppboðum sama daginn; vóru
seldarTallar eigur eptir þrjá bændur, er all-
ir höfðu farið i sjóinn. Er mjer einkum
fyrirminni einekkjan; börnin hennarvoru
sitt á hverju árinu og sjálf var hún van-
fær, komin langt á leið. Meðan kýrnar
voru boðnar upp, stóð hún úti á hlaði og
börnin í kring um hana; voru þau feimin
og hálfhrædd og hjeldu í pilsið hennar. Uún
var þrútin í andlitinu af gráti og tárin
runnu í sífellu niður eptir kinnum hennar.
Hreppstjórinn bauð upp, yfirboðin komu
hvert á fætur öðru, hamarinn skall í smiðju-
þilinu og kýrnar voru leiddar burtu hver
eptir aðra. Þegar seinasta kýrin var sleg-
in og leidd buriu, fór ekkjan þegjandi inn,
iagðist upp í rúm og breiddi upp yfir höf-
uð. Jeg heyrði fram í göngin, hvernig
hún barðist við ekkann og grátinn. Mjer
þótti harmur hennar náttúrlegur; maðurinn
hennar lá kaldur á sjávarbotninum, hinum
litlu eigum var tvístrað og börnin áttu að
fara daginn eptir sitt í hvern staðinn.
Þessu lík dæmi þekkja víst margir.
Alveg hið sama. er uppi á teningnum,
þótt bóndinn eða heimilisstoðin deyi á sótt-
arsæng, ef hinn dáni lætur lítil eða engin
efni eptir sig. Eymdin og vandræðin, sem
fráfall eins manns skapar opt og tíðum,
eru svo tíð og alkunn, að ekki er þörf á
að fara um það frekari orðum.
Eru þá engin ráð til, sem geti bætt úr
þessu, eða að minnsta kosti gjört vandræð-
in minni og ástæður hinna eptirlifandi dá-
lítið betri?
Jú, ráðin eru, ef til vill, mörg; en flest
eða öll má heimfæra þau undir eitt orð,,
að spara, að spara i tíma.
En eitt hið bezta sparnaðarráðið er, að
menn kaupi sjer lífsábyrgð, og byrji á þvi
meðan þeir eru ungir og iðgjöldin þar af
leiðandi lág.
Ráð þetta má nú orðið heita alkunnugt;
er það mest að þakka dr. J. Jónassen í
Reykjavík.
En fyrst að ráðið er alkunnugt, hví nota
menn það þá ekki?
Hverju svara menn almennt, ef þeim er
bent á það?
»Jeg get það ekki«, segja menn.
Nær væri mönnum að segja það, sem
þeim í raun og veru býr í brjósti: »Jeg
vil það ekki; jeg kæri mig ekki um það«.
Jeg held nú, að fæstum ungum mönn-
um sje ómögulegt að kaupa sjer hæfilega
lífsábyrgð, ef þeir vilja. Ef tvítugur mað-
ur kaupir sjer æfilanga lífsábyrgð upp á
500 kr., þá þarf hann að borga 7 kr. og
5 a. á ári; ef lífsábyrgðin er upp á 1000
kr., þá 14 kr. og 10 a. Er nú þetta frá-
gangssök? Látum revnsluna skera úr; hún
verðui' ekki hrakin •
Gjörum ráð fyrir sextugum manni, sem
frá því að hann er tvítugur og þangað til
hann er sextugur eyðir til jafnaðar á ári
8 pundum af rjóli og 5 pottum af brenni-
víni, stundum vitanlega minna, en sum ár-
in meira. Til þessa eyðir hann árlega
16 kr. Þegar hann er sextugur, er hann
búinn að taka í nefið og drekka 640 kr.
En þessi maður — jeg tek það fram — telst
enginn óreglumaður eptir vanalegum og al-
mennum hugsunarhætti. Hver vill nú segja,
aö þessir menn sjeu fágætir á meðal al-
mennings, eða að sá, sem getur þetta, hefði
ekki eins getað keypt sjer 1000 kr. lífsá-
byrgð, ef lxann hefði viljað f Hvort þarf-
ara sje, hygg jeg að ekki þurfi að eyða
orðum að. Undan þessum nefskatti kvart-
ar enginn, af því að menn læra að brúka
tóbak um leið og menn iæra að girða upp
um sig brækurnar; þar er viljinn með »í
spilinu«; það er mergurinn málsins. Yið
segjum raunar tóbalcsmennirnir, að tóbak-
ið veiti okkur marga ánægjustund; en við
hefðum verið jafnánægðir alla æfi okkar,
þó við hefðum aldrei vanið okkur á það.
Það sjest bezt á kvennfólkinu og á þeim
fáu karlmönnum, sem ekkert tóbak brúka.
Það eru einkum ungu mennirnir, sem jeg
vil beina orðum mínum að. Kaupið ykk-
ur lífsábyrgð og gjörið það sem fyrst; því
yngri sem þjer eruð, því lægra verður ið-
gjaldið. Vinnið það til, að neitaykkurum
einhvern munaðinn eða óþarfann. Ef þjer
komizt á fullorðins ár, mun ykkur þykja
stór-vænt um, að hafa tekið þetta ráð í tíma.
Ef þjer deyið á undan foreldrum ykkar,
þá getur lífsábyrgðin orðið til þess, að
skapa þeim rólega og ánægjusama elli, þar
sem þeir annars hefðu, ef til vill, farið á
sveitina eða átt við skort og örbirgð að
búa. Foreldrarnir munu þá blessa minn-
ingu ykkar og allir góðir menn telja ykk-
ur góða syni, sem öðrum sje vert að breyta
eptir.
Feður og mæður! Eigið góð orð að því
við syni ykkar, að þeir taki þetta heilla-
ráð í tíma; því fyr, því betra. Áminnið
þá um og kennið þeim að verja aurunum
og krónunum, sem þeim áskotnast, sjer og
öðrum til gagns og blessunar.
Yrðu lífsábyrgðarkaup alrnenn, þá mundu