Ísafold - 19.04.1893, Blaðsíða 2

82
Þegar til síðara atriðisins kemnr, það er
nm hundapestina, sje það satt, sem brugð-
ið hefir fyrir einhversstaðar, að hún sje nú
uppi, þá dettur mjer í hug, að það máske
muni vaka fyrir sumúin, að ekki sje hár hunds-
rjetturinn; hjer sje ekki nema um hunda-
fár að ræða. Eigi hundarnir ekki þann
rjett, að veiki þeirra sje gaumur gefinn, og
henni varnað útbreiðslu að því leyti verða
má, þá ber þess að gæta, að eltki sje
gengið ofnærri mannrjettindunum, þegar
hundlaust er. Þá verður þetta mikla. þarfa-
verkivörn á matjurtagörðum, túnum, engj-
um, og umfram allt fjárgeymslan að vera
meiri og minni ómynd; því að enginn
mannskraptur annarað gjöra það, sem hund-
ur afkastar í þessu efni. Það má segja
að hundurinn sje engu síður þarfur en
hesturinn til þess að sauðfjáreignin sje
mikið víða möguleg hjer á landi. Hund-
leysið getur valdið ómetanlegu verkatjóni.
ullarmissi og málnytumissi að sumrinu,
og þegar haust og vetur kemur, þá bæði
manna- og fjártjóni. Hjer er því ekki um
neitt smámál að ræða.
Það er ekki nóg að hrópa á Olgeir danska
og spyrja, hvað gera yflrvöldin ? Menn
verða jafnhliða að ætlast til þess, að ein-
staklingurinn og almenningurinn geriþað
sem honum ber að gjöra og hann geturgert,
til að varðveitasitt andyri: vinnu krapt sinn,
eign og atvinnu; því ef almenningur er
skeytingarlaus í því að varna samgöngum
að því leyti sem unnt er þegar næmir sjúk-
dómar ganga í húsdýrum, sjerstaklega eins
og til hagar hjer á landi, þá verða fyrir-
skipanir yfirvaldanna þýðingarlitlar í fram-
kvæmdinni.
Hjerþarf því tvennt að fylgjast að: fljót-
ar og röggsamlegar fyrirskipanir yfirvald-
anna; löghlýðni og árvekni alls aimenn-
ings.
Það er ekki svo ósaknæmt, ef sannagt,
að menn valda næmum sjúkdómum eða
því, að þeir út breiðast, eða menn brjóta
á móti lögum eða þeim varúðarreglum,
sem yfirvöld fyrirskipa, til að afstýra næm-
um sjúkdómum eða útbreiðslu þeirra; það
getur varðað betrunarhússvinnu, — og ef
menn af ásettu ráði útbreiða næma sjúk-
dóma á húsdýrum, þá 8 ára hegningar-
vinna, sjá 293. og 294.gr. alm. hegningari.
Þó að þessum ákvæðum hegningarlaganna
hafi ekki verið beitt hjer á landi, þá skyldi
enginn ætla, að það geti ekki að borið
hjer eptir, að þeimverði beitt; en það, að
lögunnm verði beitt, er að miklu leyti kom-
ið undir hinum betri mönnum í hverri sveit
og hjeraði. Það er fullkunnugt, að skrif-
stofuhjólið hjer á landi er lengi að snúast,
yfirvöldin geta sjaldnast gert fyrirskipanir,
þegar um einhverja hættu er að gera, nema
þeir hafi það brjeflega fyrir sjer. En þeir
geta rannsakað og heimtað skýrslur, þeg-
ar einhverjar sögur koma upp, um að ein-
hver háski sje á ferð. En ef allir sofa
þangað til að reykjarlyktin eða eldurinn
vekur, þá má telja tjónið víst. Ef hrepp-
stjórinn, þrátt fyrir það, þó að hann viti
af einhverjum næmum sjúkdómi í húsdýr-
um í hrepp sínum, gerirekki neitt, fyr en
honum er tilkynnt það, og sýslumaður
bíður svo eptir hreppstjóranum, og amt-
maðurinn eptir sýslumanni, þá er ekki von
að fljótt gangi, eins og hjer er vanalega
langt á milli manna.
Því er það, að hinir duglegustu menn í
sveitum og hjeruðum þurfa jafnan að vaka
og á verði að standa, og hafá gætur á þeim
einstaka, eins vel og því opinbera, og vjer
þurfum allir að vaka, og gá að, hvernig
vjer sjálfir og yfirvöldin stjórna þessari at-
vinnuferju vorri, og hvort á hentugum tíma
og hyggilega er í stjórntaumana tekið
til að verjast ágjöf og austri eða öðru
verra.
Vetrarlok.
Vetur þessi, er kveður oss í dag, er að
margra gamalla manna dómi hinn bezti
hjer á landi, er þeir muna, að undanskil-
inni lítilli skák af landinu norðan og aust-
an. Það eru líklega ekld nema tveir
vetrar á öldinni, erhafa verið jafnblíðir eða
blíðari. Þaðer veturinn 1828-29 og veturinn
1846-47. Er hinum fyrri svo lýst í Árbókum
Espólíns: »Yarþáeinkar-gott haustið. Vetur-
inn var svo góður, að aldrei kom eitt öðru
hærra til góuloka og varla dóu grös; var
enginn svo gamall, að myndi svo góða
tíð jafn-langa; sumir höfðu fengið á 17.
hundrað syðra fyrir vertíð, og- hlaðafli var
vestra«. — Vetrinum 1846—47 er svo lýst
í »Gesti Vestfirðing«, að snjó lagði til
fjalla í október, en ieysti upp aptur i nóv-
ember, og upp frá því festi aldrei snjó í
byggð tii ársloka«. Frá nýári til surnar-
mála segir svo um tíðarfarið: »Engir elztu
menn á Vestfjörðum muna slíkan vetur.
Svo mátti kalla, að ekki væri frost nema
dag í biii, og varla f'esti snjó á jörð, og
þegar menn litu yfir land og fjöll, sáu
menn eigi spjó eða fannir neina í háum
fjallahlíðum, líkt og jafnast er milli far-
daga og Jónsmessu«.
Lýsing þessi, á síðara vetrinum, á raun-
ar nánast við Vesturland að eins, en ekki
fara sögur af öðru en að hann hafi verið
mjög góður um allt land.
Veturinn áðnr, 1845—46, var og fyrir-
taksgóður, þó hinn væri enn betri. .Þar
komu með öðrum orðum 2 vetrar í röð
hvor öðrum betri.
Lýsingin á nokkurn veginn við þennan
nýliðna vetur hjer um suðurland aðminnsta
kosti, að fráteknu kastinu á jólaföstunni.
Og sama hefir árgæzkan verið til sjávar-
ins hjer, meiri en elztu menn muna.
Otal raddir kveina hástöfum undan óbiíðu
árferði, og sízt er vanrækt að skrásetja í
annála, skoi'inorða lýsingu á harðæri og
hörðum vetrum. Færri verða til að lialda
því á lopti, er tiltakanlega vel lætur í ári,
eða að lofa skaparann í'yrir það.
Meira um bakarabrauðin. Háttvirti
herra ritsjóri! Mig langar til að bæta dálitlu
við greinina í siðasta bl. með fyrirsögninni
!>Bakarabrauðin«, ekki af því, að jeg sje ekki
höfundinum, berra IST., fyllilega samdóma
heldur til að minnast á það, sem mjer virðist
herra N. hafa lagt of litla áherzlu á, sem er
verðhæðin á inXgbrauðunum. Eptir því verði,
sem nú er á mjöli, þá má það teljast hið
mesta rán, að selja hvert 6 punda rúgbrauð
á 56 aura; það verðlag er sama sem að kaupa
1 poka rúgmjöls (200 pd.) fyrir 20 kr. 64 aura
og horga þar að auki 4 kr. í bökunarlaun (44
brauð X 56 aura = kr. 24,64), og er það meira
verð en nokkrum kaupmanni mundi detta í
hug að seija 1 poka mjöls fyrir, eptir því
verði, sem nú má fá það fyrir erlendis.
Mjer er nær að halda, að bakararnir gætu
látið sjer vel nægja að selja brauðin fyrir 46:
aura, og það enda þótt þeir reiknuðu sjer
kririg irm 3 króna hag á hverjum poka, sem
sýnist vera nægilegur gróði, með þessum 4 kr.
bökunarláunum i ofanálag.
Gerum, að þeir kaupi mjölið fyrir 10 kr.
pokann; fragt skulum við hafa eins og hún
er hæst, með póstskipinu, 3 kr. 30 a,: þá bök-
unarlaun 4 kr.; loks ágóða á því að kaupa
rajölið erlendis 3 kr.; þetta verða 20 kr. 30-
aur. (44 X 46 aura = 20 kr. 24 aur.)
Af því jeg ímynda mjer, að bakararnir hjerna
hugsi ef til vill, að Reykvíkingum megi flest.
bjóða, því vart muni þeir sjálíir fara að baka.
brauöin, þá leyíi jeg mjer að skjóta þeirri-
spurningu til herra N., hvort honum finnist
ekki ástæða til, að þeir af Reykvíkingum, sem
ekki þurfa að vera og ekki vilja vera fjeþúf-
ur bakaranna, tækju sig saman og kæmu sjer
meö tjelagsskap upp 5. bakaríinu; þá íýrst
mundu bakararnir verða fegnir að lækka
seglin.
Jeg man svó langt, að bakararnir þurf'ttv
ekki nema lausafregn með kaupfari, sem hing-
að kom, um, að mjölið væri hækkað erlendis,
til þess að hækka brauðaverðið, enda þótt
þeir þá hef'ðu nægar birgðir af mjöli fyri'r-
liggjaudi; en nú þurfa þeir margar póstskips-
f'erðir til að komast í skilning um, að mjöl og
hveiti sje lækkað í verði í Khöfn fyrir löngu..
B.
Frá útlöndum.
Stofnunin Vallö-klaustur á Sjálandi,
nálægt Kjöge, á að hafa brunnið til kaldra.
kola 21. f. m., eptir því sem segir í ensku
blaði 1. þ. m. (III. London News). Stofn-
un þessi var (og er) mjög mikils háttar
framfærisstofnun fyrir ekkjur og dætur að-
alsmanna og meiri háttar embættismanna í
Danaveldi, svo mörgum hundruðum skiptir,
er sumar áttu þar bústað, á að gizka á
2. hundrað, en miklu fleiri njóta árlegs.
styrks af sjóði stofnunarinnar, er nam í
fyrra meiru en 8Y2 milj. króna. Árstyrk-
urinn neinur frá 400—3000 kr., bæði fyrir-
þær sem bústað eiga eða áttu í klaustrinu,
og hinar. Meðal þeirra, er ársstyrks njóta,
eru nokkrar islenzkra embættismanna ekkj-
ur, þarámeðal landshöfðingjafrúrnar Olufa.
Finsen og Elinborg Thorberg, og amtmanns-
frú Kristjana Havstein, — 1000 kr. hver —
en fyrir stofnuninni ræður (með 5,400 kr..
launum) svo sem i abbadísar stað geheime-
konferenzráðsfrú Amalía Sophía Barden-
fleth, ekkja Bardenfleths stiptamtmanns, er
hjer var fyrir 50 árum, en sfðar ráðgjafi.
Ráðsmaður á klaustrinu er Ólafur Finsen,
bróðir Hilmars sál. Finsens landshöfðingja.
Klaustrinu fylgir geysimikil landeign og
skógar. Það var stot'nað 1738, af Sopliíu
Amalíu, drottningu Kristjáns konungs sjötta..
Klausturbyggingin var mikil og veglcgsem
konungshöll. Frjettin segir, að hinar göf-
ugu konur og meyjar, er þar áttu heima,
hafi komizt nauðulega úr brunanum. Inni
brunnu mjög miklir fjemætir munir, þar á
meðal allmikið bókasafn og dýrmætt; sömu-
leiðis dýrindismyndir gamlar eigi allfáar.
Fellibylur. Daginn eptir, 22. marz,
gekk mikill fellibylur um mikið petti af
Missisippidal í Ameríku, með hagli og kaf-
aldsfjúki, — gerði mikil spell í 8 af Banda-
ríkjunum: Wisconsin, Minnesota, Iowa, Ne-
braska, Indiana, Illinois, Kentucky og Teri-
nessee. Þrjár borgir eru ncfndar, er gjör-