Ísafold - 16.08.1893, Blaðsíða 2

218
skrá yflr alltsafnið og þar með sýsluskjala-
söfnin fyrir þessar 1000 kr., sem hann bið-
tir nú um, verður skrá þessi auðvitað ná-
lega einkisvirði og ekkert annað en kák.
Því svo stendur á, að talsvert af hinum
elzta hluta af skjalasafni stiptamtsins
ei enn ekki skrásett. H. Þ. hefir að eins
byrjað á að semja skrá yfir safnið frá
1800—1820, og mun ekki hafa lokið enn
helmingnum af því árabili, þótt hann hafi
fengið til þess 1200 kr. (í grein minni um
daginn stóð 1000 kr. af misgáningi), og
setið við það í 2 ár, en mikiu meira er
eptir óraðað og óskrásett frá eldri tímum.
Það er auðvitað lang-hægast að semja skrá
yfir yngri hluta safnsins, því að þar þarf
ekki annað en taka útdrátt úr dagbók-
um (journaler) stiptamtsins, en þessar dag-
bækur koma fyrst til sögunnar á síðasta
fjórðung 18. aldar.
Það er skrítið, að hr. H. Þ. hefir ekki
lagt fram fyrir þingið þessa skrá sína og
hefir engum sýnt hana enn, svo kunnugt
sje. Sjáifsagt er hún ákaflega mikið verk;
en því fremur hefði hann átt að sýna hana
þinginu, svo að það hefði getað sannfærzt
um, hve trúlega hann hefir unnið fyrir
þessum 1200 kr., er honum hafa verið
veittar.
Samkvæmt því sem samþykkt var að
lokum í neðri deild á laugardaginn var,
ætlar nú hr. H. Þ. að taka sýsluskjala-
söfnin með, og semja skrá yfir þau. Nú
eru til skrár yfir sýsluskjalasöfnin, sem
munu nægja fyrst um sinn, nema að eins
yfir tvö þeirra, skjalasafn Árnessýsiu og
Gullbringu- og Kjósarsýslu. En samkv.
ráðstöfun þeirri, er gerð er í »auglýsingu
um landsskjalasafn« frá 3. apríl 1882, sem
útgefin var með samþykki ráðgjafans, eiga,
sýslumennirnir sjálfir að semja skrárfiess-
ar. Þar stendur svo í 4. gr.: »Yflr þessi
skjöl og bækur skulu þeir (sýslumenn)
senda skrá í tvennu lagi«. Á því er þv'
enginn efi, að sýslumenn þeir, sem hjer
eiga hlut að máli, myndu borga skrásetn-
ing þessara tveggja safna, og sýnist því
sannarlega óþarft, að velta þeim kostnaði
yfir á landssjóð. Um hin önnur söfn, er
heyra undir Landsskjalasafnið, erhiðsama
að segja, að samkv. nefndri auglýsingu
eiga embættismenn þeir, sem hlut eiga að
máli, að hafa alla umsjón og ábyrgð á
þeim, «og eiga þeir að annast um flutning
skjalasaf'nanna og niðurröðun . . án nokk-
urs kostnaðar fyrir landssjóð, og skulu
þeir sjálfir bera kostnað þann, er leiðir af
stækkun skjalasafnanna« o. s. frv. Þar
sem nú skjalasafn það, sem hr. H. Þ. hefir
verið að skrásetja, er eitt af þessum söfnum, á
landshöfðingi að annast það að öllu leyti
sjálfur, meðan það'er ekki skilið frá um-
sjón hans og fluttLí 'góöan geymslustað
með öðrum sötnum. Aðferð sú, sem hr.
H. Þ. hefir haft við skrásetning safnsins,
að flytja það í bunkum smátt og smátt af
kirkjuloptinu og geyma það heima hjá
sjer, virðist einnig koma í bága við þá
ábyrgð, sem hvílir á aðalumsjónarmanni
safnsins.
Mjög undarlegt er það, að neðri deild
alþingis virðist nú ekki hafa sjeð sjer fært,
að hafa lið þann í fjárlagafrumvarpinu,
sem hljóðar um þessa ljárveitingu, orðað-
an eins og í fjárlögununi fyrir 1892—1893.
Þar stendur : »Styrkur til cand. theol. Hann-
esar Þorsteinssonar til að koma skipulagi
á Landsskjalasafnið og halda áfram skrá-
setningu yfir það«. Nú er þessu breytt
þannig: »Til cand. theol. Hannesar Þor-
steinssonar til þess að semja skrá yfir
skjalapakka stiptamtsins í Landsskjalasafn-
inu og endurskoða niðurröðun þeirra, 1000
kr.«. Enn fremur : »Til umbúða um skjala-
pakka stiptamtsins og sýslnanna í Lands-
skjalasafninuog til pre.ntunar á skrá yfirfiá
m. m. allt að 200 kr.«. Það eru þá ein-
ungis pakkarnir, sem nú á að semja skrá
yfir, en öllum embættisbókum á að sleppa,
og eru þær þó mikill hluti safnsins. Það
er auðsjeð, að þingmenn hafa þegar horfið
frá því, að veita meira fje til þess að
semja skrá yfir safnið á sama hátt sem að
undanförnu. Nú á að semja stutta yfirlits-
skrá að eins yfir pakkana(l). Hversu stór
þessi skrá á að verða, sjest á því, að til
prentunarkostuaðar hennar að viðbættum
kostnaði til umbúða og til flutnings á safn-
inu, ef til kemur, eru að eins ætlaðar 200
kr.; umbúðir og flutningur mun vart
kosta minna en allt að 100 kr., og getur
því hin prentaða skrá varla orðið stærri
en 3 arkir. Fyrir að semja þessa skrá og
endurskoða niðurröðunpakkanna á svo að
veita 1000 kr., og eru það dálagleg ritlaun,
sjerstaklega þegar þess er gætt, að naum-
ast mun þörf á að breyta í nokkru niður-
röðuninni á pökkunum, því fyrir nokkrum
árum raðaði landritari Jón Jónsson öllu
safninu, og er það öllum kunnugt, hve
vandvirkur hann var. Um prentun á skránni
má það segja, að varla mun dæmi til, að
skrár yfir slík skjalasöfn hafi nokkurs stað-
ar verið prentaðar.
Jeg þykist nú liafa sýnt og sannað, að
þessi fjárveiting til hr. H. Þ. sje ærið van-
hugsuð og allsendis ótímabær, enda eigi
láandi, þó að mönnum yrði á að ímynda
sjer, að styrkur þessi sje miklu fremur
veittur ritstjóra Þjóðólfs sem persónuleg
þóknun, heldur en í vísindalegum tilgangi.
X.
Óttalegt sjövolk.
Hinn 1. desbr. f'. á. lagði þrísiglt skip út
frá borginni Fíladelfía í Ameríku. Skipið hjet
«Thekla» og átti að fara til Havre á Frakk-
landi. Hásetarnir voru alls 19, flestir Norð-
menn og Svíar, en einn Hollendingur. Fram-
an af' hreppti skipið góðviðri og gekk ferðin
þá vel; en eptir nokkra daga kom á stormur
með miklu hafróti, Jókst ofviðrið einlægt,
þangað til 21. desbr., að það var orðið með
öllu óviðráðanlegt. Seglin sviptust í sundur
og skipið ljet ekki framar að stjórn. Gekk
þá sjórinn yfir það eins og sker, sópaði öllu
burt af þilfarinu, sem laust var og losnað gat.
Austurfærin biluðu, svo að ekki varð ausið
og var þó skipið orðið mjög lekt; tók það því
að sökkva smátt og smátt, þangað til það að-
eins maraði í kafi. Þannig dreif það fyrir
vindi og sjó í heilan sólarhring. Skipshöfnin
gat ekki athafnað sig neitt, og ekki náð í neina
fæðu nema lítils háttar hrámeti, særokið og
illa útleikið; urðu hásetar að halda sjer dauða-
haldi þar, sem þeir gátu fengið einhverja
handfestu, svo þeim skolaði ekki út. Þegar
svo var komið og skipstjóri sá, að öllvonvar
úti, Ijet hann höggva niður tvær eptri sigl-
urnar, svo að skipið skyldi ekki taka eins
mikið veður á sig. Um leið og siglurnar fjellu,.
reið ógurlegt ólag aptan yfir skipið ; flykktist.
þá öll skipshöf'nin í einhverju dauðans ofboði
að bátunum, sem voru tveir. Segir þá einn
þeirra þriggja, sem al komust með lífi, sva
frá tíðindum :
Bátarnir voru losaðir, skyndi en öðrum
þeirra hvolfdi áður en hann kom í sjóinn og-
sleit frá skipshliðinni, svo að eigi varð við
gjört. Hinn báturinn kom á rjettan kjöl í
sjóinn og ruddust í 8 eða 9 manns af skips-
höfninni. Fjórir eða 5 aörir freistuðu að kom-
ast einnig í bátinn, en drukknuöu allir við'
skipshliðina; sleit svo bátinn óðara frá skip-
inu. Sex skipverja stóðu þá eptir á þilfarinu
og sáu bátinn hverfa f'rá, því liver holskeflan
á fætur annari sveiflaði honum hátt í lopt upp,
og bar hann æ meir og meir frá skipinu, þang-
að til þeir sáu hann ekki framar.
Nærri má geta, hvernig þessum aumingjum.
hefir verið innanbrjósts, að sjá sig svona yfir-
gefna út í reginhafi á skipsflakinu allslausu;:
því þó að það yrði nokkrum af þeim til líf's,
að þeir komust ekki í bátinn, þá hafa þeir-
þó í svipinn álitið hann hið eina hugsanlega
bjargráð. Nú voru góð ráð dýr; þeir gátu
ekki haldizt við á þilf'arinu og uröu því að
reyna að forða sjer eitthvað; leituðu þeir þá
fyrst fram eptir skipinu að palli þeim, sem
optast er fram í stafni á stórum skipum; skol-
aði þá einum þeirra utbyrðis, og vissu hinir
þó ekki gjörla, hvernig það atvikaðist, með'
því sjórinn gekk allt af yíir þá meðan þeir
voru að þoka sjer f'ram eptir þilfarinu.
Þeir 5 sem þá voru eptir af skipshöfninni
skreiddust svo við illan leik f'ram að fremstu
siglu, hinni einu, sem þá var uppi standandi
á skipsflakinu; rjeðu þeir þar til uppgöngu 'og
komust upp á pall þann eða flatgrindur, sem
eru fyrir ofan neðri rærnar (sigliipáHinn) og
höfðust þar vid.'l Vora þeir þá að vísu óhult-
ir fyrir sjógangi, meðan skipið flaut, en skorti
bæði mat og drykk ogþurr klæði.
Á meðan þeir voru að bjástra við þetta,.
hvarf þeim einn hásetinn og vissu þeir ekki
hvað um hann hafði orðið; en gátu þess helzt
til, að hann hefði dottið niður þegar þeir
voru að klifrast upp í reiðann og þá annað..
hvort skolað út eða niður í lestina, sem opn-
azt hafði í hafrótinu. 8á hjet Dagfinnur Koch.
og var Norðmaður, ættaður frá Túnsbergi.
Daginn eptir sáu þeir 4, sem þá vorn eptir
hve voðalegt ástand þeirra var. Skiphróið-
dreif fyrir sjó og vindi; öllu ofan þilfars var
skolað útbyrðis og mikill hlnti af yfirumgjörð-
skipsins og allt matarkyns, er þar hafði verið,
var horfið; sjórinn flaut yfir rllan miðhluta
þilfarsins og stóð ekki upp úr nema aptur-
endi skipsins, en framan yfir skipið gengu-.
sjóirnir hvíldarlaust. I tvo sólarhringa bjelzt,
ofsaveðrið sama, og áttu þeir fullt í fangi að
halda sjer þarna uppi; en þá slotaði veðrinu
loks og sjórinn kyrrðist smám saman.
Tveir þeirra fjelaga voru norskir, Jakobsen
og Andersen að nafni, einn Svíi, Alexander
Johanson, og Hollendingurinn, sem fyrr er get-
ið. Þegar veðrinu siotaði, fór Jakobsen, ann-
ar Norðmaðurinn, niður á þilfar til þess að
leita einhverra matvæia, en fann ekkert, þvi
öllu hafði skolað fyrir borð. Hann varð að
snúa aptur við svo búið og höfðust þeir fje-
lagar svo við þarna i reiðanum í jg sólar-
hringa, og þoldu óumræðilegar kvalir af hungri
og þorsta. Hin eina svölun, sem þeir gátu
fengið allan þennan tíma, var ýmist sú, að
þeir sleiktu utan siglutrjeð, eða þá að þeir
fóru niður á frampallinn og löptu þar þá fáu
regndropa, sem þar staðnæmdust eptir regn-
skúrir. Brátt tók nú svo að draga úr mætti
þeirra, að þeir áttu fullt í fangi með að klifra
upp og ofan reiðann, og tóku þeir þáað ræða
um, að varpa hlutkesti um einn þeirra hinum.