Ísafold - 09.12.1893, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist emu sinni
eöa trisvar í viku. Verö árg
(75—80 arka) 4 kr., erlendis
5 kr. eöa l1/* doll.; borgist
íýrir miðjan júlímán. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bundin við
áramót. ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir 1. októ-
berm. Afgreiöslustofa blaös-
ins er i Auaturst.ræti h.
XX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 9. des. 1893.
77. blað.
Lánsverzlunarkostir.
F r á ó al mennu sj ón armiði. 1
^Lánsverzlunin íslenzka er löstuð niður
fyrir allar hellurjjflestir níða hana og hand-
hafa hennar, en fæstir geta þó lifað án
þeirra.
En hversu marga ókosti sem hún heflr
í för með sjer, á hún þó einn stóran og
mikinn kost »fyrir fólkið«, sem sje: að
.hún 'öllu öðru fremur styrkir og styður
verzlunarfjelögin, sem þjóðin telur meðal
sinna beztu kjörgripa; því svo er högum
háttað, að vetrar-lánsverzlun kaupmanna
heldur líflnu í lýðnum, og leggur þess
utan öll þau meðöl upp í hendur hans,
sem nauðsynleg eru til að ná aflanum og
varðveita hann handa verzlunarfjelögunum,
uem liggja eins og maðkur í mold allan
veturinn, en rísa upp með vorinu. * Þá
gleyma margir kaupmanninum og vetrar-
hjálp hans/ nema hvað ekki er sparað að
tala um »okur« hans og skaðsemi(l) láns-
verzlunarinnar, sem geri allt svo dýrt, og
þetta tala þeir hvað mest um, sem mest
hafa svikið kaupmanninn, fárast yfir því,
hvað það sje dýrt, sem þeir aldrei borga.
Það þykir ganga guðlasti næst—jafn-
vel verra -—, ef kaupmenn t. d. íneita ein-
hverjum vanskilamanni um salt, sem kaup-
maðurinn af undanfarinni viðskiptareynslu
máske veit með vissu, að hann aldrei fengi
borgað/ ekki að tala um að fiskurinn úr
því sje iagður inn til hans; Iað fara fram
á slíkt er talinn Gyðingsháttur.' 'Hitt þyk-
ir aptur á móti svo nauða-náttúrlegt, að,
verzlunarfjeiögin þegar á haustnóttum
•byrji að smala saman saitfisksverzlunar-
loforðum til næsta. sumars, þótt þau í allri
sinni dýrð eigi ekki meðal allra sinna
gæða einn hnefafylli af salti, ekki spann-
ariangan spotta af veiðarfæraefni, ekki
einn munnbita af mat handa viðskipta-
mönnum sínum. Lofum kaupmönnunum
aðlánaþetta alltsaman, hugsa þau, og þeir
gera það; með þessu móti eiga þau ekki
neitt á hættu; fljúga svo að krásinni þá
hún er komin á land.
fMeðan kaupmepn eru svo barnalega
litblindir, að ala allslausann náungan með
vetrarlánsverzlun sinni, lifa verzlunarfje-
iögin og dafna rnikið velj en renni ein-
hvern tima sá dagur upp, að kaupmenn
leggi þenna sið niður, þá eru iíka dagar
verzlunarfjelaganna taldir;; þau munu tæp-
ast fær um, að hafa hjer vetrarverzluri/
með öllu sem henni fyigir; segjum þó að
þau ráðist í það, þá tækju þau þann kost-
inn, sem þeim væri verri en að hætta
'þegar í stað; það væri sama sem að hafa
verkaskipti við kaupmennina'y þau yrðu
að kaupa hús til að geyma vörurnar i,
menn til að lána þær út meðal manna,
liggja með vörubirgðir og vöruleifar m. m.;
þá fengju þau þá ánægju, sem kaupmenn
njóta núna, að lána mönnum á vetrum,
sjá svo aðra koma á sumrin og selja ó-
dýrara en þau sjálf gætu, og þar af leið-
andi verða fyrir prettum o. s. frv.
Nei, við skulum haida okkur við jörð-
ina og gefa hverjum hvað hans er; og þið,
góðir hálsar, sem unnið verzlunarfjeiög-
unum og skiptið við þau, iastið ekki kaup-
mennina og lánsverzlun þeirra, en biðjið
guð um, að þeir og hún megi lengi lifa í
landinu. Undir því er dýrð og ríki verzi-
unarfjelaganna komin.
Index
Hinn nýi landbúnaðarskattur
„Þjóbólfs“.
Fyrir skömmu var hjer í blaðinu flett
mjög greinilega og hlífðarlaust ofan af
liinni frámunalegu vanhyggjutillögu »Þjóð-
ólfi«, um nýjan skatt á lausafjár- og fast-
eignarhundruð í landinu til gæzlu og við-
halds brúm yfir helztu ár landsins, o. s. frv.
— í því skyni að ljetta af Arnesingum og
Rangvellingum byrði þeirri, er Jög frá
síðasta þingi hafa lagt á þau hjeruð vegna
brúnna á Ölfusá og Þjórsá. Það lá hverj-
um manni í augum uppi, fað refarnir voru
til þess skornir, að gera Arnesingum gott
í skapL ^En svo er að hevra, sem þeir
muni eigi kunna gott að þiggjaÞ Að
minnsta kosti barst ísafold rjett á eptir
greininni frá »Sveitabónda« rækilegt svar
móti þessari »Þjóðölfsgrein«, frá einum
helzta og merkasta manni í þvi hjeraði
(»Grímsnesingi«), er lýsir síður en eigi
þakklæti til »Þjöðólfs« fyrir hugulsemi
hans^og hrekur allar bollaleggingar hans
ögn fyrir ögn.|— Af því að hin greinin
var kornin á nndan, verður rúmsins vegna
að láta duga að taka hjer nokkra kafla
úr þessu svari:
»Því verður að vísu ekki neitað, að
sveitir þær, sem »Þjóðólfur« nefnir (Bisk-
upst., Grímsn., Grafn., Þingvallasv. og Sel-
vogur; Ölfus vil jeg undanskilja) hafa
minni bein not af Ölfusárbrúnni en sveit-
irnar austan árinnar. Þó geta allar þess-
ar sveitir haft ómetanlegt gagn af brúnni
bæði beinlínis og óbeinlínis. Hið óbeina
gagn felst í því, að líklegt er, að Ölfusár-
brúin myndi meiri verzlunarkeppni milli
Eyrai'bakka og suðurkaupstaðanna en
áður hefir átt sjer stað, en af því hljóta
allir Arnesingar og Rangæingar að hafa
jöfn not. Bein not af brúnni koma fram
í greiðari og kostnaðarminni samgöngum
milli austur- og vesturhluta sýslunnar, auk
margs fleira. Fyrir fám dögum þurfti t. d.
að vitja læknis til konu í barnsnauð upp
Laugardal. Hvítá var ófær af ísskriði, en
Sogið vel fært; læknirinn náðist með því
að fara út yfir Sog og svo fram á brú.
Dæmi lík þessu geta iðulega komið fyrir
1 flestum eða öllum hreppum sýslunnar.
Margir í austurhluta sýslunnar háfa meiri
eða minni viðskipti á Eyrarbakka og lík-
legt að þau viðskipti aukist. Þeir geta
flestir haft góð not af brúnni.
Ætti að jafna gjaldinu niður eingöngu
eptir afnotum hverrar sveitar, mundí’ það
koma fram, að sveitirnar austan árinnar
hafa æði misjöfn not af brúnni, og þó
sýslunefnd kæmist að sanngjarnri niður-
stöðu með jöfnuð milli hreppanna, mundi
hreppsnefndir víða vei'ða í standandi vand-
ræðum. Einn bóndinn hefir öll viðskipti
á Eyrarbakka, annar tvo þriðju parta,
þriðji hálf o. s. frv. Jeg get líka hugsað
mjer, að sveit, sem í ár hefir mest not af
brúnni, hafi þau minnst að ári. Kæmu
tíðar gufuskipsferðir milli Eyrarbakka og
Faxaflóa, er trúlegt, að flestir. einkum í
grend við Eyrarbakka, t. d. Sandvíkur-,
•Stokkseyrar-, Gaulverjabæjar-. Villingaholts-
og Hraungerðishreppar, fengju mesta vöru
sína flutta sjóleið austur og þættist engin
eða lítil not hafa af bi'únni.
Þetta gæti valdið þeim vafningum og
rekistefnu, sem ekki væri auðið að ráða
fram tír.
Hið "sanna er það, að, Ölfusárbrúin er
sá gimsteinn fyrir alla Árnesinga í heild,
sem engum er auðið að meta, til verðs.
I Þennan geimstein ættu þeir allir að láta
sjer þykja vænt um og hlynna að honum
eptir megní, matnings- og eptirtölulaust7og
án allrar hreppapólitíkur.
Það er líka að eins einn Árnesingur,
sem jeg hefi heyrt amast við hinu um-
rædda lagafrumvarpi, og virtist mjer til-
gangur hans einkum vera sá, að kasta
rýrð á þinginenn vora, hvað sem að öðru
leyti hefir búið undir.
Af ástæðum þeim, sem nú eru teknar
frain, virðist rnjer alveg rjett, að hver
sýsla annist gæzlu á sinni brú, hvað sem
afnotum liður. Þau er lítt auðið að meta.
Þegar líka þær 20,000 kr. eru greiddar,
sem bæði sýslufjelögin, ásamt jafnaðarsjóði,
eiga að greiða, /verður gjald þetta svo ó-
tilfinnanlegt,að(það tekur því varla að minn-
ast á það.
Að byrði sú, sem hjeruðum þessum er
lögð á herðar með lagafrumvarpi þessu,
sje þeim um megn, nær engri átt. Það
er sjáltsagt ekki tíundi hluti af ferjutoll-
unum gömlu«.
Þá tekur höf. til meðferðar þjóðráðið
»Þjóðólfs« til að ljett.a af hjeruðunum þess-
ari byrði, nefnilega með nýjum, almenn-
um skatti, og sýnir rækilega fram á, hve
herfilega vanhugsað það er. Síðan segir
hann :
»Bezta reglan er óefað sú, sem stjórn
og þing virðist hafa fylgt, að leggja fram
úr landssjðði aðalkostnaðinn, en ætla þó
hjei'uðunum, sem mest hafa notin, að leggja
fram sinn skerf.
Árnesingar og Rangæingar standa sig
vel við það hvað brýrnar snertir, og munu
aldrei láta þá skömm eptir sig liggja, að
teljast undan að gera það, einn fyrir alla
og allir fyrir einn. Brýrnar hafa lengi
verið taldar aðalskilyrðið fyrir blómgun
þessara hjeraða, ferjuárnar aðalmein þeirra.
Yæri nú farið að amast við lítilfjörlegum
árlegum gjöldum til brúnna, eða metast
um, hver greiða ætti flesta aurana, lægi
það reyndar beinast við, að þetta lang-
þreyða hnoss væri aptur tekið frá þeim.
fTiandssjóður hefir svo mikið að vinna að
vegagjörð, brúun stórvatna og öðru, (er að