Ísafold - 26.05.1894, Blaðsíða 2

118
ensku þjóðarinnar á síðari öldum, mun
oss finnast til um þróunarmagn það og
lífsfjör, er þar lýsir sjer. Landsbúar á
Englandi sjálfu ætia menn verið hafa fyrir
3 öldum kring um 3 miljónir, auk nokk-
urra þúsunda landnámsmanna á víð og
dreif um austurströnd Norður-Ameríku.
í sama mund er talið að Þjóðverjar hafl
verið 10—11 miljónir, og Frakkar og
Spánverjar um 12 miljónir hvor þjóðin
fyrir sig. Þá var Spánn stórveldi áifunn-
ar. En þjóðinni hnignaði brátt. Meðal
annars dofnaði þar og leið undir lok allur
áhugi á líkamiegum íþróttum og aflraun-
um. Enda hefir landsbúum eigi fjölgað
nema úr 12 milj. upp í tæpar 17 á 3 öld-
um. Á Frakklandi fjölgaði fólki velá200
árum, var komið upp í 26 milj. fyrir 100
árum, á tímum stjórnbyltingarinnar miklu.
En síðan hefir eigi fjölgað nema um 12
miljónir, og þó er mikið lítið þar um mann-
flutninga af landi burt. Þjóðverjar þar á
móti hafa aukizt það og margfaldazt, að
þeir eru nú komnir upp í 50 miljónir;
þjóðin hefir fimmfaldazt á 3 öldum. En
hvað er það samt í samanburði við Eng-
lendinga, er jafnan hafa lagt hina mestu
stund á líkamlegar íþróttir og aflraunir.
Heimaþjóðin þar, á Englandi, hefir fyrst
og fremst tífáldazt, á 3 öldum, vaxið úr
3 miljónum upp í 30 miljónir, og í annan
stað æxlað út frá sjer heilt stórveldi fyrir
vestan haf, ríki með 65 miljónum íbúa
(Bandaríkin), með enskri tungu og enskri
þjóðmenningu, og dreift enskum borgurum
svo mörgum miljónum skiptir (12 miij.),
um Suður-Afríku, Ástralíu, Indíalönd, Kan-
ada og fjölmargar nýlendur aðrar. Það
er í stuttu máli, að fyrir 3 öldum voru
það alls einar 3—4 milj. manna, er mæltu
á enska tungu, höfðu enska þjóðsiði og enska
þjóðmenningu; en nú lykur þessi þjóð um
allan jarðarhnöttinn fyrir sakir síns mikla
kjarks og þols, atorku og framtakssemi, og
þjóðmenningaryfirburða þeirra, er þeim
kostum fylgja.
„Þingvalla-paradísinu.
Það er í Heimskringlu 17. febr. í vetur
grein með þessari íyrirsögn, með aukatitli:
■»Meðferð lánsfjelaganna á Islendingurn«
eða »Hvernig farið er að ftá menn lifandi«.
Er greinarstúfur sá ágætur »appendix« við
Hagskýrslurnar hans Baldvins, sæilar minn-
ingar, og þvi ómissandi að sem flestir sjái
hann. Meginkafli greinarinnar er svo hljóð-
andi:
»Jens Jónsson fór út í Þingvallanýlendu
haustið 1890. Vorið eptir (1891) nam hann
sjer þar land og tók lán hjá lánsfjelaginu
Can. Settlers Loan & Trust Co. Lánið
var að upphæð 400 doll. Ekki eitt cent
af því fjekkst þó útborgað í peningum,
heldur var það útborgað fyrir tiltekna
muni: 1 uxapar þrjeveturt 110 dolh; 2 kýr
87 doll.; plógur um 25 doil.; herfi 10 doll.;
14 kindur 109 doll.; fyrir skjöl fyrir land-
ið, sem var áðurtekið, 22 doll.; fyrir timb-
ur og glugga fór um 20 doll. og afgang-
urinn fyrir veðsetningarskjöl, þar sem fje-
laginu vóru veðsettir allir þessir munir á-
samt landinu.
Land þetta var NA y4 32—22—31 V. í
Þingvalla-nýlendu. Jens gróf sjö brunna
alls á landi sínu af ýmsri dýpt, að með-
altali um 50 ieta djúpa, en náði hvergi
vatni, og varð því að flýja af landinu.
Hann hafði reist á því íbúðarhús og gripa-
hús og plægt 10 ekrur. Um haustið 1892
í september gaf hann upp landið, og um-
boðsmaður lánsfjelagsins þar vestra hr. Jó-
hann Thorgeirsson veitti móttöku fyrir fje-
lagsfns hönd öllum hinum veðsettu mun-
um, sem voru: 2 uxar, 2 kýr, sömu grip-
irnir, sem hann fjekk um vorið áður, 12
kindur, þær fjekk hann haustið 1891, hafði
þær því tæpt ár, pióg, herfi og landið með
þúsum.
Maðurinn fór nú að grenslast eptir í þ.
m., hversu viðskipti sín við fjelagið stæðu.
Þá reiknar fjelagið honum munina, sem
það tók við af honum, þannig :
2 uxar og 2 kýr— »hjerum bil 60 doll.«
14 sauðkindur »óseijandi«.
Plógur og herfi »óselt«.
Landið með húsum ekki nefnt, og telur
fjelagið það eptir þessu ekki eins cents
virði.
En ekki hefir það gleymt að reikna sjer
vexti, því að það segir, að maðurinn, ept-
ir að það hefir fært honum tii góða það
sem það hefir fengið hjá bonum, skuldi
sjer nú »hjer um bil 500 doll.« — þ. e.
100 doll. meira en lánið upphaflega var.
Allt það, sem fyrir lánið var keypt, og
landið með húsum að auki, hefir þá ekki
nándar-nærri hrokkið fyrir vöxtum af sjálfu
láninu i 2l/2 ár.
Hvar þessar »óseljandi« kindur, sem voru
fallegar og í bezta standi í haustholdum,
eru niður komnar, væri fróðlegt að vita.
Að kýrnar ásamt uxaparinu hafi að eins
selzt 60 doll. allt til samans, verður dálít-
ið skiljanlegra, ef það skyldi vera rjett
hermt, að fjelagsins umboðsmaður hafi hirt
svo vel gripina, að sumt af þeim hafi ver-
ið sálað úr hor, áður en það var selt, því
að hræ af hordauðu eru víst ekki í háu
verði«.
Eptirmæli.
Lárus Þórarinn Blöndal, sýslu-
maður,r.dbr., skipaður amtmaður yfir norð-
ur og austurumdæminu. — Því miður reynd-
ist andlátsfregn hans sönn. Hann Ijezt 12.
þ.m., eptir örstutta banalegu af' afleiðingum
inflúenza-veikinnar, sem um það leyti geys-
aði sem harðast um Húnavatnssýslu og
býsna skæð. Hann var sonur hins þjóð-
kunna valdsmanna-skörungs Bjarnar sýslu-
manns Auðunssonar Blöndal (f 1846) og
fæddist að Hvammi í Vatnsdal 16. nóvem-
ber 1836, fór í Reykjavíkur lærða skóla
1851, útskrifaðist þaðan 1857 með 1. eink-
unn, kvæntist 24. ágúst s. á. Kristínu Ás-
geirsdóttur Finnbogasonar áLambastöðum,
sigldi samsumars til háskólans og tók til að
stunda læknisfræði, en livarf frá því síðan
og nam lögfræði, og tók embættispróf
1865 með II. betri aðal-einkunn. Kom
síðan til B.eykjavíkur í för með Hilmari
Finsen, sem þá gerðist hjer stiptamtmað-
ur, og var á skrifstofu hans hin næstu
missiri og landfógetans, þar til *er hann
var settur sýslumaður í Dalasýslu haustið
1867, en fjekk veitingu fyrir henni vorið
eptir (12. maí), sat þar fyrst á Staðarfelli
og síðan í Fagradal innri. Húnavatnssýsla
var honum veitt 12. apríl 1877 og fluttist
hann þá fyrst að Stóruborg — bjó þar 1
ár, — en siðan að Kornsá, þar sem hann
bjó til dauðadags. Þingmaður Húnvetn-
inga var hann 1881-1885. Hann var sæmdur
riddarakrossi dannebrogsorðunnar 8. apríl
1891, en skipaður af konungi 26. febr. i
vetur amtmaður í norður- og austuramtinu
frá 1. júlí þ. á. Börn eignuðust þau hjón
11; dó ejtt á 1. ári (dóttir), en 10 lifa: Ás-
geir, hjeraðlæknir, á Húsavík; Sigríður,
gipt síra Bjarna Þorsteinssyni á Siglufirði;
Björn, cand. theol.; Ágúst; Kristján; Guð-
rún; Jósep; Ragnheiður; Jósefina; Harald-
ur.
Lárus sál. Blöndal var atgervismaður til
sálar og líkama, og yfirvald skörulegt,
röggsamt og skyldurækið, drengskapar-
maður mikill og gleðimaður, mæta-vel
þokkaður, jafnt af þeim er hann átti yfir
að segja sem öðrum, er höfðu kynni af
honum. Hann var lista-skrifari og söng-
maður hinn bezti. Ilann húsaði prýðilega
á Kornsá og var heimili þeirra hjóna eitt
hið nafnkunnasta gestrisnis- og rausnar-
heimili á landinu. Þykir Húnvetningum
að honum sár og mikil hjeraðs-sviptir.
Hinn 15. þ. m. andaðist að Flögu í Vatns-
dal merkisbóndinn Árni Erlendsson, rjett
sextugur ab aldri; hann bjó mestan sinn bú-
skap á Hólabaki og flögu. Átti hann Flögu
og hafði hýst þar prýðilega. Hann var dugn-
aðar- og atorkumabur, og drengur hinn bezti.
Kennarakennsla. Að aflokinni kenn-
arakennslunni í vor við FJensborgarskóla
gengu þessir undir próf, hjer með tilgreind-
um einkunnum:
1. Halldór Jónsson, sonur Jóns hrepp-
stjóra Ólafssonar, á Sveinsstöðum; aðaleink.
dável (5,00).
2. Einar Guðmundur Þórðarson, sonur
Þórðar bónda Bjarnasonar í Kirkjuvogi;
aðaleink. dável (4,88).
3. Valgerður Bjarnadóttir, dóttir Bjarna
bónda Sigurðssonar á Hraunsási; aðaleink.
dável -V (4.52).
4. Siggeir Sigurðsson, sonur Sigurðar
bónda Sigurðssonar í Saurbæ í Holtum;
aðaleink. vel (4.00).
Prófdómendur voru þeir skólastjóri Mort-
en Hansen í Rvík og Þórarinn próf. Böðv-
arsson í Görðum, til þess kjörnir af stipts-
yfirvöldunum.
Bóksalar 1 JAmdúnuin. I Lundúnum
eru 110 bóksalar, er kosta bókaútgáfur (for-
leggjarar). Þar eru gefnar út 4000 nýjar bæk-
ur A ári og 1100 eldri bækur prentaðar upp.
Sje hvert upplag gert 1000, eru prentaðar þar
5 miljónir bækur á ári. Þar af fer l‘/2 milj.
út úr landinu, en 3^/a milj. kaupa Englending-
ar sjálíir.
Hlutaflelög á Englandi hafa tvöfaldazt
á 10 árum bæði ab fjölda og fjármagni. Þau
voru 1- apríl 1884 aö tölu 8682 og höfuðstóll
þeirra allra samanlagður 8500 milj. kr. En 1.
apríl 1893 tala enskra hlutafjelaga orbin 17,653
og hötuðstóllinn 18,000 milj. króna.
Bæjarreikningur Lundúna. Tekjur bæj-
arsjóðs Lundúnamanna voru í fyrra 83 milj.
krónur og útgjöldin 771 /2 milj., en skuldir —
lán til ýmsra fyrirtækja — 540 miljónir.
Edison hefir fengið alls 400 einkaleyfi fyrir
nýjum hugvitssmiðum. Hann er sagður eiga.
11 miljónir króna. Tilraunastof'nun hans (la-
horatorium) kostar hann 750,000 krónur um
árið.
4’/a milj. krónur samtals hafa konur gef-
ið til Harvard-háskóla í Ameríku. Hjer mun