Ísafold - 05.09.1894, Qupperneq 1

Kemur út ýmiat emu sinni
'öfta tvisvar í viku. Verð árpr
minnst 80 arka) 4 kr.. erlenciiS
5 kr. eða l1/* doll.; borgist
fyrirmiTijanjúlimán. (erlend _
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bundin vift
áramót, ógild nema komin
sjo til útgefanda fyrir l.oktö-
berm. Afgreiöslastofa blaös-
ins er l Austurstrœti S
Reykjavík, miðvikudaginn 5. september 1894.
XXI. árg.
jggr* Heiðraðir kaupendurísa-
foldar minnist þess, að nú er
gjalddagi fyrir blaöiö (15. júlí)
löngu liðinn.
Kirkjugjöldin.
*Frumvarp t.il laga um tekjur kirkna hef-
ir nú staðið all-lengi á dagskrA þings og
þ.jóðar, svo að ætla mætti, að borið væri
í bakkafullan lækinn að hreifa máli þessu
■enn af nýju.
En sje nánar að gætt, ^er augljóst, að mál
þetta hefir tekið svo mörgum myndbreyt
ingum í meðferðinni, að/rjett virðist, að
iara nokkrum orðum um þær hliðar þessa
máls, sem þjóðinni í lieild sinni eru lítt
kunnar enn.
Eins og kunnugt er, var fyrst farið fram
á, að kirkjugjaldið væri 1 króna af hverj-
um fermdum manni í söfnuðinum, hvort
heldur væri húsbændur eða vinnuhjú, karl
■eða kona; enda virðist einfaldast, að miða
gjald þetta við mannfjölda og ekki ann-
að. í annan stað var lagt til, að leggja
tekjur kirkna í sameiginiegan kirkjusjóð,
er allar kirkjur landsins ættu síðan tilkall
til, eptir þörfum að miklu leyti.
Á aukaþingi þvi, sem nýlega er um
garð gengið, hefir verið horfið frá þessu
hvorutveggju, bæði föstu kirkjugjaldi yfir
land allt, og eins hinum sameiginlega
lcirkjusjóði, en í þess stað hefir verið farið
fram á, að setja eitt hreifanlegt árgjaid
fyrir alla fermda, frá 50 aurum til 120 a.
á mann árlega. er ákveðið væri ár hvert
fyrir hvern söfnuð á landinu, í fyrsta sinn
uf biskupi og siðan af hlutaðeigandi hjer-
-aðsfundi, cn biskup ákvæði kirkjugjaldið
uð af nýju þau ár í hverju prófastsdæmi,
■er hjeraðsfundir yrðu ekki lögmætir; að
húsráðandi grciddi gjaldið af hendi fyrir
skyldulið sitt og annað heimilisfóik sitt,
en mætti ganga eptir því aptur hjá vinnu-
hjúum sínum; að sjóður hverrar kirkju
yrði ávaxtaður út af fyrir sig; og að öll
hin eldri gjöld til kirkna yrðu afnumin,
þar á meðal skylduvinnan við kirkjur og
kirkjugarða (viðarflutningar og moldar-
verk).
Fáir munu sakna þess, þótt horfið sje
frá stofnun sameiginlegs kirkjusjóðs, því
þótt hugmyndin sje óneitaniega fögur,
mundi hún hafa orðið örðug í framkvæmd-
•inni, svo allir hefðu unað við.
Væri gert ráð fyrir því sem sjálfsögðu,
að hjer yrði ríkiskirkja um aldur og æfi,
"væri eðlilegt í samkvæmni við það, að
kirkjugjöldin væru eins yfir land allt; en
aö öðrum kosti virðist ekkert á móti hreif-
anlegu og mismunandi kirkjugjaldi.
Að kirkjugjaldið sje nefskattur fyrir
hvern fermdan mann, er auðsjáanlega miklu
einfaldara og ótvíræðara gjald en sum
kirkjugjöld þau, sem nú eru.
Þegar miðað er við þá frumreglu, að
hver söfnuður annist kirkju sína og sjái
henni borgið, verður Ijóst, að eðlilegt er,
að mismunandi háan nefskatt þurfi að
leggja á söfnuðinn. Verður það sumpart
komið undir (jölda hinna fermdu í söfnuði
hverjum, og sumpart undir ástandi hvers
kirkjusjóðs fyrir sig og kirkjunni sjálfri.
Rjett virðist og vel til fallið, að biskup
ákveði árgjaldið fyrsta skipti. Hitt er ó-
þarft, að hann gjöri það líka síðar meir,
ef hjeraðsfundur verður ekki lögmætur.
Virðist fullt eins mikið snjallræði, að setja
í lögin, að þá skuli greiða hið hæsta gjald,
er þau til nefna (120 aura). Það er ágætt
keyri á safnaðarfulltrúana, að sækja hjer-
aðsfundinn. Hin tillagan, að gjaldið verði
jafnt og árið áður, virðist ekki nægilega
trygg; því verið getur, að þörf sumra
kirkna vaxi hið komandi ár, þótt ekki sje
umendurreisn kirkjunnar að ræöa, t. d., að
hana þurfi að lita bæði utan og innan,
kaupa altaristöflu, ljósahjálm eða önnur á-
höld.
Með því að varla er ástæða til að ætla
annað en hjeraðsfundir muni ákveða upp-
hæð kirkjugjaldsins sem næst fer þörfum
hverrar kirkju fyrir sig, mun hyggilegra,
að setja það heldur í hærra lagi fyrstu 3
—5 árin, með því ganga má að því visu, að
það mundi vekja óánægju í söfnuðinum,
ef snögglega þyrfti að hækka gjaldið til
muna, vegna þess, að reynslan sýndi, að
það hefði áður verið sett of lágt; en hins
vegar mun enginn kvarta yfir því, þótt
það væri lækkað töluvert.
Að kirkjugjaldið skuli greitt úr sveitar-
sjóði fyrir þá sem eru sveitarþurfar, getur
verið mikið álitsmál. Það er vafasamt,
hvort sveitarsjóði er skylt eptir eðli fátækra-
löggjafarinnar, að inna slikt gjald af hendi;
enda virðist sveitasjóður óþarfur milliliður
í því efni, og virðist liggja miklu nær, að
gjaldið sje sett þvi hærra, sem tölu fermdra
þurfamanna í sókninni nemur; því það
segir sig sjálft, að hvorki þetta gjald nje
önnur lenda hvort sem er nokkurn tíma
á öðrum en þeim, sem eru sjálfbjarga, og
það virðist nokkuð undarlegt af þinginu,
sem mun láta í veðri vaka að það vilji
afnema sem mest af óþörfuin milliliðum
við gjaldheimtu og embættisfærslu, ef það
einmitt gjörði sveitarsjóðina að allsendis
óþörfum millilið milli safnaðanna og kirkju-
sjóðanna.
Þá kemur mergurinn málsins.
Er það rjett og hyggilegt, að bi'eyta
gjaldskyldunni til kirkna þannig frá fornri
venju, að lögskylda hjú einnig til að greiða
kirkjugjald, án þess að sá, sem á að inn-
58. blað.
heimta það, snúi sjer beint til hjúanna
heldur hafi húsbóndann fyrir nokkurs kon-
ar undirtyllu við innheimtuna, sem þö eigi
að bera ábyrgð á gjaldinu hvort sem hann
fær nokkuð eða ekki neitt hjá hjúum sín-
um? Eru nokkur líkindi til, að hjúin fái
fyrir þetta nokkuð meiri áhuga á safnað-
armálum? Þvi mun svarað, að hjúin fái
jafnframt rjettindi: kosningarrjett og kjör-
gengi í safnaðarmálum. Satt er það að
vísu; en hver á að gæta þess, að hjúin
hafi verðskuldað þessi rjettindi ? Hvar og
hvernig á að gefa trygging fyrir því, að
þau hjú, er standa á safnaðarkjörskránni,
hafi greitt kirkjugjaldið til húsbónda síns?
Felst það ekki eins og milli línanna í hinni
fornu löggjöf, að gagnvart kirkjunni sjeu
húsbændurnir foreldrar hjúa sinna, sem
eigi að sjá fyrir þeirra andlegu þörfum?
Og hvað er unnið við að fá því breytt?
Virðist ekki einfaldara og umsvifaminna,
enda þótt kirkjugjaldið sje nefskattur, að
húsbændurnir gjaldi það beinllnis fyrir sig
og öll hjú sín?
Mjer virðist, að sá húsbóndi vilji ekki
vinna mikið til að halda hjú, sem ekki
vill greiða gjald þetta þeirra vegna. Auk
þess raskast í raun og veru minna um
greiðslu kirkjugjaldsins með því að hús-
bændur greiði þau eingöngu, en með þvi,
að hvert hjú eigi að borga þau; því lik-
indi eru til, að sá húsbóndi muni hafa
flest fullorðið fólk á heimili sínu að jafn-
aði, sem nú verður að greiða mest kirkju-
gjald, þótt út af því geti borið; en ætla
má þó, að það yrði almennara en undan-
tekningarnar.
Sjeu á hina hliðina þeir húsbændur til,
sem þyki hart að greiða kirkjugjaldið fyr-
ir hjú sín, geta þeir tekið það þegjandi
til greina við kaupsamningana, öldungis
eins og þótt það stæði í lögum, að hjúin
ættu i raun og veru að borga það. Verð-
ur því ekki annað sjeð en að hyggilegast
muni verða og umsvifaminnst og tryggast
fyrir gjaldheimtu á hinum nýju kirkju-
gjöldum, að húsbændurnir greiði þau tvi-
mælalaust fyrir sig og allt sitt heimilisfólk;
og reynslan mun sýna, að það verður
miklu betra en að gjöra húsbændurna að
skattheimtumönnum hjá hjúum sínum. Það
reynist aldrei affarasælt; og reynsla sú,
sem fengin er af gjaldinu til styrktar-
sjóðs handa alþýðufólki, sem krafið er á
sama hátt og farið er fram á í þessu
frumvarpi, er alls ekki til eptirbreytni,
heldur viðvörunar, hversu nauðsynlegt
sem alþýðusjóðsgjaldið er.