Ísafold - 05.09.1894, Page 2

'80
Bókafregn.
ÞjóðvinaQ'elagsbækurnar þetta ár eru 3,
eins og að undanförnu að jafnaði; hafa
stundum raunar verið 4.
Andvari, 19. ár. Hann er í stærsta
lagi, 16 arkir, með mynd framan við nf
dr. Guðbr. Vigfússyni, og landsuppdræt.i
aptan við, af Vestur-Skaptafellssýslu, —
fyigir ferðasögu Þorvalds Thoroddsen. Þaö
eru í honum 3 ritgerðir. Hefir einnar
verið rækilega minnzt áður í þessu blaði,
þeirrar eptir Diti. Thomsen kaupmann um
dsöIu á íslenzkri v'öru í ýmsum löndum«.
Hinareru: cefisaga Guðbr. Vigfússonar,eptir
dr. Jón Þorkelsson í Kaupmannahöfn, mikið
ytarleg og rækileg; synir ijóslega, hvílík-
ur sómi vorri þjóð er að þeim manni og
bókmenntum vorum; hve mikils metinn
hann var í hóp mikilla lærdómsmanna og
frægra bæði á Englandi og annarsstaðar;
hver afkastamaður hann var og frábær
eljumaður. Aptan við æfisöguna er löng
og nákvæm skyrsla um rit hans, stór og
smá.
Þá er þriðja ritgerðin, ferðasaga Þor-
valdar Ihoroddsen um Vestur-Skaptafells-
sýslu í fyrra og óbygðirnar þar upp af.
Það er eins og, vant er hjá honum, eigi
einungis landslagslýsing, með öllu því, er
þar til heyrir, svo sem sögulegu yfirliti
yfir hinar miklu landslagsbreytingar, er
þar hafa orðið af eldsumbrotum og sjávar-
gangi, heldur einnig vikið nokkuð á þjóð-
háttu og búnaðarháttu m. m., sje það eitt-
hvað einkennilegt eða frábrugðið því sem
annarstaðar gerist. Lipurt ritað og áheyri-
lega, enda er höf. manna leiknastur og
vanastur orðinn við ritstörf, svo sem al-
kunnugt er. — Skaptfeilingar eru lítt kunn-
ir í öðrum landsfjórðungum; viðast vita
menn þar eða þykjast vita, að þeir sjeu
einkennilegir að ýmsu leyti og að mörgu
frumlegri í háttum en dæmi eru til ann-
arsstaðar, og opt sagðar ykjusögur þvi til
stuðnings. Samgöngur eru þar örðugar
mjög; til skamms tíma afarlangt í kaup-
stað og torsótt. Eru því bjargarvandræði
tíð þar, vegna aðflutningaleysis, en annars
vegar búsæld töluverð í sumum sveitum
að jafnaði, þrátt fyrir þröngbýli og jarð-
næðisskort. Ekki eru nema kring um 30
ár síðan, milli 1860—70, að fátækiingar í
Meðallandi lifðu mjög á fjöruarfa, er þeir
gerðu úr grauta, »en það var mjög ill
fæða og næringariítil; þeir sem komu í
önnur pláss þaðan og mest höfðu lifað á
arf'a, voru magrir og vambmiklir og nær
óseðjandi, unz það lagaðist, er þeir höfðu
um stund lifað á betri mat«. Þetta mun
vera fóturinn fyrir þeirri þjóðsögu, að
Skaptfellingar nærist á heyi i harðærum.
Höf. segir um Skaptfellinga, aö þeir sjeu
»mjög viðkunnanlegir menn, þjóðlegir í
anda, og halda mörgu góðu og gömlu í
siðum og háttsemi; þeir eru einstaklega
gestrisnir og biátt áfram í viðmóti; ný-
breytni er þar enn ekki mikil, en þeir eru
líka lausir við marga þá lesti og ýmislegt
óhagræði, er nýbreytninni fylgir. Eína-
hagur manna má heita fremur góður, ef
undanteknar eru sveitirnar Meðalland og
Álptaver; menn eta eígi fyrir sig fram;
hver byr að sínu, og kaupstaðarskuldir
eru þar engar«.
Höf. segir, að hjeruð þessi, Yestur-
Skaptafellssýslu, sjeu í heild sinni fögur
og einkennileg, og óvíða á landinu jafn-
hrikaleg náttúra jökla og eldfjalla, en þó
fögur graslendi á milli, og mikil tilbreytni
í landslaginu.
Almanakið. Það er 21. árgangur
Þjóðvinafjelagsalmanaksins, er út kom í
sumar, fyrir árið 1895. Er það þannig
orðið allmikið safn, dáindis eigulegt, hand-
hægt mjög að grípa til um ýmislegan fróð-
leik. Fyrirkomulagið er hið samaogvant
er: æfisögur útlendra merkismanna, með
myndum af þeim; enn fremur nokkrar
gamanmyndir eða til fræðslu. Myndirnar
og æfisögurnar eru af þeim Moltke og
Mac Mahon, Kossuth og Andrassy og 4
öðrum. Arbók íslands 1893, sein vel hefði
mátt vera styttri, einkum dánarskráin.
Nauðsynleg leiðbeining fyrir lántakendur
við landsbankann. Sömuleiðis um burðar-
eyri undir brjef. Nokkur landshagsfróð-
Jeikur. Loks skrítlur, smásögur, spakmæli
og heilræði. Sæmilega fjölbreytilegur fróð-
leikur og skemmtun í jafnlitlu kveri og
ódyru, auk almanaksins sjálfs (tímatalsins).
Foreldrar og börn. Uppeldisleið-
arvísir. íslenzkað og samið hefir Ólafur
Ólafsson, prestur að Arnarbæli. IV.-j-156
bls. — Það er þriðja Þjóðvinafjelagsbókin
þetta ár, ágætt rit, frumritað af hollenzk-
um uppeldisfræðing, dr. Eitter, en íslenzk-
að og aukið at fyrnefndum þjóðkunnum
merkispresti. Orðfærið er, eins og vant
er hjá þeim manni, fjörugt, hreint, sköru-
legt og mælskulegt. Hvað efnið snertir,
þá er þar mikil gnægð af hollum og nytsam-
legum bendingum að því er snertir upp-
eldi barna og unglinga, andlegt og líkam-
legt, skipulega og greinilega tramsettum
og hverjum alþýðumanni skiljanlegum.
Mundi það skapa stórmikla framför þjóð-
ar vorrar, ef »leiðarvísir« þessi væri ræki-
lega hagnyttur og uppeldi hinnar nýju
kynslóðar hagað eptir því, sem þar eru
ráð til lögð. Eins og vera ber, er þar
eigi siður lögð áherzla á hið líkamlega
en andlega uppeldi; en miklu meira er þó
ritað um hina andlegu menntun og sið-
ferðislegu, enda blærinn allur kennimann-
legur. Mætti finna það að kverinu, að
það veiti fremur litla beina tilsögn í hinu
líkamlega uppeldi, og væri raunar eigi
vanþörf á sjerstöku riti um það, enda ef til
vill fullt eins vel til fallið, að hafa það sjer.
Eptirmæli.
»Hinn 28. júní síbastl. andahist á heimili
sínu, Geirseyri við Patreksfjörð, ungur efnis
maður, Kristján Guðmundsson, 26 ára að aldri,
ættaður úr Önundarfirði. Haf'ði fengizt við
verzlun um allmörg undanfarin ár. Hann var
maður gáfaður, fjölhæfur, dugnaðarmaður hinn
mesti, hreinn í viðskiptum; almennt virtur
meðal þeirra, er hann við kynntust, og hafði
þótt ungur væri, áunnið sjer hylli og traust
jafnt yfirboðara síns, ereigi mun svo auðveld-
lega fá hans líka, sem almennings, er við hann
átti að skipta«.
»Auk þeirra, er áður er getið að dóu úr »in-
flúenzunnia, mætti enn nefna Eirík Magnússon
er andaðist á heimili sínu, Tungu í Örlygshöfn
27. apríl síðastl., 74 ára að aldri. Var hann
mesti dugnaðar- og kjarkmaður, iðjumaður
hinn mesti og fylginn sjer að því skapi, með-
an heilsa og kraptar entust. Hann hafði i
búskapnum komizt í góð efni, og átti þó fyr-
ir allmörgum börnum að sjá. Hann var i
öllu hinn vandaðasti maður; söngmaður mik-
ill á sinnar tíðar hátt, og því all-lengi með-
hjálpari í sóknarkirkju sinni og jat'nframt for-
söngvari. Hann hatði sem ýmsir fleiri, átt
mörgu erfiðu að mæta á lífsleiðinni, en bar
það allt með frábærri stillingu og jafnaðar-
geði, enda var hann sannguðhræddur trúmað-
ur, og auk þess tápmikill mjög, bæði til sálar
og líkama«.
A annan í páskum andaðist að litlmili sínuv
Gullberastöðum í Lundareykjadal, Jón Þor-
valdsson, 85 ára að ’aldri. Hann var fæddur
á Neðra-Skarði í Leirársveit, ólst þar upp og
bjó þar svo nálægt 50 ár; að þeim tíma liðn-
um fluttist Jón heitinn með syni sínum Þor-
steini, er þá var tekinn við búsumsýslu, ab
Yatnsenda í Skorradal; þar var Jón 2 ár hjá.
syni sínum, sem þá fór til Ameríku, og því
næst var hann 4 ár á sama bæ hjá vanda-
lausu fólki, er sonur hans hafði komið hon-
um fyrir hjá, en á næstliðnu vori fluttist Jón.
sál. að Gullberastöðum. Jón heitinn var þrí-
kvæntur. Með fyrstu konu sinni eignaðist
hann nokkur börn, sem öll dóu í æsku, meú
annari ekkert, og með hinni siðustu, Guðfinnu
Jónsdóttir, sem nú lifir hann, eignaðist hann
einn son, sem á lífi er í Ameriku.
Það sem sjerstaklega einkenndi líf Jóns sál,
var dagfarsprýði, hreinlyndi og vinnusemi.
Var hann því af öllum, sem við hann kynnt-
ust, vel metinn allt til dauðadags. V. P.
Frjetzt hefir lát merkisbóndans Hjálms
Jónssonar í Þingnesi i Borgarfirði. Hann dó
29. f. mán., eptir 8 vikna legu í innanmeinum,
er hann hafði lengi þjáðzt af. Hann mun.
hafa verið eitthvað hálfsjötugur. Hann var
búsýslumaður mikill, fjörmaður og áhugamað-
ur, þrátt fyrir langvinnt hoilsuleysi; enda
með mestu efnamönnum í sinu hjeraði.
Hraparlegt slys varð hjer á höfninni £
fyrri nótt. Róðrarskip sunnan af Strönd kom
ofan úr Borgarfirði kveldið áður með margt
kaupafólk, karla og konur, fullorðna og ungl-
inga. Skipshöfnin náttaði sig mestöll í landi,
en formaðurinu, Magnús Magnússon frá Ás-
láksstöðum, tók það til bragðs, með þvi að
gott var veður, — en að þai flausu þó, — að
hann ljet fyrirberast úti í skipinu á höfninni
viö stjóra um nóttina, við 2. mann fullorðinni
og 8 drengi. I gærmorgun, er þeir vöknuðu,
var drengurinn einn horfinn, og fannst lík
hans um miðjan dag i gær við einn bryggju-
sporðinn hjer. Mun hafa vaknað um nóttina,.
og hrapað útbyrðis í svefnórura. Hafði skip-
stjóri einn á höfninni, á »Stíganda«, heyrt hljóð
þar nærri, og sendi bát að svipast eptir, hvað
um væri að vera, en árangurslaust. Hefir
pilturinn að líkindum vaknað við það, er hann
datt i sjóinn og rekið þá upp hljóð; og er
merkilegt, að fjelagar hans í skipinu skyldu
eigi vakna við það. Hann hjet Vilmundur
Stefánsson, frá Knararnesi á Vatnsleysuströnd',
(Jónssonar og Guðrúnar Einarsdóttur), 12 vetra
gamall, efnilegur piltur; hafði verið í kaupa- J
vinnu vestur í Dölum í sumar með móður
sinni og öðrum dreng, bróður sínum, en þau
mæðgin voru í landi um nóttina hjer í bænum
með hinu kaupafólkinu.
Jón Ólafsson ritstjóri, fyr. alþingismað-
ur, fluttist frá Winnipeg í sumar alfarinn
með fólk sitt og suður í Chicago; hafði
fengið þar atvinnu við norskt blað, Norden.
*