Ísafold - 12.09.1894, Side 1

Kemur út ýmist einu sinni
tvisvar í vikn. Verð árg
minnst 80 arka) i kr.. erlendis
'5 kr. eða l1/* doll.; borgist
fyrirmibjanj úlímán. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bundin vib
Aramót. ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgreibslustofa blabs-
»ns er i Auaturstrœti 8
XXI. árg.
Reykjavík, miðvikudagixm 12. september 1894.
60. blað.
Næstkomandi fimmtudag, 13.
J). m., verðnr afgreiðslustofa
nandsbankans opin ltl. 8-») f. ll.,
en eigi optar þann dag.
Reykjavík 11. sept. 1894.
Bankastjórnin.
Hagfræðisskýrslur.
*Þrátt fyrir það,þótt það hafi verið tekið
æði-opt fram, hversn hagfræðisskýrslur
vorar væru ófullkomlega úr garði gerðar,
virðist engin vanþörf á, að minnast á þetta
efni enn á ný.
Hvervetna í hinum siðaða heimi er gert
sjer allt far um, að vita sem nákvæmast
um alla atvinnuvegi, bæði í smáu og stóru,
■og jafnframt, að skýrslur um þetta efni
sjeu birtar svo fljótt sem auðið er. í hvert
isinn er þarf að koma einhverju stórfyrir-
tæki á stofn, er álitið nauðsynlegt, að geta
haft áreiðanlegar skýrslur við hendina, svo
hægt sje að sjá, hvort viðlit sje að fyrir-
tækin muni geta borgað sig, og svo má
•að orði kveða, að nálega öil verzlun heims-
ins sje bygð á hagfræðislegri þekking.
Þegar ræða er um vegagjörðir, járnbraut-
ir, brúagjörðir, gufuskipaferðir, hvort held-
ur er með ströndum fram eða til útlanda,
verður hið sama upp á teningnum.
Á hagfræðisskýrslunum byggja ríkis-
■stjórnirnar og þingin þekkingu sína á
gjaldþoli þjóðanna. Á hagfræðisskýrslun-
mm er hægt að sjá í fljótu bragði, hvort
heldur er framför eða apturför. Tölurnar
eru skýr og glöggur spegill hins sanna á
stands hvers lands, hjeraðs eða einstaklings,
jþað sem þær ná.
En það liggur þá líka í augum uppi, að
eigi hagfræðisskýrslur að vera að nokkru
nýtar, verða þær að vera svo rjettar sem
auðið er, og jafnframt að koma svo fljótt
fyrir almennings sjónir, að þær sjeu ekki
orðnar nokkurs konar forngripur þegar
þær koma á prent.
Erlendis mun víða mega fá skýrslur um
.flesta landshagi þegar eptir ársfjórðung
hvern. Hjer þykir gott að fá að sjá ein-
hvei'jar skýrslur að hálfu öðru ári eða
tveim árum liðnum. Það litur svo út sem
augu vor hafl ekki enn opnazt svo, að
vjer sjáum, hve áríðandi þetta er.
Þegar bænarskrá eða tillögur utn stór-
fyrirtæki koma til þingsins, mun það opt
brenna við, að nauðsynlegar skýrslur eru
ekki til taks, og þar af leiðir, að ekki er
hægt að dæma neitt um, hvort slík fyrir-
tæki eru framkvæmanleg. Af þessu leiðir
á hinn bóginn, að mjög hætt er við, að
vjer venjumst á, að fálma út í bláinn, án
þess að byggja framfaraviðleitni vora á
traustum grundvelli.
Sá kaupmaður þykir ekki fara kaup-
mannlega að, sem semur ekki aðal-ársreikn-
ing yfir ástand verzlunar sinnar, svo hann
sjái, hvort hann hefir eða hvað mikið hann
hefur grætt eða tapað; og á sama hátt
verður ekki sagt, að það lýsi neinum full-
orðinsbrag og fjármálaþekking á fullkomnu
stigi, ef stjórn og þing veit ekki út í hörg-
ul um allar fjárhags-ástæður landsins.
Hvað verzlunarskýrslurnar snertir, þá
koma þær svo seint fyrir almennings sjónir,
að það er óþolandi. Virðist það alls eigi
ókleyf't, að þær kæmu út á ársfjórðungi
hvej’jum, þannig, að skýrslurnar fyrir
fyrsta ársfjórðung ársins kæmu í hendur
landsstjórnarinnar í maímánuði og væru
prentaðar öndverðlega í næsta mánuði, o.
s. frv. Eða hvaða ástæða er til að láta
geyma þær allar hjá sýslumönnum þang-
að til eptir árslok ?
Skýrslur um tekjuskatt, atvinnuskatt,
húsaskatt, tíundir, afurðir jarða og jarða-
bætur virðast hæglega geta verið komnar
fyrir almennings sjónir þegar missiri er
liðið frá því þær eru fuligjörðar heima í
hjeraði.
Þá er enn fremur þess að gæta, að alls
engar skýrslur eru haldnar yfir sjávarafla,
sem þó er annar aðalatvinnuvegur lands-
manna. Það viröist eiga við að minnast
hjer á orð hr. Ditlev Thomsen í ritgjörð
hans um »sölu á íslenzkum vörum, erlend-
is«, þar sem hann tekur fram, að kaup-
menn erlendis hafi kvartað yfir því, að
engar áreiðanlegar skýrslur um fiskiveiðar
væri að fá hjeðan jafnóðum, svo ómögulegt
væri að gjöra sjer nokkra hugmynd um,
hve mikinn fisk væri hægt að fá hjer frá
íslandi. Það liggur í augum uppi, að
slíkt er mjög mikilsvert fyrir sölu á ís-
lenzkum fiski erlendis.
Svo sem nærri má geta, er þýðingarlaust
að safna skýrslum um fiskiveiðar fremur
en annað, nema þær sjeu svo rjettar og
vel úr garði gerðar, eins og auðið er; því
sje ekki hægt að reiða sig á þær, eru þær
verri en ekki neitt. Þær bæta þá ekki fyr-
ir fiskverzlun landsins, heidur spilla fyrir
henni. Hið sama má auðvitað segja um
allar hagskýrslur.
Hvað póstflutningsskýrslurnar snertir,
mun eltki enn aðgreint á afgreiðslustöðun-
um, hve miklu af brjefum og sendingum
er tekið við þar á staðnum og hvað mik-
ið kemur lengra að með póstinum, og
vegna þess verða sum brjef tví- eða þrí-
talin, en þar af leiðir, að ekki er hægt að
sjá með fullri vissu, hve póstfiutningarnir
eru miklir í raun og veru.
Á verzlunarskýrslueyðublöðum er ýms-
um vörutegundum sleppt, bæði innfluttum
og útfluttum. ÍAf innfluttum vörum er ekki
t. d. minnzt á þakpappa, oliusætu, flesk,l
eldspýtur, spil, spanskreyr, ávaxtarsafa,
tvistgarn; af útfluttum vörum ekki bæk-
ur eða peninga, og sjálfsagt mætti til tina
ýmislegt fleira. Virðist vel til fallið, að
nokkrir verzlunarfróðir menn væru fengn-
ir til að endurskoða skýrsluform þessi.
Þá má geta þess, að sumar vörur-
nar eru taldar eptir vigt, mæli eða tölu,
en aðrar eptir verði þeirra; en sjálfsagt
virðist að telja allar vörur eptir hvorutveggja,
ef þess er kostur.
I búnaðarskýrslunum hefir enn þá
gleymzt að telja jarðarafurði í öllum þrem-
ur kaupstöðum landsins, en vonandi er að
bráðlega verði ráðin bót á því, að minnsta
kosti hjer í Reykjavík. Þá er ennfremur
í þeim sú villa, að opt mun vera sleppt
að telja úthey, sem fengið er til slægna i
annara landi. Virðist sjálfsagt að sá telji
það fram, er slegið hefir, hvaðan sem það
er fengið.
Skógarhögg er ennfremur akki talið i
sumum þeim sveitum, þar sem skógur er
höggvinn árlega, svo sem á Rangárvöllum
ofanverðum og á Þórsmörk úr Fljótshlíð,
og svo er ef til vill víðar.
Tíundarskýrslurnar eru svo illaræmdar,
að engum mun detta í hug að trúa þvi
sem í þeim stendur. Hjer á ekki við að
minnast nákvæmlega á, hve ranglátt það
sje og hvílíkt tjón fyrir hið opinbera, að
láta það viðgangast, að sumir gjaldþegn-
ar landsins geti meira og minna skotið
sjer undan gjöldum til almenningsþarfa;
en villan í tíundarskýrslunum gerir það
að verkum, að ekki er hægt að vita svo
rjett sje um aðaleignastofn landsmanna.
Sjeu tíundarskýrslurnar svo rangar, sem
orð er á gert, ætti landsstjórnin, frá efsta
stigi til hinna neðstu umboðsmanna henn-
ar, að beita krapti laganna til að fá þeim
breytt í betra horf. Án þess að hún taki
alvarlega í taumana í þessu efni, kemst
ekkert lag á þær; en árangurinn í betri
stefnu mun þegar sjást, er lögum um þetta
efni er nægilega stranglega beitt.
Leiðarljósin við Faxaflóa.
Jeg hefi fyrir nokkrum árum leitt athygli
að Ijóskerunum hjer við Faxaflóa, og þá
sýndi jeg fram á, hvað þeim væri ábóta-
vant og hvað laga þyrfti, til þess að þau
kæmu að tilætluðum notum; en það hefir
ekki borið mikinn ávöxt, því engin breyt-
ing hefir verið gjörð á þeim til bóta, held-
ur þvert á móti farið hríðversnandi, eink-
um Garðskagaljósið.
En jafnvel þótt menn kunni að gefa
orðum mínum lítinn gaum, þá get jeg
samt ekki látið hjá líða að sýna fram á
hið voðalega ástand, sem Garðsskagaljós-
kerið er í, m. m.