Ísafold - 22.09.1894, Blaðsíða 2

£50
framfarir. Þær knýja óbeinlínis áfram tól
jarðyrkjumannsins og krinda skipinuáflot.—
Það sem sagt heflr verið um ijóðagjörð
vora, má ekki síður eða í raun rjettri
mikíu , fremur segja með sanni um aðrar
skáldskapargreinir. Skáldsögurnar, sem
nú hlaupa af. stokkunum, eru að eins til-
raunir á tilraunir ofan. — Þær eru beina-
grind af skáldsögum, en æðri líffærin vant-
ar: taugarnar, blóðið, skilningarfærin. Sam-
ræmi sálareðlisins og samband orsaka og
afleiðinga er harla ófullkomið. En eink-
um vantar þó skáldskaparlegan fegurðarblæ,
hátíðabúninginn, sem einkennir skáldskap-
inn og gjörir hann að listaverki, stílinp,
sem er jafn-mismunandi hvað ritmálið
snertir, sem munur er á flatreftum kofa og
gotneskri skrautbyggingu.
Eða sjónleikaskáldskapurinn ? í raun og
veru verður þar ekki talað um apturför,
vegna þess að enginn frumsaminn sjónleik-
ur hefir verið ritaður á íslenzku, sem nokk-
uð kveði að, svo almenningi sje kunnugt
um. »Hrólfur«, »Narfi«, »Nýársnóttin« og
»Útilegumennirnir« hafa öll nokkra kosti,
en eru auðsjáanlega öll frumsmíði, sem
lýsa sum dágóðum hæflleikum í þá eða
þá stefnu, en eru langt frá því að vera
fullkomnunarsmíði; enda mun það reynast
hjer, sem viðurkennt er um allan heim, að
sjónleikaskáldskapur þróast ekki nema
þar, sem bókmenntirnar eru á blómastigi.
Hann sprettur upp á þroskaárum þjóðanna,
en ekki bernskuárum þeirra. Það er hæsta
stigið í skáldskaparlistinni.
Ein skáldaskapartegund er þó hjer, sem
rangt væri að segja um, að ekki blómg-
aðist. Það eru erfiljóðin. Nú sem stendur
deyr naumast svo maður, að erfiljóðavjel-
inni sje ekki þegar hrundið í gang, svo að
smiðisgripurinn sje hlaupinn af stokkunum
þegar jarðarförin á að fara fram. Erfiljóð
þessi eru misjöfn að efni og orðfæri, svo sem
við má búast, en í einu ber þeim saman
yflr höfuð að tala: það eru sörnu kenning-
arnar, sömu hugmyndirnar, sama orðaval-
ið og áður hefir verið haft í tuttugu hug-
vekjum og fimmtíu bænakverum, flokka-
bókum, gradúölum og missiraskipta-offrum.
Það á að vera skáldskapur, en er marg-
sinnis ekki annað en hrúgaldur af stuðl-
nm og höfuðstöfum, fleyguðum inn í
andlaust guðsorð, þ. e. guðsorð að nafninu
til, þar sem trúarlærdómum kristindómsins
er hrúgað saman í einhverri óreiðu. Og
svo eru þeir sem semja þetta allir kallaðir
skáld. Þeir hafa sannarlega ekki keypt
lárviðarsveiginn dýrum dómum. Þar eru
menn á öllum aldri: unglingar, sem ekki
er ennþá sprottin grön, sem ímynda sjer
að hjer sje hægt að vinna til ódauðlegrar
frægðar, og uppgjafa-karlar og jafnvel
kerlingar. Þar eru Kveldúlfar mannfje-
lagsins, sem farnir 'eru að telja sjer rauna-
tölur og kveina um hvað jörðin sje vond,
og »allt sje vesalt dofið og dautt, hjer
drepist allt úr fári«. Þótt tveir eða þrír
menn á öllu landinu yrki erfiljóð, sem heit-
ið geti skáldskapur, heflr slíkt lítið að
þýða innan um allt argið og gargið, suð-
una og skruðninginn og glymjandann í
öllum hinum hinum erfiljóðavjelunum og
öllu því skálciskapar-smjörlíki, sem úr þeim
kemur. Það er vara á borð við fótafætl-
inga ullina og blóðugu sundmagana, sem
við laumum í kaupmanninn. En það sem
verst er, er þó, að meðan þessi erfiljóða-
öld stendur yfir, er lítil von um að skáld-
skapur hjer á landi eigi sjer verulega við-
reisnarvon. Erfiljóðin liggja sem martröð
í öllum nýtum skáldskaparhugsunum. Þau
eru rímnakveðskapurinn gamli endurbor-
inn með nýju gerfi.— Yrkisefnið er æ hið
sama og í sama búningi. Er við því búið,
að fargan þetta verði, áður lýkur, ekki að
eins erfiljóð eptir einstaka menn, heldur
erfiljóð íslenzks skáldskapar.
Vatnsveiting yfir Skeið og Flóa
og aðrar
rannsóknir Scem. Eyjólfssonar.
Hr. Sæmundur Eyjólfsson, búfræðingur og
cand, theol., kom heim hingað til Reykjavíkur
20. þ. m. úr rannsóknar- og skoðunarferð um
nokkur suðurhjeruð landsins í sumar.
Hann fór fyrst austur á Eangárvöllu, og
þaðan Fjallabaksveg austur í Skaptafells-
sýslu. Skoðaði Klaustursandinn, þar sem
vatnsveitingatilraunin hefir verið gerð.
Sandurinn er einatt að smágróa upp, og
má, að lians dómi, telja víst, að hann grói
fyllilega upp, þar sem vatnið fer yfir, ef
görðunum er haldið við og vatnsveitingin
stunduð rækilega. Nú er svo komið, að
flestir eða allir bændur þar austur frá eru
komnir á þá trú, að ’græða megi upp
sanda með vatnsveitingum, þar sem þeim
verður komið við, en það er mjög víða í
Skaptafellssýslu, einkum austan til á Síð-
unni. Það er því mjög nauðsynlegt, að
þessari vatnsveitingu á Klaustursandinn
verði haldið við, svo að tilraunin verði
fullkomin.
Af Síðunni fór hr. S. E. suður um Með-
alland ogÁlptaver, og sem leið liggur vest-
ur undir Eyjafjöll. Þaðan fór hann inn á
Þórsmörk og skoðaði skóginn þar. Skóg-
urinn er þar hvergi stórvaxinn, en sum-
staðar all-þjettur og óskemmdur að kalla
af manna völdum.
Þaðan fór hann vestur í Landssveit og
skoðaði tilraunir þær, er þar hafa veiúð
gerðar til að sá mel. Það lítur svo út,
sem þær tilraunir ætli að takast vel, og
má vænta, að mikið gagn geti orðið að
melsáningu í þeim hjeruðum, er sandfokið
vinnur mestan skaða.
Hr. S. E. fór og upp í Biskupstungur og
Laugardal, til þess að skoða skógana þar.
Þar eru sumstaðar all-víðáttumiklir og
þiettir skógar, einkum í Laugardalnum.
Óvíða hafa skógarnir þar orðið fyrir illri
meðferð á síðustu árum, og eru þar víða
þjettir og blómlegir, þótt eigi sjeu þeiír
stórvaxnir. Mestur er skógurinn í Efsta-
dal.
Lengst hefir hr. S. E. verið austur á
Skeiðum að mæla, hvort veita megi vatni
úr Þjórsá yfir Skeiðin og Flóann. Það
verk er mögulegt, að hann segir, þótt það
mundi að vísu kosta mjög mikið, svo sem
líklegt má þykja. Enn vantar þó að gera
miklar mælingar til þess að nokkurn veg-
inn fullnægjandi áætlun verði gerð um
verkið. í þetta sinn hefir hr. S. E. mælt,
hvar aðalskurðurinn á að liggja um Skeiðin
og út í Flóann,og gert uppdrátt af Skeið-
unum, en í Flóanum vantar enn allar mæl-
ingar. Líklegt er þó, að veita megi vatni
um nálega allan Flóann. Ef þetta kæmist
til framkvæmdar, mundi það mjög svo
mikilsvert, þar sem sex hreppar mundu
að miklu leyti verða að flæðiengi. Ef það>
yrði framkvæmt, mundi það varla verða
svo dýrt, að eigi yrði það til margfaldra
hagsmuna. En fyrst og fremst er nauð-
synlegt, að halda mælingunum áfram til
þess að gera megi nokkurn veginn full-
nægjandi áætlun um verkið, og hverra
hagsmuna megi af því vænta.
Þýtur enn í þeim skjá!
Rjett nýskeð fekk jeg loks 21. nr. Fj.-kon.
þ. á., sem meðal annars góðgætis helir inni aö
halda brjef úr Borqarfjarðarsýslu út áf
kosningarúrslitunum þar í sumar.
Það getur vel1 verið, að brjefið sje borgfírzkt.
að kyni; kunnugir munu fara nærri um fað-
ernið; það sver sig í ættina.
Höfundinum hafa sýnilega sárnað kosning-
arúrslitin, og í hefndarskyni ræðst hann að<
kjósendum síra Þórhalls, og finnur þeim meðal
annars til foráttu ósjálfstæði og að þeir sjem
trúaðir á presta sína.
Það mun rjett vera, að þeir hafi ekki þá
tegund sjáltstæðis til að bera, er nefnist sjer-
vizka, sem ekki getur komið sjer saman við
nokkurn almennilegan mann, heldur er með-
nefið alstaðar, og læzt hafa vit á öllu, og fett-
ir fingur út.í allt hjá öllum, en kemur aldrei
neinu til leiðar.
Rjett mun það einnig vera, að þeir hafii
hetri trú á prestvigðum manni, sem viður-
kenndur er sem samvizkusamt valmenni, held-
ur en á einhverri bóndanefnu, sem læzt vera
ógn-mikill bændavinur meðan hann sjer sjer-
hag við það, en mundi þó fúsastur að vera
aptanveltubesefi við þann flokk, sem hann
læzt vera mótsnúinn, ef sá vildi hraknýta,
hann í flokki sínum.
' Það hefir líka aldrei verið mikið í sölur
lagt fyrir kjósendur síra Þórhalls, til að gjöra
úr þeim sjálfstæðinga eptir höfði höf. Það
var minna fyrir þeim haft en þegar ónefnd-
um »alfræðing« og búsnilling(I) var tranað með>
taumlausum undirróðri og fáheyrðri fyrirhöín,
inn á »löggjafarbrautina«(!), þótt hann hrökl-
aðist samt þaðan aptur eptir eitt ár við lít-
inn orðstir.
Það er broslegt að heyra höf. vera að hæla
sínum sinnum fyrir sjálfstæði! Makalaust var
hann sjálfstæður, sá, sem búinn var á kjör-
fundinum að segja »sjera« (o: Þórh.), en þegar
náunginn hnippaði í hann, sneri við blaðinu
og hafði það >Björn«. Eða þeir, sem engan
kosningarrjett áttu, en takð var trú um að
þeir ættu hann, og smalað saman til að kjósa
B.; og svo eru náttúrlega hin ímynduðu at-
kvæði þeirra skrifuð tekjumegin. Því ekki það!
Svo er höf. að tala um undirróður hjá öðr-
um, en vill þó ekki fortaka, að líku hafi heitt
verið sín megin; ekki þó það ! »Brögð er að
þá barnið finnur*.
Það voru einmitt hinir menntuðustu og
gætnustu sýslubúar, sem ekki toguðu þann
skækil, sem höf. mundi þóknanlegur, einmitt
þeir, sem ekki ljetu sandaustursmoldviðri sjer-
gæðings-glamrandans villa sjer sjónir.
Það er broslegt að sjá höf. vera að fáryrð-
ast um, að hændur sjeu sínir eigin höðlar;.
meiningin skilst, einkum eptir að maður hefir
héyrt Blómsturvalla-rímnagaulið í aptasta
skúmaskoti »Fj.kon.« Slíkt dómadags-hulí
lætur sjerhver maður með skynsemi eTns og
vind um eyrun þjóra.
Og sigli svo höf. sinn eigin sjó úr »Vonar-
gerðisvör« á fari því og á þann hátt er, skáld-
ið nefnir í vísunni: »Hann siglir á ....« o.s.frv.,
*2/0 1894. Borgfirzkur kjósandi. ;