Ísafold - 10.11.1894, Page 1

Remur út. ýmist emu sinni
■eða tvisvar i viku. Ver<> árg
minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. ec>a l1/* doll.í borgist
fyrirmibjan júlímán. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg)bundin vil>
áramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgreibslastofa blaba-
ins er i Austurstrœti 8
XXI. árg.
Reykjavík, laugardaginn
10. nóvember 1894.
73. blað.

verður IsafoldL ekki minni en þetta ár,
«ða minnst 80 blöð (arkir) og með sama
verði, 4 kr. Nýir kaupendur fá í kaup-
bæti:
1. Sögusafn ísafoldar 1892, 270 bls.
2. Sögusafn ísafoldar 1883, 176 bls.
3. Sögusafn ísafoldar 1894, nær 200 bls.,
allt ágætar skemmtisögur, mjög vel
valdar og með hreinu og vönduðu orð-
færi.
4. Friður sje með yður, 48 bls., innb., eða
4 bækur alls, um 700 bls. ókeypis af
eigulegustu ritum, sem mundu kosta
með venjulegu bókhlöðuverði minnst
4 kr.
jgag” Þeir sem f j ö 1 g a skilvísum kaup-
•endum ísafoldar um 8 minnst, fá í þókn-
unar skyni allt Sögusafn ísafoldar frá upp-
hafi til ársloka 1894, sjö bindi, sjálfsagt
8—10 kr. virði.
jg- Ókeypis fá nýir kaupendur að
22. árgangi (1885) síðasta fjórðung þessa
árgangs ísafoldar (þ. e. okt.—des.), ef þeir
borga fyrir fram eða um leið og þeir panta
blaðið, sje það fyrir þessa árs lok.
Heiman úr sveitinni.
II.
Þjer minntuzt á það eitt sinn í blaði yð-
ar, að þá væri hver þjóð dáðríkust, hraust-
ust og þrautbezt, er hún legði mesta stund
á aflraunir, leiki og íþróttir. Svo hefðu
forfeður vorir gert og þá hefði dugnaður
og þol einstaklinganna verið mest.
Þessar greinir las jeg með hinni mestu
ánægju og sveitungar mínir líka; því að
allt af kemur það okkur vel í sveitinni,
-ef einhver mínnir okkur á forna frægð og
•dugnað, og lengi hefir það verið eins kon-
ar kraptameðal, til að lypta okkur upp,
koma keppninni í okkur, því að okkur
finnst jafnan mikið til koma þessara orða
.þjóðskáldsins:
Þennan vjer mætan eigum arf:
minningu fræga, fegurst dæmi,
svo nibjum braustra í huga kæmi,
aT) örfa hug og efla starf.
Það er farið að kveða lítið að aflraun-
'um, leikjum og íþróttum hjá okkur sveita-
mönnum, og því er margur ungur maður
seinn og stirður í snúningum, þreklítill og
þollaus. Það liggur nærri, að eitthvað
muni hæft í því, ef þessu fer fram, að sá
verði kallaður hraustmenni, sem valdið
getur vetlingi. Þó að ástæður manna væri
slæmar framan af þessari öld, þá ólust þó
upp öflugri menn þá og þrautbetri. Það
var að þakka ýmsum aflraunum og leikj-
um, sem menn tömdu sjer þá fremur en
nú, enda var meiri fjörbragur yflr þjóðlífi
voru um miðja öldina en nú á síðustu
tímum.
Það var þá almæli, að prestar og sýslu-
menn og aðrir skólagengnir menn væri
fyrir öðrum að íþróttum, afli og hreysti.
Tveggja og þriggja manna makar voru þá
stundum margir í sveit, helzt prestar og
einnig margir bændur. Var þetta mikið
að þakka aflraun og leikjum og þeim
hugsunarhætti, sem þá var algengur, að
það væri sannur heiður að vera hraust-
menni og íþróttamaður, en skömm að vera
skræfa og lydda.
Um aldamótin og þar á undan var sem
ýmsir væru farnir að láta hugfallast. Að
minnsta kosti er það víst, að Hannes bisk-
up, uppeldisfræðingur sinnar tíðar, gaf
Guðmundi prófasti Jónssyni á Olafsvöllum
þýzka barnabók, sem prófastur þýddi á
íslenzku og kallaði »Sumargjöf handa börn-
um«. Magnús Stephensen tók henni fegins
hendi og ljet pj-enta hana. Segir Magnús
í formála, sem hann ritaði fyrir bókinni,
að allar siðaðar og upplýstar þjóðir sjeu
þar um fullsannfærðar, að höfuðmeðal
til mannlegrar farsældar sje upplýsingiú,
er fyrst innrætist með góðu uppeldi barna.
Og svo stendur í þessari bók, að hrygg-
spenna sje háskalegur leikur, sömuleiðis
að vega salt, að renna sjer á leggjum,
smáskíðum eða klakahnausum á ís, ám
eða vötnum, að steypa sjer klukku, »hvar
við hálsinn kann auðveldlega að ganga úr
liði«, að róla sjer, ef' hart er undir, stökkva
yfir djúpa læki, ríða ótemju eða fælnum
hestum, að glíma, því að þá geti menn
handleggsbrotnað eða gengið úr liði, eða
gengið úr liði, eða hafa ógætilegt glens
eða óra, þar sem eru bekkir og kistlar
eða það sem heflr hvöss horn og brúnir,
að gefa selbita á ennið, rífa hrís eða binda,
ef liörku er beitt, eða taka börn upp á
höfði eða eyrum, vaða bál og þvíuml.
Það þötti þá heyra- til góðs uppeldis, að
gjalda varhuga við öllum barnaleikjum;
það átti ekki að skapa neina glæframenn
á þeim tímum. Börnin áttu að alast upp
hreiflngarlaus, allar íþróttir, allir leikir
gátu orðið þeim að lífs- eða lima tjóni, og
því var sjálfsagt að bera þau allt af á
höndum sjer. En þó að upplýsingarmenn-
irnir ljetu mikið til sín taka í ræðum og
ritum, þá munu þessar kenningar þeirra
og margar aðrar hafa haft lítil áhrif. En
þótt Sumargjöf þessi sje löngu gleymd, þá
er það víst, að mörgum foreldrum tekst
vonum framar að gjöra börn sín að kveif-
um með því að láta þau ekkert reyna og
ekkert þola, sem nokkuð kveður að. Af
öllu má of mikið gera. Mjer er sem jeg
heyri Skuggasvein kveða:
»Niðri í sveitnm kúrir köld
kveifarskapar horuö öld«t
þegar foreldrar hamla börnum sínum- frá
allri likamlegri áreynslu, láta þau ekki
drepa hendi í kalt vatn, og svo verðar sá
endinn á, að
*hvorki þola þau heitt nje kalt,
en heimta allt«.
Eg hefl samt orðið þess var, að í sveit-
inni er farið að iðka ýmsa leiki og afl-
raunir meira en áður, og þætti mjer vænt
um, ef sá vísir næði skjótum þroska. Það
mundi drjúgum efla hag sveitanna. n.
Aukaguðsþjónusta í dómklrkjunnl.
Það er langt síðan menn fundu til þess,
að dómkirkjan í Reykjavík er orðin oflítil
fyrir þann stóra og sístækkandi söfnuð,
sem hún er ætluð, og hefir verið farið
fram á, að hún væri hæfilega stækkuð,
eða jafnvel að ný og stærri kirkja væri
bygð í hennar stað. En hvorttveggja er
af ýmsum ástæðum miklum vandkvæðum
bundið, eigi að tala um hinn stórvægilega
kostnað, sem það hlyti að hafa i för með
sjer. Hið eina tiltækilega ráð til þess að
bæta úr ónógri stærð kirkjunnar virtist
vera, að auka guðsþjónustuna eða fjölga
messugjörðum, þannig, að sem optast væru
haldnar 2 messur sama daginn, önnur, eins
og nú, um hádegið, eða þó öllu heldur, að
minnsta kosti að sumrinu til, litlu í'yrir
hádegi, en hin síðari hluta dags eða að
kvöldinu. Með þessu fyrirkomulagi væri
og annað unnið. Svo stendur sem sje á
fyrir mörgum, að þeir einhverra hluta
vegna eiga ekki hægt með að fara í kirkju
um hádegið, en geta það aptur síðari hluta
dags; og hvernig sem á er litið, er það
augljóst, að með 2 messugjörðum á helgi-
degi er mörgum fleirum en ella gefinn
kostur á að fara í kirkju. En ætti slikt
fyrirkomulag að vera fast, þarf vitanlega
nokkru töluverðu til þess að kosta, þvi
ekki er til þess ætlandi, að dómkirkju-
presturinn, sem iðulega hefir aukaverkum
að gegna eptir messu á helgidögum, geti
bætt messugjörðum á sig. Yrði því að
skipa annan mann honum til aðstoðar við
kirkjuna með viðunanlegum launum; en
alþingi tók ekki vel í það mál, þegar
það var borið upp 1885.
Úr þessu vandamáli hefir nú mjög heppi-
lega greiðzt fyrst um sinn, þar sem hinn
nýi kennari við prestaskólann, Jón Helga-
son hefir, að gefnu tilefni frá kirkjustjórn-
inni, boðizt til að halda guðsþjónustugjörð
í dómkirkjunni fyrir alls enga borgun
annanhvorn sunnudag fyrst um sinn í vet-
ur, og hefir kirkjustjórnin, eins og sjálfsagt
var, tekið þessu góða boði með miklum
þökkum.
Yerður þessi guðsþjónusta haldin kl. 5,
I í fyrsta sinn á morgun, og svo framvegis