Ísafold - 05.01.1895, Blaðsíða 1

Kemur útýmisteinu sinni eða
'tvisv. íviku. Verð árg.(80arka
minnst)4kr.,erlendis5kr. eða
14/2 doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.oktober.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
Reykjavík, laugardaginn 5. janúar 1895.
XXII. árg.
BT Nýir -ftB
skilvísir kaupendur að 22. árg-.
ÍSAFOLDAR
(1895)
fá i kaupbæti 3 Sögusöfn og ritið
»Friður sje með yður«, samtals um
’700 bls., minnst 4 kr. virði.
Ekkert íslenzkt blað hefir nokkurn tíma
’ eitt slík vildarkjör.
Árið sem leið.
Fremur var það blítt en strítt um land
allt, þótt verulegri árgæzku hefðu menn
ekki af að segja nema norðanlands og
austan, einkum um heyannir. Vetur væg-
ur og voraði snemma. Kalt var þó vorið
sunnanlands og óvenju-þurrviðrasamt. Með
ff rdögum brá til votviðra syðra, er stóðu
allt sumarið með litlum hvíldum og
ollu slæmri nýting og rýrð á heyjum. Um
Norðurland og Austfirði aptur ágætishey-
skapur: grasspretta góð og nýting afbragð.
H mstveðrátta sömuleiðis góð nyrðra og
framan af vetri, en syðra umhleypingar
n klir og skakviðri; frosthægð mikil.
Skepnuhöldum hefir stórspillt í haust
g mall vogestur bænda, bráðafárið á sauð-
fi , nú með skæðasta móti.
Sjávarafli mjög rýr á þilskip, betri á
num bátum. A Austfjörðum dágóður
a. i, þegar beita fekkst, og síldveiði nokk-
tir, Haustafl. góður á Austfjörðum og
E’jafirði. Vetrarafli rýr sunnanlands; vor-
vertíð góð við Faxaflóa og víðar. Haust-
tð allt og fyrri part vetrar aflalaust við
Eaxaflóa.
Verzlun fremur hagstæð landsbúum.
TJttend vara með vægu verði yfirleitt og
í, -’ir innlenda sæmilega gefið, nema fisk-
inu lítið sem fyr. Fjársala til Englands
miklu meiri í haust en undanfarin ár, gegn
fremur lágu peningagjaldi þó, en komandi
dsmönnum í góðar þarfir.
Llþingi, aukaþing, er yflr málum sat 4
;ur, afgreiddi stjórnarskrána, eins og tii
stóð, en árangurslaust: enn sem fyr bein-
ba.-t nei við staðfestingu. Nýmæli hafði
það og með höndum mikið og merkilegt:
um að gera tilraun hjer til járnbrauta-
lagningar; það dagaði uppi eptir miklar
Ur ræður, en verður að líkindum upp vak-
J aptur á næsta þingi.
festurfarir óvenjulitlar á þessu ári. Ár-
að illa meðal íslendinga í Vesturheimi
"Viðast; atvinnubrestur mikill þar.
Landtársótt skæð og mikil gekk hjer
um land fyrri hluta árs, inflúenza-veikin,
og olli manndauða óvenjumiklum, einkum
af öldruðu fólki.
Holdsveikisrannsóknir gerði hjer danskur
læknir, dr. Ehlers, og telur þá veiki óðum
að aukast og færast út fyrir sóttnæmi, sem
þó mun hvorugt fullsannað vera.
Lát merkismanna á árinu má sjá á efn-
isyfirliti blaðs þessa f. á.
íshus og ísgeymsla.
Þess heflr láðzt að geta, að áður en
farið var að efna til íshússins hjer í Reykja-
vík í haust, hafði kaupmaður H. Th. A.
Thomsen komið sjer upp í sumar ishúsi í
smærri stíl í Elliðaárhólmum, í því skyni,
að varðveita þar hinn mikla lax, er í án-
um veiðist og hann hefir þegar áður gert
að góðri verzlunarvöru erlendis með ágætri
verkun, ólíkri algengri vöruvöndun hjer,
— eða öllu heldur vöru-óvöndun. Nú hefir
sonur H. Th. A. Thomsens, hinn ungi, góð-
kunni verzlunarfræðingur vor, kaupm. Ditl.
Thomsen, tekið sjer fyrirhendur að kynna
sjer rækilega alla tilhögun við ísgeymslu og
hagnýting þeirrar aðferðar til að varðveita
matvæli m. m., og jafnframt að leiðbeina
almenningi í því máli eptir beztu föngum.
Fyrir því hefir hann sent ísafold eptirfar-
andi hugvekju:
»Það virðist á síðari tímum vera vakn-
aður almennur ahugi á, að hagnýta sjer
þetta ágæta geymslumeðal meir en hingað
til hefir gert verið.
Reynslan í öðrum löndum hefir sýnt, að
ísnotkun á rjettan hátt hefir mikinn hagn-
að i för með sjer, bæði til heimilisþarfa
og til þess að geyma ný matvæli, sem ætl-
uð eru til verzlunar.
En reynslan er opt dýrkeypt.
Iíjer í Danmörku hefir bæði ríkissjóður
og opinberar stofnanir látið stórfje af hendi
til tilrauna (t. d. eitt einasta ár yfir 5000
kr.), og auk þess hafa einstakir menn lagt
bæði fje og vinnu í sölurnar til þess að
komast að raun um, á hvern hátt bezt sje
að geyma klaka.
Fyrir góðfýsi hr. Arthurs Feddersens
(Fiskerikonsulents), sem er góðkunnur ís-
landsvinur, og hr. Lundd, yfiraðstoðarmanns
við tilraunastofu (Forsögslaboratorium)
landbúnaðarháskólans, hefir mjer veizt
tækifæri á að kynna mjer, að hverri nið-
urstöðu menn í þessu efni hafa komizt í
Danmörku, og þar eð jeg auk þess hef
skoðað nokkur íshús og aðrar einfaldari
ísgeymslustaði, get jeg látið í tje bending-
ar um ýms atriði, sem gætu komið að not-
um við íshirðingu á íslandi.
ísgeymslustaðnum verður að vera þannig
háttað, að hann varðveiti ísinn fyrir áhrif-
um lopthita og jarðhita.
Bezti geymslustaður er timburhús með
tvöföldum veggjum og gólfi, og á milli þilja
I. blað
að vera fyllt upp með efnum, sem illa
leiða hita (mó, sagi, heyi, mosa o. s. frv.).
Þannig byggt er íshúsið við Elliðaárnar,
os: án efa verður hið stóra íshús, sem
verið er að byggja i Reykjavík, enn þá
betra sýnishorn af slíkum góðum geymslu-
stað.
En ekki er alstaðar kostur á, að byggja
þannig löguð íshús, og má þá hafa í stað-
inn mjög einfalda aðferð, sem sjálfsagt
mætti einnig nota í fiskiverum á íslandi.
Á bera jörð er lagt mómoldarlag, sem
helzt verður að vera 1—2 álna þykkt, til
þess að varna áhrifum jarðhitans. Ofan
á þetta lag er ísnum hlaðið í 2—3 álna
háan garð. Utan á þennan garð(og ofan)er
lagt 1—1V* álnar þykkt mómoldarlag. í stað
mómoldar má nota marhálm eða aðrar
þangtegundir, sem verða að vera vel af-
vatnaðar og helzt þurrar. Blöðruþang er
slæmt; því er hætt við að fúna og fram-
leiða hita, vegna köfnunarefnis þess, sem
í því er.
Þannig er ísinn geymdur á flestum srnjör-
og ostagerðarbúum (Mejerier) hjer í Dan-
mörku. Jeg gerði mjer ferð upp í sveit,
til að skoða eitt af hinum stærstu smjör-
og ostagerðarbúum, og þar var enn (í
nóvember) mikið af ís eptir frá fyrra vetri.
Einnig hefi jeg skoðað islfiaða við sjó og
hafði ísinn einnig geymzt þar vel undir
þanginu. ís geymist aldrei i jörðu.
ísinn er beztur úr hreinu vatni. Þó má
einnig vel nota sjávarís eða úr sjóblönd-
uðu vatni. Á landbúnaðarháskólanum
hefir nákvæmlega verið borinn saman
klaki úr ósöltu vatni og af sjó, og hefir
sjávarís reynzt bráðna 1—10% meira en
hinn; rjettast er því að safna nokkru
meiru af honum en ráðgert er að nota
þurfi. ís af víkum og öðrum stöðum, þar
sem sjór er vatni blandinn, er nú notaður
mjög víða á hinum dönsku smáeyjum, og
má því einnig á íslandi nota ís af tjörn-
um, sem hafa samrennsli við sjó, ef hann
er nógu hreinn. ísinn af tjörninni í Reykja-
vík er að vísu ekki svo hreinn, að hafa
megi hann til matar, en þó er líklegt að
hann sje brúklegur til að geyma í honum
fisk, kjöt og önnur matvæli.
Ef ekki er kostur á góðum ís, þá má
nota snjó, einkum þar sem góð íshús eru.
Margar tilraunir þar að iútandi hafa verið
gjörðar, og reynslan sýnir, að snjór er
jafnhagkvæmur og ís, þó því að eins, að
rjett sje með farið. Snjóinn á að moka
saman í stóra hauga í nánd við íshúsið,
eða þann stað, sem nota á til snjógeymslu.
Snjórinn er lagður í húsið eða geymslu-
staðinn, þegar farið er að hlána. Við
hirðinguna skal þjappa snjónum vel sam-
an, því ella er hann Qf fyrirferðarmikili.
Sje hlákan lítil, má iiella vatni yfir snjóinn
við hirðinguna.
H.jer er nú lauslega vikið á lielztu að-
ferðirnar til að geyma ís. Lengri skýr-