Ísafold - 06.02.1895, Blaðsíða 1

'Kemui'útýmisteirnisinnieða
tvisv.í viku. Verð árg.(80arka
mirmst)4kr.,eriendisðkr. eða
li/2 doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis tyrir íram).
ÍSAFOLD
o
Uppsögn(skrifleg)bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.oktober.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXII. árg
Reykjavík, miðvikudaginn 6. febrúar 1895.
7. blað.
Óhróður Dr. Ehlers.
Það heflr verið ritað nokkuð um það í
fslenzku blöðunum, að Dr. Ehlers hafl lýst
’húsakynnum, aðbúnaði og hreinlæti lands-
tmanna með æðisvörtum litum og litlum
velvildarblæ, einkum í hinu danska blaði
»Dannebrog«. Þær greinar hef jeg eigi
sjeð; þar á móti las jeg nokkra pistla ept-
ir hann í blaðinu »Nationalt.idende«, er
virtust lýsa góðvildarhug til landsins og
landsfólksins, sem hann þar bar frem-
ur vel söguna; var eigi mikið um rang-
hermi í greinum þessum, og þóttu mjer þær
bera þess vottt, að maðurinn viidi segja
sem sannast frá öllu. Með síðasta póst-
skipi sendi Dr. E. nojer 2 ritlinga eptir sig;
annar var skýrsla lians til stjórnarráðs Is-
lands og stjórnarráðs kennslumálanna um
ferðina hingað; hinn var sjerprentun úr
Spítalatíðindum um holdsveikina. Hinn
siðarnefndi ritlingur er einkum fullur af
öfgum og ósatmindum, þar sem hann er
að lýsa hýbýlum, aðbúnaði, þrifnaði og
matarræði landsbúa, og þar sem Spítaia-
tíðindin er nafnkennt vísindalegt vikúblað,
sem víðar mun lesið en í Danmörku og á
Norðurlöndum, má búast við, að vitnis-
burður doktorsins um oss verði fyrst um
sinn tekinn trúanlegur sem heilagur sann-
leiki nrn ástandið hjá oss um mikinn hluta
hins menntaða heims, og berist úr einu
læknisfræðisritinu i annað, svo sem fyr
hefir átt sjer um algjöriega tilhæfulausar
niðrandi sögusagnir um oss. Það hefði
því þurft að hrekja allar missagnir og ó-
sannindi Dr. E. í hinu sama vikublaði, og
mun landlæknir vor hafa gjört það að
nokkru leyti.
Til þess að sýna mönnum svart á hvítu
að jeg hefl eigi tekið of djúpt í árinni,
skal jeg leyfa mjer að geta hins helzta af
ósannindum þeim, öfgum og ónákvæmni,
sem eru í ofannefndum ritlingum eptir Dr.
E. um húsakynni, þrifnað 0g mataræði
vor Islendinga. Hann skýrir svo frá:
»Hinir litlu, þröngu bæir eru að hálfu leyti
neðan jarðar og nálega að öllu leyti byggð-
ir úr torfl; gluggar eru að eins á öðrum
gafli, og allir negldir aptur af ótta fyrir
vetrarkuldanum, þvi a,ð íslendingar bera
eigi meira skyn á heilbrigðisfræði en svo,
að þeir skoða kalda loptið sem hættulegri
óvin en spillt lopt. í baðstofunni eru 6—
8 rúm eða stórir trjekassar, og sofa 2—3
í hverjum kassa; fólkið allt borðar í bað-
stofunni optast í rúmunum, því borð eru
engin til. Þegar komið er inn í baðstof-
una, og allt fólkið er inni, gýs á móti
manni óheilnæm lykt, óþefur, sem ætlar
að kæfa mann. Þennan óþef leggur af
hinu myglaða heyi, af sauðskinnsábreiðum
og skítugum fötum (rúmfötum), sein aldrei
eru viðruð, og af óhreinindum þeim, sem
berast inn í bæinn á hinum óhafandi ís-
lenzku skinnskóm. í óþverranum á gólf-
inu veltast börn, hundar og kettir, veita
hvert öðru blíðuatlot 0g— sulli; þennan ó-
þef leggur enn fremur af votum sokkum og
ullarskyrtum, sem hangatil þerris hjá rik-
lingsstrengsli eða hörðum þorskhaus(I). Sje
vel leitað í baðstofukrókunum, munu menn
finna ílát, sem þvagi alls fólksins er safn-
að í; það er talið gott til ullarþvottar.
Mjer tekst aldrei að útmála slík húsa-
kynni nógu nákvæmlega, og svo verða
menn að ímynda sjer, að þau á veturna
á þeim stöðum, sem engiun mór er til,
sjeu hituð með sauðaskán, og leggur af
eldivið þessum megna stækju af saltpjetri
og sviðinni ull«. —
Enn fremur tekur doktorinn fram, að
landsbúar drekki gruggugt vatn, að þeir
yfir höfuð hafl hina mestu fyrirlitningu
f'yrir vatninu, og óttist hreina loptið, og
bætir svo við: »í þessum hýbýlum (Om-
givelser) lifa hinir holdsveiku, og sofa i
sama rúmi sem hinir heilbrigðu«. Þessa
segist hann víða hafa orðið vísari, ogværi
ljótt ef satt væri.
Um matarræði landsmanna segir doktor-
inn:
»Helzta fæða íslendinga er harðfískur,
sem er borðaður hrár með súru smjöri;
menn vilja jafnvel helzt það súra smjör,
setn geymt hefir verið árum saman, og
drýgja fátæklingar það með dálitlu af
hvallýsi eða sellýsi(H). Hin hleypta mjólk,
sem þeir nefna skyr, hefír sömuleiðis mikla
þýðingu, má einnig geyma það árum sam-
an«. Síðan tekur hann fram, að lítið sje
um brauðmeti á íslandi. Frá kjötneyzlu
landsmanna skýrir hann þó rjett. Loks
getur hann þess, að við íslenzkan matar-
tilbúning vanti næstum algjörlega salt,
krydd og grænmeti eða garðurtir, og að
það megi einkanlega fínna að fæði íslend-
inga, að í því sje of lítið af kolahýdrötum.
Skyldi vera skortur á kolahýdrötum í fæði
Sunnlendinga með allri þeirri garðyrkju,
sem þar er nú orðin(!)?
Við framanritaða lýsingu hef jeg engu
að bæta; hún talar nógu skýrt sjálf. Jeg
vil að eins spyrja: hafa íslendiagar nokkru
sinni sjeð jafn-sortulitaða, óvandaða, ill-
gjarna og ósanna lýaingu á högum sínum
og heimilisháttum sem þessa?
Vestmannaeyjum, 19. janúar 1895.
Þorsteinn Jónsson.
Póstskipið Líuira (Christiansen) lagöi af
stað hjehan í fyrri nótt áleibis til Khafnar.
Með því fóru til Englands Mr. Franz frá Glas-
gow og kaupmennirnir Ólafur Árnason frá
Eyrarbakka og Thor Jensen af Akranesi (á
fund Zöllners í Newoastle); enn fremur cand.
juris Einar Benidiktsson. En til Khafnar
lautinantarnir Nörregaard og Smith, er með
skipinu komu um daginn, og kaupmennirnir
W. O. Breiðf'jörð, W. Christensen konsúll, P.
J. Thorsteinsen frá Bíldudal og Th. Thorstein-
sen; enn fremur áleiðis til Norvegs (Mandal)
Björn Guðmundsson múrari.
Með skipinu kom um daginn, auk þeirra, er
þá voru nef'ndir, kaupm. Böðvar Þorvaldsson
af úkranesi.
Nýtt bráðapestarmeðal.
Hjeraðslæknir Rangæinga, hr. Ólafur Guð-
mundsson, ritar ísafold eptirfarandi mikils-
verða bendingu eða ráðleggingu gegn því
voða-meini, bráðapestinni á sauðfje:
Tinctura nucis vomicæ.
Hjer í sýslu heflr nýlega verið reynt við
bráðapest meðal það, sem hr. búfræðingur
Jónas Jónasson ráðleggur við lakasótt á
kúm, og er ritgjörð hans um þetta efni i
sjötta árg. Búnaðarritsins bls. 104—106. —-
Meðal þetta hefur dugað við bráðapest í
þeim tilfellum, sem það heflr verið reynt,
en ekki er þó enn fengin ftill reynsla, af
því að meðalið varð svo seint kunnugt
hjer í minni sýslu, og því ekki nægar
birgðir fyrir hendi af því, til að fullnægja
þörfínni. Þær upplýsingar, sem jeg gefið
í þetta skipti, viðvíkjandi notkun meðalsins
verða því mjög ófullkomnar, en jeg mun
reyna að bæta úr því síðar, ef jeg fæ
sama árangur af meðalinu 0g hingað til.
Lömbum skal gefa 5 dropa í spæni af
vatni 4 sinnum á klukkutímanum, og skal
halda því áfram í 2^4 stundir (9 inntökur)
ef þarf; þó mun optast duga 6 inntökur,
og jeg álít, að ekki þurfl að gefa inn leng-
ur en þar til að kindin fær niðurgang, sem
mun vanalega verða við sjöttu inntökuna.
Fullorðnum kindum skal gefa 9 dropa
á sama tíma og með sama millibili, eins og
áður er sagt. —
Þó þetta meðal kunni ekki að reynast
allt af áreiðanlegt við bráðapest, þá ætti
það samt að vera til á hverju heimili, því
það mun optast duga við lakasótt í kúm
— jeg hef reynt það 4 sinnum við þeim
sjúkdómi og hefir allt af dugað,— og á hr.
J. Jónasson miklar þakkir skilið fyrir, að
hafa vakið máls á þessu. —
Jeg hef brýnt fyrir mörgum hjer, hve.
nauðsynlegt væri að hafa þetta meðal, og
hefír það enn haft lítinn árangur; en eins
og jeg hef tekið fram, ætti þetta meðal að
vera til á hverju heimili, 0g held jeg að
fiestir húsbændur væri birgir með 60 grömm
handa heimili sínu, og mun það kosta um
80 aura, og væri þeim vel varið, þó
ekki nema eitt lamb frelsaðist frá að drep-
ast úr bráðapest, að jeg eigi nefni snemm-
bærurnar, sem optast er hættast við að
deyja úr lakasótt, og optast mun batna,
ef meðalið er brúkað við þá veiki eptir
reglum hr. J. J.