Ísafold - 15.05.1895, Side 1

Kemurútýinisteinusinni eða
tvisv.íviku. Yerð árg.(80arka
minnst)4kr.,erlendis5kr. eða
l*/s dolí.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin viö
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.oktober.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Auaturstrœti 8.
f
Þórarinn Böðvarsson.
Nú er hetjan f'allin f'ríða,
fyr sem örngg lengi stóð,
feigðarboð um landið líða,
iinast upp af harmi þjóð.
Eins og viti yfir bárum
ajgum skín með ljómann sinn:
eins var bjartur yfir árum
aldar sonur Þórarinn.
Skal nú gráta? Skal ei minnast
skörungsins, er frá oss hvarf?
Fylkingarnar fornu þynnast,
fornaldar vjer missum arf!
Hvert var nokkur honum líkur?
Hvert var nokkurs meiri sál?
Hver var meir í huga ríkur?
Hver bar traustar andans stál?
Skal ei hjer við f'eigðar fjalir
framliðins nú hljóma lof?
Hvenær voru Sögu salir
sorglegri við aldar rof?
Gullnir stafir glóa og skína,
geyma lífsins feril þinn,
mynda skæra minning þína,
mikli sjera Þórarinn.
Fór um gamla frónið víða
frægðin hans í hverja krá,
enginn þorði þegn að níða
Þórarinn með orðin flá;
hann stóð f'astur öllum yfir,
aldrei frá því rjetta veik,
eins og vitinn allt af lifir
yflr svæsnum báruleik.
Yjer þó allir vildum segja
vora meining um hans líf,
eins gott væri oss að þegja —
okkar var hann stoð og hlíf;
hjartaprúður, hugarþungur,
hreinn og óbrotinn í lund,
hægur, glaður, alltaf ungttr,
einarður á hverri stund.
v - Tryggur vinur guðs og góðra,
guðs hann ávallt f'ramdi boð,
alltaf styrkur aumra og móðra,
aldrei brást með hjálp og stoð;
Öllum heilt af alhug rjeði,
orð og verk þar saman f'ór,
samt ei eptir allra geði,
af því hann var heill og stór.
Far nú vel, þú frændi og vinur!
Fylgi þjer æ drottins náð!
Fyr en ísland forna hrynur
frægð þín burt ei verður máð!
Lýsi oss þitt dæmið dýra,
dygðar trútt að feta stig!
Enginn má það minnka og rýra —
Mest var gleði að eiga þig.
B. G.
Kaupfjelögin Zöllnersku m. m.
Eptir Hom o.
I.
Að enginn viti neitt um uppruna, fyrir-
komulag og þýðingu kaupfjelaga nema
formælendur þeirra, og þeir sem nema þau
fræði hjá þeim, nje hafi vit á neinu, sem
að skynsamlegri verzlun hnígur, er ofboð
meinlaus ímyndunarsýki, sem engum dett-
ur í hug að amast við. Hitt sýna þeir
rækilega í verkinu sumir hverjir, að þeir
annaðhvort vita ótrúlega lítið, eða þeim
er ekki lánað að geta hermt rjett nje meta
orsakir og afleiðingar með skynsemi.
Eitt af mörgu, sem notað er til að gylla
kaupfjelögin í augum manna, er, að þau
sjeu sniðin eptir enskum og nmeriskum
kaupfjelögum. Það munar nú heldur ekki
miklu!
Nei. Þessi ísl. kaupfjelög (pöntunarfjelög)
eru flest engu lík nema sjálfum sjer og
örfáum lítils háttar erlendum fjelögum í
því, að vera fjeþúfur vissra manna• þó
með þeim mismun, að sá sem mest og
bezt matar krókinn hjer hjá oss, er utan-
rikis auðkýflngur.
Hvað skyldu vera mörg kaupfjelög á
Englandi, sem seilast eptir umboðsmanni,
t. a. m. á Þýzkalandi, eða amerísk, sem
selja sig með húð og hári auðmönnum í
Evrópu ?
Ekki eitt einasta.
Þau þykjast ekki yflr það hafln, að
skipta við innlenda kaupmenn; munu og
ekki prjedika þá siðfræði »Fj.konunnar«,
að svívirðilegt sje, að æsa upp lesti þjóð-
arinnar með þvi að segja henni, að verzl
unarumboðsmenn sjeu þjófar. ef þeir
stela! !
Kaupfjelögin erlendis selja eing'öngu gegn
peningaborgun út í hönd, eiga því ekki
neitt á hættu; og all mörg þeirra setja ná-
kvæmlega sama útsöluverð á vörur sínar,
sem gerist hjá kaupmönnum; skipta síðan
ágóðanum milli fjelagsmanna eptir ýmsum
reglum. Sú höfuðvilla og tálbeita »Fj.kon.«:
»útsöluverð varðar ekkert um«, er því
frá þeirra dæmi tekin.
ísienzku kaupfjelögin rembast aptur á
móti við það um fram allt, að láta heita
svo í orði kveðnu, að fjelagsmenn f'ái
vörurnar með lægra verði, en gerist hjá
kaupmönnum, og álíta í því einu fólginn
afarmikinn vinning, enda nýtiieg beita
fyrir nýja fjelaga og handhægt vopn gegn
kaupmönnum; alla sína miklu og marg-
brotnu fyrirhöfn meta þeir einskis, nema
máske kaupfjelagsstjórinn sjálfur, sem
þiggur einliverja þóknun. Sjálf bera ísl.
fjelögin alla ábyrgð á vörunum landa í
milli, og væri því óskandi, að þau aldrei
fengju löðrung af þvi; hættulaust er það
ekki fyrir þau.
Kaupfjelögin erlendu eiga vöruforðabúr
og útsölustaði, láta æfða verzlunarmenn
annast um öll þau störf, en láta ekki 20—
30 fjelagsmenn vera að snúast kringum
hvern poka, sem kemur eða fer; en svo
bera þau líka alla skatta og skyldur, sem
á verzlun hvíla, rjett eins og hver annar
dauðlegur borgari í ríkinu. Getur því
enginn gauðmontinn tryppaprangari, þó
einhver væri í þjónustu þeirra, gortað af
því, að hann fyrir nokkra málsverði geti
útvegað fjelögunum, hver þau sjerrjettindi
hjá löggjafarþinginu, sem hann vildi, Dje
talið trú um, að hann hefði það í vasa
sínum.
Kaupfjelög hjer á landi eiga lítið af
húsum, engin vöruforðabúr, fáa eða enga
útsölustaði; en þegar skipin þeirra koma
og fara, er mikill hópur manna — stundum
sömu mennirnir nokkra daga í senn— að
krunka yflr krásinni, og má nærri geta,
að allmikil vinnudrýgindi eru í því, eins
og það heldur ekki á þeirra trú nær neinni
átt, að legg.ja slikt smáræði á vörurnar,
sem þá máske yrðu dýrari en hjá kaup-
mönnum; og hvernig færi svo með skýrsl-
urnar í blöðunum?
Þá er það heldur ekki lítið dýrmæti, að
geta sloppið hjá öllum opinberum gjöldum,
sem á verzlun hvíla, þótt t. d. eitthvað
væri pukrað með launverzlun, því að eins
og stendur kemst öll sú verzlun, sem
heitið getur með nokkru móti pöntunar-
fjelag, hjá öllum fjárgreiðslu skyldum,
nema tollum.
Einskær föðurlandsást og makalaus
mannúð kvað vera megin grundvöllur
kaupfjelaganna, líf þeirra og sál. Allt gert
til þess að hjálpa þrautpindri alþýðu undan
oki kaupmanna. — »Fagurt galaði fuglinn
sá«.
Við skulum snöggvast brjóta þessa fögru
uppáhaldskenningu til mergjar.
Þegar hörðu árin koma, hvað gera þá
kaupfjelögin, eða meistari þeirra þá?
Hjálpar, nei, ekki alveg, hann stingur
höfðinu undir vænginn ofur rólega, lofar
svo viðskiptamönnum sínum að bjargast
sem bezt þeir geta, meðan vandræðin vofa
yfir, einmitt þá, þegar þeir þurftu hjálpar
við. Og af hverju gerir hinn mannúðlegi
meistari þetta? Líklega af fiví, að þd
drýpur ekki hunang af viðskiptunum og
engan rjóma er unnt að fleyta, hvorki
handa fjelagsstjórnum eða umboðsmönn-
um.
Svo þegar árferðið batnar og hver getur
velt sjer sem honum sýnist, þá vakna allt
í einu hjálpræðiskenningar kaupfjelaganna.
Mikil trú og sljóskygni útheimtist til
þess, að sjá ekki þessa kaupfjelagslegu
villukenningu, eða mun nokkur maður
geta ábyrgzt, að hjer sje mest um gróða-
XXII. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 15. maí 1895.
42. blaö.