Ísafold - 18.05.1895, Blaðsíða 1

Kemurútýmisteinusinni eða
tvisv.íviku. Verð árg.(80arka
minnst)4kr.,erlendis5kr. eða
U/a dolí.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis íyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifieg)bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.oktober.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 18. maí 1895.
43 bla&
H- Chr. Hansen, stórkaupmaðui (Eör
holmsgade 3) í Kaupmannaliöfn, byrjaði ís
ieuzka umboðsverzlun 1882, tekur að s.ier
innkaup á vörum fyrir ísland, selur einnig
íslenzkar vörur í Kaupmannahöfn og Leith.
Kaupir íslenzk frímerki fyrir hæsta verð.
*X4>"•*** ^i^’ v“X4X' X4X xjx ’x|V.' ‘XfV’ ’xix.' X4V.' 'X4X X4V.' X4X'
Kaupfjelögin Zöllnersku m. m.
Eptir H omo.
II.
(Niðurh). Afeðlilegum ástæðum láta þeir
þetta liggja óhreift sem h.jegómi væri, því
þeinj mundiverða nokkuð strembið að fara
út í þá sáima.
Það væri allfróðlegt að s.já kaupstaða-
skuida framtal landsmanna áður en kaup
fjelögin byrjuðu, og sjá það núna.
Þvi er allopt kastað fram ásamt öðru
góðgætí, að kaupmanna-verzlunin sje »sel-
stöðuverzlun«, en kaupfjelögin geri verzl-
ttnina innlenda. Frá sjónarmiði kaupfje-
lagslegra sanninda munar hjer ekki miklu,
þótt það í raun og veru sje h.jer um bil
hausavíxl, þvi að hin zöllnerska umboðs-
Verzlun er í orðsins sönnustu merkingu
»selstöðuverzlun«.
Allur hinn geysimikli umboðskostnaður
kaupfjelagsverzlunarinnar hverfur með öllu
úr þjóðareigninni, ekki einn einasti eyrir
af honum kemur aptur inn í landið sem eign,
nje verður því á neinn liátt til nytsemi.
Jú, viti menn; Zöllner mun hjerna um árið
hafa gefið háskólasjóðnum 500 kr. og hefir
vitanlega orðið stórfrægur fyrir! En hvað
er 8vo þessi rausnargjöf? Hvorki meira
n.je minna en sem svarar eins árs auka
útsvari meðal-verzlunar hjer á landi. Nú
eiga nokkrir kaupmenn þrjár verzlanir á
landinu. sumir fíeiri. og borga þá 1500 kr.
og ef til viu meira — utsvar á einu ári.
30,000 kr. á 30 árum i þetta eina gjald.
Hvað borga kaupfje]ögin eða Zöllner á
sama timabiii i sama skyni ? Ekki svo
mikið sem 10 aura.
Allir hinir svo kölluöy »beztu menn«
landsins munu eflaust tel.ja það eitt af okk-
ar nauðsynjamáluin. að sem allra mest af,
verzlunararðinum lendi í landinu sjálfu
verði þjóðeign. Á hina hliðina eru margir
af þessum »beztu mönnum« kaupfjelags
limir, og róa þar í fjelagí við þau öllum
árum að þvi, að gera vevzlunina útlenda.
Svona laglega breyta þessir góðu menn
eptir kenningum sínum.
Þótt jeg ekki geti fallið fram fyrir Zöll-
ner, nje trúað eða látizt trúa hringlandi
vitlausum kaupfjelagskenningum — sem
jeg kalla —, dettur mjer ekki i hug að
lasta samfjelagsverzlun manna; sjo hún af
rjettum stofni runnin, á góðum grundvelli
Þyggð, ráðvendnislega og viturlega með
hana farið, getur hún verið mikið góð.
0g þótt þess ekki þurfi, má benda á kaup-
fjelag Reykjavíkur sem góða fyrirmynd,
alveg eins og þess konar fjelög œttu að
vera hjer á landi, enda er það landsins
langmyndarlegasta fjelag, laust við allan
hávaða, villukenningar og atvinnuróg,
kemst sinna ferða samt, líklega á fullt eins
hreinum kostum og kaupfjelögin á seil-
inni hans Zöllners«, þótt það skipti við
»dansk íslenzkan« kaupmann.
Þeir af hinum háttvirtu kaupfjelagsstjór
um, sem í sannleika unna velferð þjóðar
sinnar, ættu rækilega að íhuga, hvort sú
stefna, sem fjelögin fylgja, sje sannholl
fyrir nútíð og framtið, því í sannleika er
það mjög þýðingarmikið, hvernig farið
er með verzlun heillar þjóðar, þó lítil s.je,
og sízt dettur mjer í hug að það glepji þessum
mönnum sýn, þótt Zöllner kynni ef til vill
— jeg segi ekki að hann geri það — að
lauma i lófa þeim nokkrum krónum »rjett
svona privat«, t. d. fyrir að halda h.jörð-
inni saman, eða fyrir að prjedika fyrir
lýðnum; en væri nú gvo, að kaupfjelags-
stjórarnir ekki vildu af einhverjum orsök-
um hafa augun opin, þá ættu bændur sjálf-
ir að hugsa og skoða mál þetta frá öllum
hliðum; það er þeim ekki ofvaxið.
Holdsveikinni á Islandi útrýmt með
nýjum frimerkjum.
Enginn ágreiningur er um það, að menn
verði að vinna bug á holdsveikinni á ís-
landi, og að því megi framgengt verða
með því að stofna spítala, þar sem unnt
sje að stía frá öðrum mönnum þessum
aumingjum, er svo mikil sýkingarhætta
stafar af. En landssjóður er fátækur. og
það verður vandasamt fyrir næsta alþing
að komast að niðurstöðu um, hvaðan eigi
að taka þær 70.000—100.000 krónur, sem
þörf er á til þessa fyrirtækis.
Einu sinni, þegar jeg var að lesa íslenzkt
blað, varð mjer litið á þessa algengu aug
lýsingu: »Brúkuð íslenzk frímerki keypt
fyrir hæsta verð«. Þá kom mjer allt í
einu það í hug, er jeg skal nú leyfa mjer
að gera grein fyrir:
Litlu löndin hafa margs konar óhagræði
við að striða, en svo standa þau líka í
einstöknm efnum betur að vigi en önnur
lönd. Þar á meðal má telja ein hlunnindi,
sem hafa æ meiri og meiri þýðingu hjá
sumum smáþjóðunum, en sem vjer höfum
enn látið liggja ónotuð.
Jeg á við þau hlunnindi, sem lítið land
getur haft af frímerkjasölu, þegar mikill
munur er á þeim frímerkjum, sem notuð
eru til póstflutninga og þeim frímerkjum,
sem sótzt er eptir af þeim sivaxandi mann-
grúa, sem safnar frimerkjum um allan
heim.
Danmörk stendur þegar vel að vígi i
því efni vegna mannfæðarinnar, en þó
standa ísland og vestindisku eyjarnar, sem,
eins og kunnugt er, hafa sjerstök frímerki,
enn betur að vígi.
Það er alkunnugt, að litil ríki geta fengið
stórkostlegan arð af nýjum, breytilegum
frímerkjum, sem sumpart eru að eins notuð
til bráðabyrgða. Sum lýðveldin í Amer-
íku hafa jafnvel beitt þessu bragði svo ó-
sleitulega, að þau hafa spillt fyrir sjer hjá
frímerkjasöfnurunum, sem eru þó frámuna-
lega þolinmóðir menn.
Frímerkjasöfnunin er ástriða, sem á vor-
um tímum tekur fram allri annari söfnun-
arástríðu, og það er betur búið í haginn
fyrir henni en nokkurri annari vitleysu.
Jeg þarf ekki annað en vekja athygli les-
andans á þvi, að í Norðurálfunni koma út
eitthvað 200 tímarit um frímerkjafræði að
eins — og geta má jafnframt þess lítilræðis,
að i Lundúnum eru þrír uppboðshaldarar,
sem ekki hafa neitt starf með höndum
annað en það, að halda uppboð á frí-
merkjum.
Á vorum dögum er það fyrst og fremst
haft fyrir augum í skattalöggjöfinni.að leggja
skatt á munaðarvöru; þess vegna ríður á
þvi fyrir skattkrefjandann, að hafa glöggt
auga fyrir því, í hvaða átt munaðarfíknin
stefnir og svo reyna að hitta hana.
Frímerkjaskatturinn, sem smárikin fá frá
frímerkjasafnendum alls heimsins, er óbeinn
skattur, sem menn verða svo að segja
alls ekki varir við. Það er örðugt að hugsa
sjer rjcttlátari skatt; hann er lágur. en
samt sem áður munar töluvert um hann
fyrir lítinn sjóð ; auk þess er hann gold-
inn með glöðu geði af hlutaðeigendum, og
hann getur með engu móti komið niður á
mönnum, sem ekki hat'a efni á að g.jalda
hann. Er unnt að óska sjer nokkurs
frekara ?
Ameríka hefir sýnt okkur það á þjóðhá-
tíðarári sínu, að stórfje má fá með þvi að
gefa út frímerki, sem að eins gilda stutt-
an tíma. Enn mun ekki hafa verið sam-
inn reikningur yfir það fje, sem ríkjasjóðir
Ameriku fengu fyrir Kólúmbus frímerkin,
sem gerð voru af mikilli snilld, og aðeins
giltu þjóðhátíðarárið. Þar á móti hefir Dr.
Vedel skýrt mjer frá því, að Portúgal t. d.
hafi fengið um 200.000 franka til minnis-
varða yfir Hinrik farmann að eins með
þjóðhátíðarfrimerkjum, sem giltu frá 1.—13.
febrúar 1894; þau frímerki voru gefin út
í því skyni, að fá fje til þess minnisvarða.
í líku skyni gaf Kongorikið út 5 tegundir
frímerkja í lok ársins 1894, verul’g snilld-
arverk. Hver einasti frímerkjasafnari tek-
ur þeim með fögnuði, og það munar mikið
um þau fyrir ríkissjóðinn, sem er allrýr.
Það hefir við og við komið til orða, að
menn ljetu sjer að kenningu verða hjer í
Danmörk þessar framfarir, sem margarog.