Ísafold - 25.05.1895, Síða 2

178
Þurrabúð er nú auðvitað hvergi góð; en
þar sem einlægt er verið að stækka grasbýl-
in og jafnf'ramt fækka þeim, er eigi ann
ars kostur en að kaupstaðarfólki og þurra-
búðarmönnum fjölgi. En jeg ætla að þurra-
búðir sjeu miklu hentugri til sveitar en
sjáfar. Ættu þær að vera á stærstu sveita-
jörðunum, einkum þar sem ekki væri örð
ugt til aðflutninga. Gæti þurrabúðarmað-
urinn, og jafnvel kona hans og börn, er
þau færu að stálpast, fengið stöðuga vinnu
hjá bóndanum, en hann með þvi sparað
sjer vinnufólk, sem nú er orðið nokkuð
erfitt að fá. Upp í vinnu sína og sinna
gæti þurabúðarmaðurinn fengið af búi
bóndans mjólk og aðrar afurðir þess og
því haft allt annað viðurværi en vatns-
graut og þurra eða hálfþurra soðningu,
sem mun hin helzta fæða fátækra sjáfar-
þurrabúðarmanna. Má geta nærri hvert
táp verður í þeirri kynslóð, er lifir við
slíkt fæði mann fram af manni. Undar-
legt væri, ef þurrabúðir gætu eigi þrifizt
hjer til sveita eins og t. d. 1 Noregi og
Danmörku, því eigi þurfa menn hjer síður
vinnukrapt til sveita en þar, ef nokkur
framför á að eiga sjer stað. Sveitaþurra
búðir mundu miklu affarasælli bæði til at-
vinnu, viðurværis og barnauppeldis en
þnrrabúðirnar við sjóinn.
Að minni ætlun er og 10 ára sveitfestu-
ákvörðunin ein af aðal-orsökum sveitar-
þyngslanna. Sýnilegt er, að ákvörðun
þessi átti að tryggja hreppunum margra
ára vinnuarð þeirra, er seinna kynnu að
komast á sveitina og gjöra mönnum sveit
arstyrksþörfina viðunanlegri með því að
þiggja Þar styrkinn, er þeir höfðu lengi
unnið, kynnzt mörgum, fengið vini og vel-
unnara og átt sökum langrar kynningar
og margvíslegra samskipta hægast með
að bjarga sjer með sem minnstum styrk.
En raunin á þessari ákvörðun hefir opt
orðið önnur. Stundum hafa þeir orðið
sveitarfjelaginu til byrði, sem með 10 ára
dvöl sinni i því hafa alls ekkert gagn
unnið því, svo sem uppgefnir foreldrar
hjá börnum, erseinna meir ekki gátu stað-
ið straum af þeim. Hitt er þó langtum tíð-
ara, að hún hafi leitt til þess, að fátækl-
ingar hafi verið, áður en 10 ár voru liðin,
hraktir úr því sveitarfjelagi, er þeir voru
búnir að vera í 8 eða 9 ár, af því að
sveitarstjórnin óttaðist, að þeir kynnu ein-
hvern tíma, ef þeir yrðu þar sveitfastir,
að verða sveitarfjjelaginu til þyngsla. Við
þann hrakning hefir án efa margur maður
orðið sveítarþurfi, sem hefði getað bjarg
azt, ef hann hefði fengið að vera kyr. Þá
mun það eigi heldur alls ótítt að fátækl-
ingum sje á 10. dvalarárinu veittur fá-
tækrastyrkur, sem þeir ekki beinlínis hefðu
þurft, og þannig .gjörðir að þurfamönnum
áður en þeir jafnvel þurftu eða vildu.
Kemur þá opt hin langa rekistefna að leita
upp, hvar sá og sá sje sveitlægur, sem eyk-
ur svo mjög störf hlutaðeigandi stjórnar-
valda. Alkunnar ætla jeg einnig að sjeu
giptingar þær, sein sumir hafa skírt
»hrekkjagiptingar«, en með þeim þokast
ómagabyrðin af einni sveitinni yfir á aðra.
Mjer hefir iengi sýnzt 10 ára dvalar sveit-
festan miöa mjög til þess, að siga hverju
sveitarfjelaginu upp á móti öðru. Hún er
að minnsta kosti með fram orsökíþvi, að
ötulleiki sveitarstjórnanna kemur hvað helzt !
til framkvæmda í því að hrinda byrðinni af
sjer yfir á náungann án tillits til þess, i
hvað hlutaðeigandi fátækling eða þjóðfje-
laginu í heikl er fyrir beztu.
Þá koma útgjöld í fátækra þarfir, sem
ekki eru að eins óþörf heldur jafnvel ijót
ur ómannúðarblettur á mannfjelaginu, en
það er fátækraflutningsgjaldið. Gjald þetta
er ekki sjerstaklega tilgreint í hagsskýrsl
unum, en það mun ekki of í lagt að það
sje 20,000 kr. á ári. Þetta fje leggja þá
landsmenn í sölurnar til að skilja börn við
mæður, konur við eiginmenn og til að rífa
menn, eldri og yngri, opt og tíðum þaðan
sem þeir eiga marga góökunningja, til að
flytja þá til allra ókunnugra, af þvi að
mönnum finnst nú eitthvað viðkunnanlegra
að láta þennan þurfamanninn jeta fyrir
sunnan, hinn fyrir norðan o. s. frv., þó þeir
auövitað þurfi alstaðar jafnmikið að borða,
ef þeir eiga að fá nóg. Auk þess er fá-
tækraflutningurinn eins konar flakk að því
leyti, að sýslur þær, er þurfamaðurinn er
fluttur um, eiga að kosta ferð han« og
fæði. Munurinnn er sá, að flökkurum
er hver sjálfráður hvað hann gefur; en
þurfamann, sem fluttur er fátækraflutning,
er lögskylt að kosta.
AUðvitað mun venjulegast farið vel með
þurfamenn á flutningi þessum, þó út af því
bæði hafi brugðið og geti brugðið. En
svipur og viðmót þeirra, sem fyrir þessum
hrakningi verða, ber þess venjulega ljósan
vott, að þeir finna sárt til, eins og eðlilegt
er, þar sem ofan á umkomuleysið og stund-
um ástvina missi bætist eptirsjón eptir
kunningjum og kviði fyrir að koma til ó
kunnugra. (Niðurl.).
Kveðja frá Gesti á Grafarbakka
til Jóns í Múla.
Mjer kom það óvart, að Jón minn fyndi
eigi önnur tök á mjer en að fara í hárið;
það hefir honum þótt riddaralegast. Betur
hefði farið á því, að hann hefði hrakið það
sem jeg sagði um verzlun Slimons og slikra
kaupmanna, samanborið við umboðsverzlun
Zöllners-Vídalíns. En af því það kom
málinu við, hefir honum þótt variegra að
fara fram hjá því. Meira gerir hann úr
kunningsskap okkar en jeg þekki að sje.
Samt hefði jeg talið mjer það æru, meðan
hann bar »þjóðiiðshattinn« rjett, þann sem
Sigurður í Vigur kvað um.
Honum þóknast að heiðra mig með spá-
manns nafni, og tel jeg mjer skylt að launa
honum það með nýjum spádóini: að eptir
því sem hann heidur lengra á þeirri braut,
sem hann nú er á í fjársölu- og umboðs
verzlunarmáiinu, eptir því verði meira
djúp staðfest milli hans og vitrustu manna
landsins.
Ekki finn jeg þarft nje skylt að skýra
tilvitnun mína til Einars Þveræings. Mjer
er nóg að aðrir skilja, þó að hann hafi
ekki önnur úrræði en að látast ekki skilja.
Ekki tel jeg neitt að því, þó að hann setji
mig á bekk með B. Kristjánssyni; því
aldrei hefi jeg heyrt honum borin »óvönd
ugheit«. Og jeg kýs heldur að sitja hjá
ráðvöndum, þótt fátækur sje, en að sitja
við allsnægta borð hjá ríkum óvönduðum.
í öllu sparki hans I móti Birni Kr. finn
jeg eina setningu, sem gladdi mig. Það
er viðurkenningin um, að hann hafi verið
barnalegur, þegar hann byrjaði þéssa nýju
verzlunarkenpingu sína; því þaraf sje jeg,
að honum hefir gefizt náð til að opna
augun, þó ekki væri fyr en leiðarinn var
kominn með hann ofan af musterisbustinni.
En sú gleði min varð skámmvinn, þvíekki
er enn að sjá, að hann ætli að snúa aptur
sem fullorðinn maður og biðja freistarann
að víkja frá sjer.
Ullarverksmiðjan. Sýslunefnd Kjós-
ar og Gullbringusýslu tók ágætlega í það
mál á fundi sínum 21. þ. m.: samþykkti
með öllum atkvæðum gegn 1 (Einari i
Garðhúsum) 4000 kr. iántöku til fyrirtæk-
isins,eins og sýslunefnd-Árnesiuga hafði áð-
ur gert með aðrar 4000 kr. Eru þar með
fongnar þær 8000 kr., er forgöngumaður
fyrirtækisins, hr. Björn Þorláksson, hefir
farið fram á. Verksmiðjuna hefir hann nú
i hyggju að reisa í sumar, hjá fossinum
í Varmá i Mosfellssveit, kippkorn fyrir of-
an Varmárbæinn.
Sjónleikirnir dönsku. Næst verður leik-
inn i fyrsta sinn leikurinn Nitouche, mikið
fjörugur og skemmtilegur, með ágætum ljóð-
um (lögin eptir Hervé). Þar leika líka með 2
telpur hjer úr bænum.
Sigling. Þessi kaupskip hingað kominfrá
því síðast.
Maí 20. »Vigilant« (88, Hasmussen) með ýms-
ar vörur frá Khöfn til W. Fischers.
23. »Union« (111, Clausen) f'rá Khöfn (og
Vestmannaeyjum) með ýmsar vörur til Bryde.
23. »Waldemar« (89, Albertsen) með ýmsar
vörur f’rá Khöfn til W. Fischers.
Útför Þörarins prófasts Böðvarsson-
ar 22. þ. m., að Görðum á Álptanesi, var
einhver hin fjölmennasta, er dæmi eru til
hjer við sveitakirkju, — líklega hátt upp i
1000 manns; þar á meðal landshöfðingi,
amtmaður, biskup og ýmsir embættismenn
aðrir úr Iteykjavík o. ti., og allir prestar
prófastsdæmisins. Biskup flutti húskveðju,
en í kirkjunni. sem var tjölduð svörtu og
ljósum prýdd og blómsveigum, einkum
áltari og prjedikunarstóll, töluðu 4 prest-
ar: dómkirkjuprestur og settur prófastur
síra Jóhann Þoi kelsson, síra Þorkell Bjarna-
son, síra Árni Þorsteinsson á Kálfatjörn,
og aðstoðarprestur hins framliðna, síra
Júlíus Þórðarson. Loks talaði biskup
nokkur kveðjuorð yfir gröfinni og jós hinn
framliðna moldu. Sálminn á eptir ræðun-
uin í kirkjunni (»Ó, blessuð stund«) söng
hinn framúrskarandi söngmaður.cand.theol.
Geir Sæmundsson, solo; að öðru leyti stýrði
dómkirkjuorganisti Jónas Helgason söngn-
um og Ijek á hljóöfærið í kirkjunni, en
Helgi kaúpmaður Helgason stýrði horna-
blæstri við gröfina.
Aflabrögð eru enn rýr hjer um slóðir,
en þó nokkur.
Vetrarvertíðin, fram til krossmessu, varð
einhver hin rýrasta hjer við flóann, sem
dæmi eru til. Þar á meðal brást Garð-
sjórinn nær algerlega. Fengu þar sárfáir
1 skpds hluti; flestir aðeins1/^—3/i- Sama
var í Leiru, og líkt á Vatnsleysuströnd,
en nokkuð betra í Njarðvíkum og Kefla-
vík. Á Innnesium meðalhlutir á að gizka
1—D/2 skpd. Betra nokkuö sunnan Skaga,
og i Grindavík sæmileg vertið, og eins
Herdisarvík. En i Þorlákshöfn ágætisver-
tið, meðalhlutir um 1000 fiskar, og þolan-
leg á Eyrarbakka og Stokkseyri, meðal-
tal líklega um 500.