Ísafold - 08.06.1895, Síða 2

194
frumvarp, og marga þeirra vilja yrkja upp
á nýjan stofn, svo menn bið.ji um það sem
þeir geti verið ánægðir með, ef fengist.
Magnús Blöndal vildi halda fast við
stjórnarskrár frumvarpið. Kostnaður við
hina fyrirhuguðu stjórn rýrðist við afnám
ýmsra embætta, og frumvarpið væri í flest
um greinum frjálslegra en stjórnarskráin. —
Kvaðst með auknum samgöngum á sjó,
en móti fjárframlögum til járnbrauta, sem
mundu hafa allt of lítið að fiytja. Hugði
heppilegra að komast að góðum samning-
um um skip við fjelög eða prívatmenn, en
að landið keypti skip. — Var með lækkun
á kaffi- og sykurtolli og með álnavörutolli,
en móti eptirlaunum, nema þeim er sam-
þykkt væru með sjerstökum lögum; vildi
takmarka embættismannagjafsóknir mjög,
en ekki afnema þær með öllu. — Taldi
ranglátt að svipta Sktíla Thóroddsen em
bætti, þar sem hæsti rjettur hefði sýknað
hann. — Vildi láta konur fá þingkosningar-
rjett. — Vildi gefa sveitunum vald til að
banna innflutning og sölu áfengis, en mót-
fallinn áfengisbanni, er næði yfir land
allt. — Vildi auka hluttöku safnaða í veit
ingu brauða þannig, að kosið sje um alla
umsækjendur.
Hannes Hafstein var meðmæltur því að
sveitirnar fengju vald til að útiloka áfengi,
enda væri það í samræmi við annað hjer
aðavaJd, sem nú ætti sjer stað. — Kvað
naumast við því að búast, að brauðaveit
ingar yrðu með öllu fengnar söfnuðunum,
með því að prestar hefðu mörg veraldleg
störf á hendi. Ef til vill raætti þó auka
vald safnaða með því að yfirvöldin Ijetu
sjer nægja að nefna þá frá, er þau teJdu
öhæfa.
Jón Þórarinsson, alþm., lagði þá spurn-
ing fyrir Magnús Blöndal, hvort hann hef'ði
hugsnð sjer, hvað þingið skyldi gera við
»Skúla málið«. Þingmannsefnið skoraðist
undan að svara.
Mosaþembur.
II. Mosnrif.
(NiÖurl.).
Það er alltítt, að menn rífa mosann,
ýmist til eldsneytis eða til að troða milli
þilja eða milli þils og veggjar í hú3um og
í reiðingsdýnur; og er engan að ásaka
fyrir það, þótt hann vilji hagnýta sjer
mosann; en hitt er ófyrirgefanlegt, að
menn skuli ekki hagnýta sjer mosann á
þann hátt, sem arðsamast er og bezt fyrir
alla.
Og hvað eiga menn þá að gjöra við
mosann ?
Þessu er fljótsvarað.
Það á að láta mosann vera kyrrán þar
sem hann er, og rífa hann alls ekki.
Jeg vona, að menn skilji af því, sem jeg
þegar hef sagt, að mosaþemburnar gróa
upp, og með tímanum kemur þar upp
beitiland fyrir fjenaðinn og sumstaðar
slæjur. Ef beitiland og slæjur einhverrar
jarðar aukast, þá er það deginum ljósara,
að jörðin hækkar í verði, verður arðsam-
ari og betri eign, ber stærra bú o. s. frv.
Jeg veit ekki, hvað íslenzkum bónda er
arðsamara og betra, en að f'ara vel með
sína ábúðarjörð og bæta hana; því meir
sem hann bætir jörð sína, því stærra bú
getur hann haft, og því betur líður honum.
En að níða niður jarðir og skemma þær,
hefir í för með sjer ómetanlegan skaða,
bæði fyrir eigendur jarðanna og þá bænd-
ur, er taka við þeim skemmdum.
Jcg vona, að íslendingar fari að verða
svo byggnir, að þeir hugsi ofurlítið um
gagn niðja sinna ; að minnsta kosti vona
jeg, að þeir hafi svo mikla sómatilfinningu, {
að þeir roðni við að hugsa til þess, að !
niðjar þeirra lesi í sögu íslands, að for- 1
feðurnir hafi verið svo latir og framtaks- !
lausir, að þeir hafi brennt upp jarðvegin-
um kring um kotin sín, af því þeir nenntu
ekki að afla sjer eldiviðar á annan hátt.
Það er annars illt og broslegt að hugsa I
til þess, hve illa er farið með landið okkar.
Fyrst höggva menn skógana eins og heimsk
ingjar, og brenna hverri hríslu, er þeir ná;
því næst rífa þeir lyngið og víðirinn undir
pottinn. Þegar þeir hafa eytt öllum trjá-
plöntum og sjeð, hvernig landið eyðist og
blæs upp sökum þess, hve óviturlega þeir
hafa höggvið skóginn, þá geta þeir ómögu-
lega þolað að sjá landið gróa upp á öðr-
um stöðum, og þjóta í mosaþemburnar og
stinga þeim undir pottinn sinn. Það er
þetta gamla, hugsunarlausa ómennskumók.
sem aldrei ætlar að yfirgefa landið okkar
og þess vegna hrifsa menn það, sem er
hendi næst, undir ketilinn, hversu illar og
skaðlegar afleiðingar, sera það kann að
hafa. Menn ættu helzt að lofa hinum litlu
skógarleifum okkar og lynginu að vera í
friði, og snerta ekki við mosaþembunum;
þess gjörist og engin þörf', því allvíðast á
íslandi er mótak, og geta menn haft mó-
inn til eldsneytis. Sje ekki mótak á ein-
hverri jörð, getur bóndi keypt sjer mó-
skurð annirsstaðar.
Að endingu skora jeg alvarlega á eig-
endur og umráðamenn jarða, að setja í
byggingarbrjef þau, er þeir gefa leigulið-
um sínum, svohljóðandi grein:
Mosa þann, er vex á láglendi og í hlíð-
unum, má ieiguliði alls ekki rífa eða eyða
á nokkurn hátt, en úr mosaþembum, er
liggja hátt uppi á fja.lli (fyrir ofan brúnir),
má hann taka mosa til að troða í reið-
ingsdýnur sínar og milli þilja i timburhús,
er hann kann sjálfur að reisa á jörðunni.
Öll mosasala er harðlega bönnuð; sömu-
leiðis er leiguliða bannað að gefa mosa af
jörðunni, og harðlega bannað að hafa hann
til eldsneytis: Sje út af þessu brugðið,
heflr leiguliði fyrirgjört ábúðarrjettinum,
og verður auk þess að greiða skaðabætur
fyrir þau landsspjöll, er hann hefir gjört,
eptir mati óvilhallra dómkvaddra manna.
í raun rjettri er auðvitað mosarif út-
byggingarsök, því mosarif er landspjöll og
landspjöll er útbyggingarsök; en það er
ekki nógaðleggja einungis útbygging við
mosarifi, því eyðing mosans rýrir verðmæti
jarðarinnar, og verður eigandi því að fá
það bætt. Á sumum mosajörðum er mík-
ill hluti landeignarinnar þakinn mosa, og
með mosarifi má þar á skömmum tíma
gera jörðina einskisvirði; þar sem svo
stendur á yrðu skaðabætur miklar, eins og
rjett er.
Sömuleiðis ættu menn i byggingarbrjef-
um að banna að ríí'a hrís, lyng og víði.
Jeg veit til þess, að einn maður hefir
bannað það í öllum byggingarbrjefum, er
hann hefir samið; er það lofsvert og ættu
allir að gjöra það.
Khöfn í marzm. 1895.
Helgi Jónsson.
Hjeraðsvatnabrúin. Brúin á eystri Hjer"
aðsvötnum við Hegranes albúin og vígð af
sýslumanni Jóhannesi Ólafssyni á sumardag-
inn f'yrsta, 25. apríl; var viðstatt á 4. hundr-
að manna, enda var veður fagurt og kyrrt.
Var það hin bezta skemmtun. Þar var söng-
ur og síðan dans. Þar var sungin »Brúar-
drápa», og 3 önnur mjög góð kvæði flutt; eitt
eptir greindarbóndann Jónas Jónssoni Hróars-
dal, er hann flutti sjálfur. Auk sýslumanns
fluttu þeir ræður Guðmundur læknir Hannes-
son og Jósep búfr. og hreppstjóri Björnsson i
Asgeirsbrekku. Sýslumaður talaði einkum um
þá ánægju og þá miklu fyrirgreiðslu, sem
þessi mikla framför hefði í för með sjer, og
hver sómi og gleði það væri fyrir oss, að
vinna þannig í haginn fyrir eptirkomendurna,
eins og það á hinn bóginn væri sorglegt, hve
f'orfeðurnir heíðu ekkert unnið í h»ginn fyrir
oss. Læknirinn benti mönnum einkum á, hve
miklu mætti koma fram með eindrægni; þeg-
ar almenningur tæki höndum saman, þá rnætti
koma stórmiklum málefnum áfram, til hag-
sælda og ánægju, og kom hann með dæmi frá
öðrum löndum þessu til skýringar og sönnun-
ar. Hreppstjóri Jósef B.jörnsson tók fram hina
fjárhagslegu hlið málsins, og sýndi skýrt og
röksamlega fram á, hve mikið fje árlega mundi
sparast við þessa brú, miðaö við mannfjölda
þann, sem býr austan megin Vatnanna, og
þarf' að sæk.ja vestur yfir vötnin, með því að
miðpunktur fjelags- og viðskiptalífsins er orð-
inn á Sauðárkrók; tók hann um leið tillit til
þess tímasparnaðar, sem brúin veitir; taldist
svo til, að sparnaðurinn gæti ekki orðið minni
en nær 2000 kr. á ári til jafnaðar, með því að
fólkstalan í sýslunni er uú við nýár rúm
4200, og þar af er nær helmingur að austan-
verðu við vötnin. Ferjutollur yfir þessi Vötn
var fyrir lausriðandi mann eina ferð aptur og
fram 1.05, og mun því sparnaðurinn við brúna
eigi of' hátt talinn, þegar á allt er litið, þótt
margt af þessu fólki þurfi raunar aldrei á ári
yfir Vötnin, en sumir þurfa aptur opt. — Síð-
an brúin kom á, hefir verið nær óslitin ferð
yfir hana, og er það miklu meiri umferð en
fyr.
Lýsing á brúnum. Aðal-brúin yfir Hjer-
aösvötnin er 110 áln. á lengd og 33/4 al. á
breidd, utanmál; pallurinn er úr 3 þumlunga
plönkum og grindur utan ineð; brú þessi stend-
ur á 4 trjestólpum og á austurbakkanum á
grjótstöpli 25 áln. löngum og 3x/a ál. háum;
stólparnir eru gjörðir úr 10—12 ál. löngum
trjám og 10 þuml. digrum, reknum 7—8 fet
ofan í grunninn; í tveimur þeirra eru 8 stoð-
ir og í tveimur 5 stoðir, og um 2 ál. milli
stoða, sem aptur eru saman tengdar með laus-
holturn og skakkskífum. Við vesturenda brú-
arinnar er grjótstöpull hlaðinn smálækkandi,
tekur þá við hörð sandeyri, og er eptir henni
lagður 5 áJ. breiður grjótgarður 2J0 ál. langur,
til varnar þess, að Vötnin rífi eviina. Þá
kemur bin minni brú yfir kvísl viö vestur-
bakka Hjeraðsvatnanna, 20 al. löng og jat'n-
breið, en nokkru veikari; við báða enda henn-
ar eru grjótstöplar.
Brýrnar eru 2 ál. íyrir ofan vatnsfiöt í flóð-
um og er yfirbygging (sperrur) á báðum.
Kostnaðurinn nær 8,000 kr., eins og nú
stendur (ekki 10,000 kr. sbr. ^ÞjóðóIfc). Yfir-
smiður var Bjarni Einarsson (úr Borgarfirði).
Suinardagurinn fyrsti var því rniklu meiri
gleðidagur fyrir oss nú, en nokkru sinni tyr.
Ytri-Eyjarskólinn. Hinn 17. maí var
haldið samsceti á Ytri-Ey í Húnavatnssýslu,
er fröken Elín Briem hætti forstöðukonu-
störfum við kvennaskólann. Komu þar sam-
an auk ýmsra annara flestir, sem einhver skipti
höíðu haft við skólann, svo sem stjórnarnefnd