Ísafold - 14.09.1895, Síða 1

Kemur út ýmistoinu sirmi eða
tvisv. í viku. Yerðárg.(80arka
minnst) 4kr.,erlendis5kr. eða
l*/s doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg)bund in við
áramót, ógild neina koniin sje
til útgefanda fyrir 1. oktober.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXH. árg.
Reykjavik, laugardagian 14. september 1896.
76. blað.
H. Chr. Hansen, stóikaapmaðnr (Röi
holmsgade 3) i Kaupmannahöfn, byrjaði is-
lenzka umboösverzlun 1882, tekur að s.ier
innkaup á vörum fyrir ísland, selur einnig
íslenzkar vörur í Kaupmannahöfn og Leith.
Kaupir íslenzk frimerki fyrirhæsta verð.
-»;v '>$v >;v
Reykjanesvitinn.
i.
Það er eina mannvirkið, sem enn er til
hjer á landi af því tagi, lítils háttar að vísu,
i samanburði við hin fjöldamörgu meiri
háttar mannvirki samskonar annarstaðar,
en þó ekki ófróðlegt að heyra því lýst.—
Hjer eru reyndar á nokkrum stöðum öðr-
um við Faxaflóa, og má ske viðar, vörðu-
myndir, með einhverjum Ijóstýrum, sem
kallaðar eru vitar; en það er ofnefni.
Reykjanesvitinn stendur yzt á útsuður-
tá Reykjanesskaga, á dálitlum hnjnk rjett
við sjóinn, er nefnist Valahnjnkur og er
beint upp undan Reykjanesröst. Þar er
Eldey bemt nndan landi, V/a viku sjóar.
Framan í hnjúknnm er þverhnýpt berg i
Sjó niður og haliar töluvert upp frá hrún-
inni; nokkra faðma frá henni stendur vit-
inn, þar í ballanum. Það er turn, hlað-
inn i átthyrning, úr íslenzkum grásteini
höggnum og steinlími, rúml. 22 feta
hár, og 6—7 fet á vidd (að þvermáli) að
innan ; veggirnir rúm 4 fet á þykkt, nema
helmingi þynnri ofan til, þar sem Ijóskerið
stendur, enda viddin þar meiri. Ljósker-
ið er áttstrent, eins og turninn, rúm 8 feta
á vídd, og 9—10 á hæð npp í koparþak-
hvelfinguna yflr því. Það er ekki annað
en járngrind, húsgrind, með stórum tvö-
földum glerrúðum í, sem eru nál. alin í
ferhyrning, afarsterkum og þykkum (s/8
þuml. á þykkt), 6 á hverri af 7 hliðum
átthyrningsins — eins og 6-rúðugluggar—
en engri á hinni áttundu, þeirri er upp á
íand veit. Þar utan yflr er svo riðið net
afmálmþræði, til varnar gegn fuglum, og er
manngergt á milli þess og ljóskersíns. En
innan í glerhúsinu (Ijóskerinu) eru vita-
ljósin, 17 steinolíularopar, innan í holspegl-
um (sporbaugsspeglum) úr iátúni, fagur-
skygðum, 21 þuml. að þvermáli; er þeim
raðað 2 og 3 hverjum upp af öðrum á
járnsúlnagrind hringinn í kring, nema á
sjöttnng umferðarinnar, þann er upp að
landi veit. Verður svo mikið Ijósmagn
af þessum umbúnaði, að sjer nær 5 vikur
ejávar undan landi, enda ber 175 fet yfir
sjávarmál.
Turninn er tvíloptaðnr fyrir neðan Ijós-
kerið, og eru þar vistarverur fyrir vita-
gæzlumennina, með ofni, rúmi, sem er
neglt neðan í loptið, m. m. Tvöfaldir
gluggar litlir eru á þeim herbergjum, 2 á
hvoru. Allt er mjög ramgert, hurðir og
gluggaumbúnaður o. fl; og veitir ekki af;
því fast knýr kári þar á dyr stundum, t.
d. í veðrinu mikla milli jóla og nýárs í
vetur sem leið; þeytti þá ekki einungis
sandi úr fellinu, heldur allstórum steinum
upp um vitann og hæði inn nm turnglugg-
ana tvöfalda og eins í ljóskersrúðurnar gegn-
nm málmþráðarnetið, og mölvaði þær, þótt
sterkar sjen.
Tveir menn eru í vitanum á hverri nóttu
allan þann tíma árs, er á honnm logar,
sem er frá 1. ágúst til 15. maí. Bústaður
vitavarðar er sem sje dálitla bæjarleið frá
vitanum, eða fulla 600 faðma. Gæzlu-
menn kveikja á vitanum hálfri stnndu ept-
ir sólarlag og slökkva á honum hálfri
stundu fyrir sólaruppkomu. Tveim stund-
um þar á eptir skal byrjað á dagvinn-
nnni, en hún er i því fólgin að hreinsa
og fægja vandlega speglana og lampana,
láta á þá olíu, taka skar af kveikjunum
og yfirhöfuð undirbúa allt sem bezt und-
ir kveikinguna að kvöldinu. Sömuleiðis
að fægja Ijóskersrúðurnar og önnur áhöld
sem hrúkuð eru. Með því að allbratt er
uppgöngu aö vitanum og veðrasamt mjög
þar, heflr verið lagður öflugur strengur
úr margþættum málmþræði upp þangað
meðfram veginum, til að halda sjer í, og
hafðar járnstoðir undir. Upp þann stíg
er og borin steinolía og annað sem til
vitans þarf, úr geymslnklefa fyrir neðan
bnjúkinn,
II.
Vitinn var reistur sumarið 1878, og kveikt
á honum i fyrsta sinn þá um veturinn
eptir, 1. deshr. Ríkissjóður Dana kostaði
ljóskerið sjálft (12,000 kr.), en landssjóður
allt annaö. Hafði alþingi 1875 ritað kon
nngi »allraþegnsamlegast ávarp nm, að
hans hátign allramildilegast vildi sjá svo
fyrir, að íje yrði veitt úr rikissjóði til
vitagjörðar á Reykjanesi m. m.«, með þvi
að vitagerðir heyrðu beint undir íiota-
stjórnarráð Dana og þar með til sameig-
inlegra mála ríkisins, en ekki hinna sjer-
staklegu mála íslands eptir »stöðulög-
uuum«. En stjórnin gat ekki aðhyllzt þá
skoðun, en veitti þó þá úrlausn, að Ijós-
kerið sjálft fekkst með speglum o. s. frv.
lagt til á kostnað ríkissjóðs samkvæmt
fjárveitingu ríkisþingsins. Var þá málið
tekið aptur til meðferðar á næsta þingi
1877, og veittar til vitagerðarinnar 14,000
kr., samkvæmt áætlun frá þar til kjörnum
manni, A. Rothe marnvirkjafræðing, er
hafði verið sendur hingað þá um vorið til
að rannsaka vitastæðið og gera kostnað-
aráætlun o. s. frv. Rothe þessi stóð síðan
fyrir vitagerðinni; en ekki stóð áætlun
hans betur heima en svo, að kostnaðurinn
varð á endanum fullar 22,000 kr., og var
viðbótin veitt eptir á með fjáraukalögum.
Verkstjóri við vitahleðshina var Líiders
múrmeistari, sem hjer dvaldi síðan mörg
ár eptir. Hann fekk góðan orðstír almenn-
ings, en Rothe miður. Bar þeim mjög á
milli. Sagði Ltiders svo, að sú sjervizku-
flrra hins, að hafa turninn hlaðinn í átt-
hyrning, hefði hleypt kostnaðirrom fram
nm helming; sívala turna eða ferhyrnda
hefði mátt gera tvo fyrir sama verð.
Örðugleikar voru miklir og margir á
verkinu. Rothe ætlaðist íyrst til, að haft
væri hraungrjót i hleðsluna, sem nóg er
af, en óvinnandi. En Lúders var svo
heppinn, að flnna grásteinsnámu niður við
fjöruhorð undir hraunsnös, á að gizka
1—200 faðma fyrir norðan Valabnúk. Það
grjót mátti höggva og kljúfa eptir vild.
En bera varð það allt á liandbörum alla
leið að hnúknum og upp á hann.
Til merkis um, hvað almenningi þótti
lítið til »mannvirkjafræðingsins« koma, er
það í frásögur fært, að þegar að því kom
að á vatni þurfti að halda í kalkið og
sementið, til turnhleðslunnar, vantaði föt-
ur til að hera það í upp á hnúkinn frá
vatnshóli því, er loks haíði fundizt góðan
spöl fyrir neðan hann, eptir mikla leit og
margar (13) árangurslausar tilraunir til
brunngraptar, sumar næsta fákænlegar, að
sumum þótti. Brá þá mannvirkjafræðing-
nrinn sjálfur við, og lagði af stað inn til
Reykjavíkur að útvega föturnar. Segir
ekki af þeirri ferð fyr en á heimleiðinni
aptur, er hann var kominn suður undir
Bæjarfell, fyrir ofan bæ vitavaröar. Þá
minnist hann þess, að hann heíir stein-
gleymt erindinu; hann hafði skemmt sjer
svo vel í Reykjavik, að þar komst engin
vatnsfötu-umhugsun að. Eptir hæfllega
hvíld leggur hann siðan af stað aðra ferð
til höfuðstaðarins. Þá er þess getið, að
hann hittist einhvern dag í fögru veðri í
barnaleik suður á melum með sonum
landshöfðingja (H. Finsens). Þaö var
Grímur Thomsen, sem rak sig þar á hann
og hjalaði við hann lítils háttar, fann siðan
landshöfðÍDgja að máli og hafði orð á því,
að betur mundi fara á að »mannvirkja-
fræðingurinn« væri við sitt starf suður á
Reykjanesi, úr því að landssjóðnr gyldi
honum atarhátt kaup daglega. Verður
niðurstaðan sú, að Rothe sást von hráð-
ar aptur syðra, í mjög illu skapi og há-
bölvandi Grími þeim, en — fötulaus; hafði
gleymt þeim í bræðinni og fuminu að
komast af stað. En í þriðju ferðinni höfð-
ust svo föturnar. Varð þá turnhleðslan að
bíða á meðan, margar vikur ? — Nei, menn
björguðust við naglakassa: kíttuðu þá og
þjettuðu og báru vatnið í þeim.
Með vitagerðarkostnaðinum taldist bæj-
arbyggicg handa vitaverði og vegarlagn-
ing milli vitans og bæjarins. Bærinn stóð