Ísafold - 26.10.1895, Blaðsíða 2

á38
skóla. í því sambandi væri þoss að gæta,
að læknisí'ræðin væri alþjóðieg (inter-
nationai) vísindagrein. og sú ættjarðarást
yrði þyngri á metunum, sem útvegaði land-
inu góða lækna, en sú sem kæmi upp
skóla, er ijelegir læknar kæmu frá. Eins
og það sje óeðlilegt, að íslendingar þurfi
að fara til Kaupmannahafnar til þes3 að
læra lög. eins sje það óeðlilegt og skað-
legt. að þeir láti sjernægja að læra iækn-
isfræði hjer, þar sem ekki meiri skilyrðj
sjeu fyrir hendi fyrir því námi.
Þriðja ástæða Dr. Hjaltalíns hefði verið
læknafæðin, og hún hafi vitan ega verið
veruleg. En rjetti vegurinn til þess að
bæta úr læknafæðinni hafi verið sá, að
bjóða læknum viðunanleg kjör, en ekki
hinn, að útvega þjóðinni ljelega lækna. Að
því eigi að stefna, að gjöra kjör lækna
svo aðgengileg, að þeir sjái sjer tilvinn-
andi fyrir þau að stunda nám í Kaup-
mannahöfn, og svo ieggja læknaskólann
niður, þegar það sjáist, að nóg verði til
af læknum með betri menntun en lækna-
skólinn geti veitt.
Breytingar þær, sem ræðumaður hjelt
fram, voru í stuttu máli þessar:
Vandvirknisleg skipting á læknahjeruð-
unum.
500 króna hækkun á launum aukalækna
og taxtar hækkaðir að minnsta kosti um
helming.
Fastur bústaður ákveðinn fyrir lækna,
hús byggð handa þeim, þar sem þeir eiga
ekki heima í kaupstöðum, og þeim bann-
að að búa.
Sjúklingaskýli reist á kostnað hjeraðanna
í sambandi við hvert læknissetur með 5
rúmum, en spítali fyrir 50 manns reistur
i Reykjavík á kostnað lándssjóðs. Væru
læknar 36, eins og þeir ættu að vera ept-
ir núgiidandi lögum, kæmi með þessu
móti hjer um bil 1 sjúklingarúm á hverja
400 einstaklinga. í Dantuörk kom árið
1880, að Khöfn undantekinni, 1 spítalarúm
á hverja 945 einstaklinga, en 1890 1 rúm
á hverja 635. Hugði ræðum. því, að spit-
alaþörfinni væri nokkurn veginn fullnægt
með þessari tilhögun.
GufuskipiðÁ. Ásgeirssonkom hing-
að 21. þ. m. norðan um iand og vestan,
og fór samdægurs beina leið aptur. Hafði
verið 16 daga hingað frá Akureyri, enda
komið víða við, þar á meðal á Borðeyri.
Farþegar voru örfáir með því, þar á með-
al kaupm. Michael Riis og kona hans,
frú Maria Riis, f. Asgeirsson, frá Khöfn. Það
tók nokkurn flutning hjer og átti nógan
ívændum á hinum höfnunum vestanlands
og norðan.
Skipströnd. Tvö þilskip braut við
Hrísey, önnur en Stamford, í ofsahríðinni
3. þ. m.: eyfirzkt hákallaskip og norst
kaupskip. Ennfremur braut sunnlenzka
flskiskútu á Reyðarfirði, er Anna hjet, eign
Guðmundar bónda í Nesi við Seltjörn, ný-
komna austur þangað til haustfiskiveiða.
Mannbjörg varð af öllum skipunum.
Strandferðaskipið Thyra kom bjer
loks í gærdag norðan um land og vestan,
degi síðar en það átti að fara hjeðan.
Hafðl fylgt áætlun allt til Húsavíkur, en
tafizt mjög úr því, mest við ferming og
afferming, 2—3 daga á sumum höfnum
(Akureyri, Siglufirði, ísafiiði o. s. frv.).
Þrjá.r tilraunir gerði það að ná gózi og
farþegum á. Skagaströnd, en veður bann-
aði, nema hvað fyrsta bítaferðin út i það
heppnaðist, með nokkurn flutning, en þá
tók fyrír, og urðu farþegar þaðan allir (15)
eptir, flest kaupafólk sunnlenzkt. og all-
mikið af varningi, bæði kaupafólks og
annara. Ekki lánaðist heldur að ná vör-
um í skipið á Blönduós, sem til stóð. Með
farþega, er á land áttu að fara á Skaga-
strönd, fór skipið síðan tii Sauðárkróks
aptur.
Hingað komu með skipinu margir tugir
farþega, flest kaupafólk; Páll Jónsson veg-
fræðingur með vegavinnuflokk sinn af
Austfjörðum; skipshöfnin af fiskiskútunni
»Önnu« frá Nesi, o. fl. Enn tremur kand.
Jón Jakobsson aiþm. frá Víðimýri með frú
sinni.
Skipið ætlar aptur á mánudaginn 28. þ.
m. heimleiðis vestur fyrir land og norður.
Kristindómslaus menntun.
Um leið og jeg votta ísafold þakklæti mitt
fyrir. hinn rækilega ritdóm nm Aldamót IV.,
sem hún nýlega flutti, vildi jeg fá að skýra
með örfáum oröum, hvað fyrir mjer vakti,
þegar jeg sagði: »Menntunin, þekkingin, ein
og út af fyrir sig gjörir manninn hvorki betri
nje sælli«.
Fyrir þessari setning finnst mjer gjörð all-
ljós grein í fyrirlestrinum á þeim tveimur
blaðsíðum, sem á undan henni ganga (bls. 69
—71), og verð jeg því að vitna til þess, sem
þar er sagt, og biðja menn að athuga það.
En til frekari skilningsauka vil jeg bæta
þessu við.
Miklar framfarir í líkamlegum efnum geta
haft í för með sjer svo mikla siðferðislega
hnignun, að þjóðirnar og einstaklingarnir finni
meira til sársauka lífsins á háu menningar-
stigi en meðan þær voru skammt á veg komn-
ar. Þetta held jeg auðvelt mundi að sanna
með dæmum úr sögunni.
Það mætti til dæmis benda á, hvernig hinar
gömlu menntaþjóðir fjellu um sjálfa sig, yfir-
komnar af lifsþreytu og sársauka, þegar menn-
ing og þekking hötðu þar náð hæsta stigi.
Læknislistin tók hjá þeim stórmiklum fram-
förum. En eptir því sem þekkingin óx, var
hún meira og meira notuð af munaðsjúkum
mönnum til að lengja þær stundirnar, er þeir
veltu sjer í ofnautn og svalli og syndguðu á
móti öllum lögum heilbrigðinnar.
Þær voru vel upplýstar, hallir rómversku
auðkýfinganna á dögum keisaranna. En lífið
i þeirri birtu varð eintómt svall og sukk, og
við þá birtu töpuðu menn trúnni á lífinu sjálfu
og rjeðu sjer brönnum saman bana.
Samgöngufærin voru orðin ljómandi góð
eptir kröfum þeirrar tiðar. En þau voru mest
af öllu notuð til að fjefletta og undiroka
skattlöndin og halda þeim undir ánauðaroki
Rómverja. Aldrei hefir verið fundið meira til
sársaukans en þá, þegar menntun og þekking
hins gamla heims stóð i sem mestum blóma.
Það var kristindómurinn, sem reisti heiminn
aptur upp úr þeim sársauka og gaf mönnum
aptur löngun til lífsins. Og síðan hefur hann
verið saltið, sem verndað hefur mannfjelögin
frá rotnun. Hann hefur verið hin þunga und-
iralda, sem borið hefur menningarstarf mann-
kynsins og komið í veg íyrir að það yrði
»til illseins*,—verið orsökin til, að það hefur
orðið tii blessunar.
Yæri jeg ekki kristinn, tel jeg víst að jeg
mundi vera »pessímisti«. Jeg fæ ekki sjeð
hvað annað jeg mundi geta verið. Eu af þvi
jeg er kiistinn og þekki hæfileika þeirrariífs-
skoðunar til að vera saltið, sem varðveitir
mannssálirnar og þjóðfjelögiu frá því að
verða sársaukanum að bráð, er jeg það ekki.
Öll mín von og öll mín gleði yfir. lífiau er
bygð á kriítindómnium.
Jeg hefi því ekki gjört mig sekan í neinum
«pessimi-mus», að því er jeg fæ sjeð, þótt jeg
hafi sagt, að þekkingin ein og út af fyrir sig
gjöri manninn hvorki betri nje sælli. Jeghefi
að eins bent á, að þekkingin og kristindómur-
inn þurfi að haldast í hendur; því að eins f'ái
manneölið að njóta sín; með þvi móti verði
maðuriun sælastur.
Mjsr hefur aldrei tii hugar komið að halda
því fram, að vjer ættum án menntunarinnar
og þekkingarinnar að vera. En mjer er í hug
að halda því fram, að þekkingin verði að hafa
líf'safi kristindómsins til að styðja sig við,
svo íramarlega sem hún eigi að koma að tilætl-
uðum notum og gjöra manninn sælli. Krist-
indómslaus menntun fianstmjer beri í sjer fleiri
fræ til sorgar og sársauka en til gleði og
sælu.
Jeg veit ekki hvort mjer hefur tekizt að
gjöra mig skiljanlegan. En þetta var það nú
semmjer vakti, þegar jeg skrifaði fyrirlesturinn.
Og af því mjer þykir lakara að lesendur
lsafoldar haldi að jeg hafi talað þetta alveg
út í bláinn, — eða þá að jeg sje mjög svart-
ur »pessimisti«, langaði mig til að segja þessi
fáu orð til skýringar.
Gardar N. D. 22. júlí 1895.
Fr. J. Bergmann.
Skipastól misstu einknm Eyfirðingar
talsvert af í veðrinu 3. þ. m. með þvíað því
fylgdi einnig dæmafár sjávargangar (flóð);
tók skipin, opna báta, ýmist út eða þau
brotnuðu á landi. Veðrið var ósijórnandi,
—óbjargandi skipum þó að mannafla skorti
ekki. Líkir skaðar urðu í Þingeyjarsýslu
sumstaðar, einkum á Húsavík; tjón á bát-
um og bryggjum þar í kaupstaðnum áætl-
aö 7—8000 kr.
Fjárskaðar höfðu orðið mjög miklir
fyrir norðan og austan sumstaðar í marg-
nefndu fimmtudagsveðri 3. þ. m., einkum í
Þingeyjarsýslu, en ófengnar enn greinilegar
skýrslur um þá. Til dærais nefndur einn
bóndi í Norður-Þingeyjarsýslu, er missti öll
lömb sín, um 100, og 40 ær. Fjeð bæði
fennti og hrakti í vötn. Jafnvel hesta fennti
ekki óvíða, og drapst eitthvað af þeim.
Gufubáturinn Elín. Kaupandi hennar,
Jón Jóns-son skipstjóri, hefir komið henni &
flot og fleytt henni hingaö suður aptan í öðru
skipi, »Njáli«, í góðu veðri og mannlausri;
hefir bætt það á henni leka til bráðabirgða.
Liggur hún nú hjer á höfninni.
Kaþólskur klerkur, danskur maður,
Frederiksen að natni, er hingað kominn með
»Thyra« og sezt að bjer í Landakoti, trúar-
boðsstofnuninni frá dögum Baudoins.
Með rum. 8000 fjár fór gufuskip þeirra
Zöllners & Co., »Loughton«, af stað hjeðan
22. þ. m. áleiðis til Englands. Þar af vora
frek 3800 frá Stokkseyrarfjelaginu, rúm
500 frá pöntunarfjelagi Árnesinga og hitt
úr Mýra- og Borgarfjarðarsýslu, flutt á
skipsfjöl á Akranesi.