Ísafold - 16.11.1895, Blaðsíða 2

því ekki. að mjer hefir opt orðið gramt í
geði við að lesa lífslýsingar realistannai
en þegar jeg les rit symbolistanna, fæ jeg
hálfgerða velgjn, mjer liggur við að selja
upp. — En hvað sem þessu nú líður, þá
virðist hitt óneitanlega satt, — og á því
hvílir áherzlan hjá síra Fr., — að það eru
að verða veðraskipti í loptinu, menn eru
farnir almennt að sjá það betur og betur,
að kristindómurinn einn fær varðveitt
mannlífið fyrir rotnun og dauða. Án hug-
sjóna getur mannlífið ekki þrifizt til Jengd-
ar, þær eru eitt höfuðskilyrði fyrir sið-
ferðilegu lífi; það er því ekki að furða,
þótt menn taki aptur að horfa í áttina tii
kristindómsins, — því hvar getur hærri og
veglegri hugsjónir? [Niðurl.).
Glæðing ættjarðarástarinnar,
n.
Það er ekkert smáræði, sem gert er með-
al annara þjóða til þess að glæða ættjarð-
arástina og halda henni við. Sumstaðar
er mjög mikil áherzla lögð á það atriði í
barnaskólunum. 0g bókmenntirnar gefa
þeirri tilfinning stöðuga næring. Vjer eig-
um þar ekki að eins við ættjarðarkvæðin
og þjóðsöngvana, sumpart viðkvæma og
hjartnæma, sumpart hvetjandi og hressandi,
sem hver menntaþjóð á svo mikið af, held-
ur og við allan þann hiya land- og þjóð-
ræknisstraum, sem rennur í gegnum allan
þorra þess, sem bezter ritað hjá sumum þjóð-
um. Það er t. d. naumast unnt að lesa
svo nokkra enska mannkynssögu, nje mann-
kynssögubrot, hvað lítið sem það er,
nje nokkra verulega góða enska skáld-
sögu, nje nokkra enska ljóðabók, að
manni þyki ekki töluvert vænna um Eng-
land og hina ensku þjóð á eptir lestrinum
«n á undan honum. Og svo er alljir sá
aragrúi af þjóðræknisræðum, sem haldnar
eru við hvert hugsanlegt tækifæri, og
venjulega eru því kröptugri og tíðari sem
meira líf og meiri þroski er í pólitík lands-
manna.
Það er vafasamt, hvort nokkur þjóð er
Bandaríkjamönnum fremri í þessu efni.enda
er og sjerstök þörf á slíkri viðleitni þeirra
á meðal, eins og í öllum löndum, sem eru
að byggjast, vegna þess, að uppruni lands-
manna er svo sundurleitur. Að minnsta
ko3ti mun óhætt að fullyrða, að í engu
landi sje eins mikil áherzla lögð á þetta
atriði í barnaskólunum eins og þar. Og
þar hika menn sig ekki við og telja ekki
eptir sjer, að láta i ljós þjóðræktar-hugs-
anir sínar. Hverjum, sem komið hefir á
fjórða-júlí-samkomur Bandaríkjamanna, sem
haldnar eru svo að segja í hverri sveit og
hverju þorpi, ekkert síður meðal útlend-
inganna en þarlendra manna, heyrt ræður
manna, og þá ekki síður heyrt undirtektir
áheyrendanna undir þær ræður, og sjeð
fögnuðinn á hverju andliti, honum hlýtur
að hafa getað skilizt það, að slíkir mann-
fundir mundu ekki hafa litla þýðingu fyrir
hugsunarhátt fólksins og þjóðlífið allt.
Sumum kann að virðast, einkum fyrst í
stað, sem ættjarðarást Bandaríkjamanna
sje nokkuð hávær, jafnvel nokkuð fordild-
arkennd. En hver kunnugur maður hlýt-
ur að ganga úr skugga um það, að hún
er rík. Það er næstum því ótrúlegt, hve
vel Bandaríkjamönnum tekst að koma þjóð-
ar-meðvitundinni inn í útlendinga sína.
Sá, sem þetta ritar. minnist þess, rjett til
dæmis, að haun varð einu sinni samferða
íslenzkri bóndadóttur úr Bandaríkjunum á
samkomu, sem haldin var úti undir beru
lopti í Canada. Henni varð það fyrst
fyrir, að gæta þess, hvort Bandarikja-
flaggið væri nokkursstaðar sjáanlegt. Og
henni leið sýnilega ília, þangað til húu
kom auga á það. Hugsum oss bændadæt-
ur hjer á landi gera sjer rellu út af öðru
eins!
Vjer minntumst áður á 4. júlí Banda-
ríkjamanna, sem þeir halda hátíðlegan í
minningu þess, að þeir urðu sjálfstæð þjóð.
Margar þjóðir eiga einhvern sams konar
dag, Norðmenn 17. maí, Danir 5. júni,
Frakkar 14. júií o. s. frv. Og þær þjóðir,
sem ekki eiga sjer neinn þjóðhátíðardag,
finna sárt til þess. Jafnvel Englendingar,
með sinni afarríku þjóðar-meðvitund og
sinni víðtæku viðleitni henni til glæðing-
ar og viðhalds, kvarta sáran undan því,
að þeir skuli ekki eiga neinn slíkan dag.
Og það hefir enda komið [til orða þeirra
á meðal úr merkri átt, að vinna það til
fyrir sameiginiegan þjóðhátíðardag, að
velja til þess 4. júlí, sem einu sinni á ár-
unum var næstum þvi eins mikill óánægju-
dagur fyrir Englendinga, eins og hann er
mikill fagnaðardagur|fyrir Bandaríkjamenn.
En ef Englendingum finnst mikil þörf á
slíkum degi hjá sjer, hvað mætti oss ís-
lendingum þá ekki finnast?
En að vjer mönnuðum oss nú upp og
veidum oss einhvern slíkan dag og notuð-
um hann svo rækilega — notuðum hann til
að koma saman og fagna út af öilu því sem
getur verið oss sameiginlegt fagnaðarefni
til að minnast alls þess er tengir oss sam-
an sem þjóð, til að minnast alls þess sem
vjer sameiginlega unnum, til að styrkja
ást vora á ættjörðinni og áhuga vorn á
nýjum framkvæmdum henni til heilla í ó-
komna tímanum! Vitaskuld megum vjer
ekki láta þar við sitja, að því er snertir
efni það sem talað hefir verið um í þess-
um smágreinum. Hjer eigum vjer næstum
því óendanlegt verkefni fyrir höndum. En
á einhverju verður að byrja, og vjer ef-
umst um að önnur byrjun sje betur hent.
Landar vorir í Winnipeg hafa þegar rið-
ið á vaðið í þessu efni, þó að dagurinn
sje þar naumast ákveðinn enn fyrir fullt
og allt. Og þeim hefir tekizt prýðilega.
» ísi endingadagurinn® er þeirralang-tilkomu-
mesta hátíð, og svo vinsæll er hann, að
það er næstum því óhugsandi, að hann
falli niður meðan nokkrir íslendingar eru
í þeim bæ. Úti í sveitunum þar vestraer
líka farið að halda þessa hátíð, og það
má ganga að því vísu, að hún verði hald-
in í öllum íslendingabyggðum í Vestur-
heimi innan skamms. Nú koma til vor á-
skoranir í vestanblöðunum um að verða
löndum vorum þar samtaka í þessu efni.
Eiginlega hefðu þeir átt að fá þessa hátíð
frá oss. Það má því naumast minna vera
en að vjer þiggjum hugmyndina, þegar
þeir halda henni að oss — og það þvi
síður, sem slík nýbreytni ætti að verða
öllum vorum landslýð bæði til ánægju og
gagns.
Pistilskorn úr Mýrasýslu.
Það er sannast að segja, að Mýramenn og
Borgfirðingar hafa ekki f'engið mikið hól fyr-
framtakssemi eða áhuga hin siðustu árin, enda
eru þeir yfirleitt ekki miklir á lopti. Sá, sem
viða fer um laud mun, þó sjá í Borgaifirðin-
um ýmsar bveytingar í framfarastefnu, eink-
um verklegar, ef til vill engu síður en í öðr-
um hlutum landsins. Landbúnaðurinn hefir
þar eins og annarstaðar á Suðurlandi mis-
heppnazt mjög hin síðustu árin; engu að síð-
ur hefi- þó jarðabótum einkum túnbótum-
flsygt fram. Húsabyggingar eru og mjög að
breytast, því víða eru íbúðarhús úr trje eða
steini að koma i stað torfbæja; en skoðanir
manna eru víst skiptar um það, hvort þessi
breyting sje almennt til batnaðar eða geti
heyrt til framfara, en flestir álíta nauðsyn-
legar járnþaktar hlöður og önnur útihús, og
fjölgar þeim líka nokkuð. Hinar tíðu gufu-
bdtsferðir um Borgarfjörðinn hafa sýnilega
fjörgandi áhrif á viðskiptalif og framfarir.
Talsverð breyting til batnaðar sjest á sið-
ferðisllfi manna, einkum vestan Hvítár, sem
stafar af öflugum bindindishreifingum ; þar hafa
allmargir ungir menn, sem áðar voru sumir
mestu drykkjumenn hjeraðsins, stofnað með
sjer bindindistjelag. Enda er það mikið til
stuönings, að annar verzlunarstjórinn i Borg-
arnesi og presturinn þar í grenndinni eru
mjög hlynntir bindindi,— verzlunarstjórinn ör-
uggur og einbeittur bindindismaður sjálfur.
Auðvitað hafa laxakóngarnir við Hvítá ekki
enn fundið köllun hjá sjer til bindindis. >Lax-
inn borgar brúsann*. Öðrum þykir það ó-
karlmannlegt að, leggja band á brennivíns-
hreysti sína, t. d. hinni alþekkt áfloga-ætt í
Mýrasýslu.
Mýramönnum hefir verið brugðið um áhuga-
leysi í »pólitík«, og það má ef til vill að
nokkru leyti til sanns vegar færast, ef sagt
væri, að ipólitík þeirra — einkum í íram-
hreppunum — væri aðallega fólgin í »hreppa-
pólitík* og dagdómum um náungann, sem opt
stendur i rjettu hlutfalli við andlega vesöld^
En hitt er þó víst, að þeir eru margir i Mýra-
sýslu, sem hafa fullkomna tilfinningu fyrir
og talsverða þekkingu á gjörðum alþingis og
fulltrúum þjóðarinnar. Einkum ber talsvert
á þessari tilfinningu nú, sem kemur fram í
sárri óánægju yfir gjörðum hins síðasta þings^
sjerstaklega þó í fjármálum landsins. Mörgum
þykir þingið fara óþarflega hægt í lækkun.
eptirlauna; en sumar styrkveitingar til ein-
stakra manna miður vel ráðnar. Þeir finna
þó ekki beinlínis að styrknum til svo nefndra
listamanna, nema skáldlaunum Þorsteins Er-
lingssonar. Mýramenn eru nú svona gerðir,
að þeir eru iðnir erfiðismenn og trúmeun,
liggur því síður í augum uppi verulegt gildt
skáldskapar til verklegra íramfara, og þann
skáldskap álíta þeir allt annað en launaverðan,
sem gerir tilraun til að brjóta niður barns-
lega guðstrú. Það er stefnan í þessum styrk-
veitingum, sem mörgum er mótfallin, — þann-
ig álíta þeir ekki rjett að neita Helga Jóns-
syni um styrk til þess að vernda mosa
gróður landsins, því þýðingarmeira sje, þó
að eins eitt einasta nakið holt yrði klætt,
heldur en kvæðabækur með vandræða-fguð-
leysis)skoðunum einstakra manna.
Þó gerist mönnum ekki svo tíðrætt um
þetta allt sem um fjárveitinguna til Skúla
Thoroddsen á þingi í sumar. Margir eru 4
einu máli um það, að þingið hafi með henn