Ísafold - 11.01.1896, Blaðsíða 1

Kemur útýmisteinusirmi eða
tvisv.íviku. Vc-tíiárg.(30arka
mixmst)4kr.,eriemlis5kr. eða
1 >/» doll.; borgist í'yrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn(skr jfl eg) bundin við
iramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.oktober.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
Reykjavik, laugardaginn 11. janúar 1896
XXIII. árg.
Um verndun skóga hjer á landi.
Eptir Sœm. Eyjólfsson.
I.
Eg hefi optar en einu sinni ritað nokk-
Uð um skógana hjer á landi. Eg þykist
haf'a sýnt með rökum, að nálega allar sveit-
ir landsins hafi verið skógi vaxnar í forn-
öld, og skógarnir hafi þá verið miklu stór-
vaxnari en nú. Hvorttveggja hefir stöð-
ugt farið minkandi: stærð trjánna og víð-
átta skóganna. Eg hygg að þessi munur
á skógunum fyrrum og nú sje svo geysimik-
ill, að fiestir æt)i hann miklu minni en
hann er. Eg hefi áður sýnt með ýmsum
rökum, hvað þessum breytingum hefir
valdið. Eg gæti og enn bætt við mörgum
vitnisburðum um þetta efni, en hjer er eigi
rúm fyrir það.
Flestum kemur saman um að skógarnir
hafi verið til nokkurrar nytsemdar, þaðan
hafi landsmenn fengið eldsneyti, kol og
rapt, og opt hafi skógarnir haldið lífinu í
fjenaði manna í hörðum vetrum. En ef
skógarnir hef'ðu eigi verið til annarar og
meiri nytsemdar en þettaer, þáværimissir
þeirra eigi meiri en svo, að við mætti
una. En hjer er um annað að tala, miklu
meira, miklu þyngra tjón fyrir land og
lýð. Hvar sem skógarnir hafa verið, þar
hafa þeir verndað allan annan gróður.
Þar sem áður hefir verið skógi vaxið, er
nú viða gróðurlitið eða gróðurlaust með
öllu. Sljettlendið hefir blásið upp, og hlíð-
arnar eru þaktar skriðum; og hefir aur og sand-
ur borizt f'rá hlíðunm niður á sljetttendið
í dölunum, og eyðilagt fögur engi og
gróðursæl beitilönd. Hálfar og heilar
sveitir eru nú í eyði, þar sem áður var
klómleg bygð. Jarðir hafa eyðilagzt svo
mörgum hundruðum skiptir, og enn fleiri
skemzt til stórra muna fyrir þá eina sök,
að skógarnir hafa horfið. Frá eyðiiegg-
ingu skóganna stafa svo mikil og voðaleg
landspell, að þetta eitt hefir orðið gróðri
iandsins að meira tjóni en alt annað.
Pieiri þjóðir hafa farið illa með skóg-
ana sína á fyrri öldum en íslendingar
einir, og alstaðar hafa þvi fylgt mikil land-
spell. í Norvegi hafa skógarnir mjöggeng-
ið til þurðar í sumum hjeruðum, og með
skógunum hefir þar einnig horfið annar
gróður að miklu leyti. í Danmörk hafa
skógar eyðilagzt afarmikið. Meðan skóg-
arnir hjeldust á Vestur-Jótlandi, voru þar
nngar sandauðnir. En eptir að þeir eyði-
lögðust, gekk sandurinn sem eyðandi eldur
inn á bygðina.
Nú hafa allar mentaðar þjóðir sjeð fyr-
ir löngu, hve mikils landið hefir mist, þar
sem skógarnir hafa horfið, og því hefir
alstaðar, nema hjer á landi, verið rækilega
leitað við að bæta fyrir brot fyrri manna,
er eyðilögðu skógana í blindni og hugsun-
arleysi. Nú eru skógarnir verndaðir ræki-
lega, og þess gætt, að öll meðferð þeirra
og notkun sje þeim til bóta, en eigi til
skemda. Auk þess leggja menn mjög
mikla stund á að rækta skóga. þar sem
land er eigi ræktað á annan hátt. Það
er meira en smáræði, sem gert hefir verið
að skógrækt á Jótlandi, bæði á lyng-
heiðunum og söndunum á vesturströnd-
inni. Og þetta er hið mesta áhugamál
allrar alþýðu í þessum hjeruðum. í Nor-
vegi heíir einnig verið iögð mikil stund á
skógrækt, þar sem skógarnir hafa mest
eyðilagzt, og alstaðar eru þar skógarnir
verndaðir rækilega. Enginn bóndi getur
nú lengur farið illa með skóginn sinn, og
fáir mundu vilja gera það.
Hjer á landi hefir enn eigi verið gert
neitt til að græða þau hin rniklu sár, er
landið hefir fengið við eyðileggingu skóg-
anna. Hjer er þó um mjög mikið nauð-
synjamál að ræða. Það er nauðsynleg að
vernda gróður landsins og gæði, er aldir
og óbornir eiga við að lifa meðan landið
byggist. Sú kynslóð, sem er ræktarlítil
við ættland sitt, og Ijettúðarfull og hirðu
laus um hag niðja sinna, hún glatar virð-
ingu sinni um aldur og ævi. Til mikils
er ætlað af siðaðri og mentaðri þjóð
á síðasta hluta 19. aldar. Með engu móti
má lengur við það sæma, að landsmenn
geri eigi neitt til að vernda gróður lands-
ins, og lækna þau sár að nokkru, er
landið hefir fengið vegna hirðuleysis og
blindni fyrri manna.
Vjer getum að visu eigi gert mikið á
skömmum tima, því að kraptarnir eru litl-
ir; en þó ætti að mega takast að koma í
veg fyrir meiri eyðileggingar en orðnar
eru, og miklu mundi landsmönnum auðu-
ast að koma til vegar, ef eigi skorti á-
huga og alúð. Hinar litlu tilraunir, sem
þjer hafa verið gerðar til trjáræktar, eru
allar svoófullkomnar.að ekkert verður ráðið
af þeim. Það þyrfti að gera hjer rækileg-
ar tilraunir til birkiræktar. Eg var einu
sinni þeirrar trúar, að eigi mundi vera til
neins að hugsa til birkiræktar hjer á landi,
en eptir því sem eg hefi kynt mjer betur
líf birkiskóganna, eptir því sýnist mjer
fleira benda til þess, að hjer mætti rækta
birki, ef menn kynnu rjett lag á því.
Birkiskógarnir hjer á landi hafa svo lítið
verið rannsakaðir enn, og lífþeirra er að
mörgu leyti svo óþekt, að eigi má vænta
þess, að menn kunni rjett lag á að rækta
birkið. Það þarf að afla sjer mikillar
þekkingar um skógana, líf þeirra og eðl-
isfar, og gera margar tilraunir, áður en
leyst verði úr þeirri spurningu, hvort hjer
verði ræktað birki, eður eigi, og hver að-
2. blað.
ferð sje hagkvæmust við það. En ef sú
yrði raunin á, að hjer mættij rækta birki,
þá mundi hver bóndi geta gróðursett birki-
trje við bæinn sinn og túnið sitt til prýð-
is og nytsemdar. Og börnin mundu hafa
yndi af að rækta birkirunna, er yxu upp
með þeim, og yrðu fósturbræður þeirra.
Skógræktin er eigi vandasöm. þá er hin
rjetta aðferð er fundin. Miklar og mai'g-
breyttar tilraunir voru gerðar til skógrækt-
ar á vesturströnd Jótlands, og lengi var
eigi annað sýnna en að allar tilraunir yrðu
til einskis. En svo kom að lokum, að
mönnum tókst vel að rækta þar furuteg-
und eina (pinus montana). Nú kann það
hvert barnið á Jótlandi, og mistekst ná-
lega aldrei.
En hvað sem skógræktinni líður, þá
er annað, er vjer gætum gert. Og ef vjer
eigi gerum það, munum vjer verða fyrir
miklu ámæli af seinni mönnum, en það er
að vernda þá skóga, sem enn eru eptir í
landinu, og hlynna að þeim á allan hátt.
Ef vjer gerum eigi þetta, mun oss verða
miklu meir ámælt fyrir blindni og rækt-
arleysi en forfeðrum vorum, þótt þeir hljóti
einnig að fá þungan dóm um allar aldir.
Yjer verðum að minnast þess, að vjer lif-
um á þeim tíma, er þekkingin er miklu
meiri en nokkru sinni áður, og allar ment-
aðar þjóðir leggja miklu meiri stund á
það en nokkru sinni áður, að auðga land
sitt að gæðum, og búa í haginn fyrir sig
og seinni kynslóðir. Vjer megum eigi
lengur láta undan bera að vernda skógana,
sem eptir eru í landinu, og haga allri með-
ferð og not.kun þeirra svo, að þeim sje
það að minsta kosti eigi til skemdar og
eyðileggingar. Að vísu er þekking vor á
lífi skóganna enn svo ófullkomin, að vjer
vitum eigi með fullri vissu hver meðferð
er hagkvæmust i sumum greinum. En
margt vitum vjer þó um þetta, og á það
ættum vjer að hyggja, að fara eigi ver
með þá en vjer vitum, og láta oss ant
um að afla þeirrar þekkingar, er oss
vantar. (Niðurl.)
Benzinvjelarbátar.
Eptir þvi sem frjetzt hefur, eru menn
nú farnir að hugsa um að leigja eða kaupa
gufubáta til þess að ganga hjer á flóun-
um; má búast við, að útihald þeirra verði
æði-dýrt, þar sem flutningsþörfin er
lítil vegna mannfæðar og strjálbyggðar við
flóana, en útihald gufu-ödto mjög dýrt í
samanburði við útihald stærri gufuskipa.
Það er mjög ólíklegt að gufubátar á
stærð þeirri er menn hugsa sjer þá, geti
svarað kostnaði með þeim landssjóðsstyrk,
sem þeim verður veittur, nema fargjald
og flutningsgjald þeirra verði geipihátt