Ísafold - 16.05.1896, Síða 2

126
skuld við ríkissjóðinn; en nú sem hann sá að
landssjóðr stóð sig upp á hið hezta í viðskift-
unum við ríkissjóðinn, hafi hann hugsað sér
að bæta landssjóði upp skaðann með »bú-
hnykknum«, og láta hann því græða nú 100°/o
á seðlunum. Þetta var eigi nema fjöðr af fati
fyrir meistarann, með því að hann kunni einka-
ráðið, það að gjöra seðlana að engu, og gat
beitt því á hvern bóginn er vera vildi.
Mér finnst nú eigi ómaksins vert að elta
þessa reikníngsaðferð meistarans lengra og
annað það er að henni 1/tr. Þess verð eg þó
að geta, er meistarinn segir eftir allan reikn-
íngsvaðalinn: »Þetta (um villurnar) kemr
ljóslega út þegar minn skilningr á seðlunum
er settr í stað séra Arnljóts, og ofannefnd
dæmi eru síðan prófuð eftir mínum skilningi«.
Þessu trúi eg dável; en eg vil, með leyfi,
mega halda mínum skilníngi og engin skiln-
ingsskifti hafa við meistarann. Minn skiln-
íngr á fullréttu reikníngslagi fyrra seðladæm-
isins er þessi:
L a n d s
Tekjur: kr.
Skuldabréf tveggja
presta, hv. 100 kr. 200
Frá pósthúsinu í
Reykjavík 100 kr. í
seðlum og 100 kr. í
peníngum . . . 200
4ÖÖ
Eign: kr.
Tvö sk.br., hv. 1 OOlcr. 200
j ó ð r.
Gjöld: kr.
Lánað presti í seðl-
um .... 100
Lánað öðrum presti
í peníngum . 100
Skuld við ríkis-
sjóð ... 200
400
Skuld: kr.
við ríkissjóð . 200
Nú verða lesendrnir sjálfir úr því að skera,
hvort reikníngr meistarans eðr minn muni
réttari vera.
Eg þykist fullviss um að meistari Eiríkr
Magnússon sé vel lærðr maðr og margsvitandi;
hann hefir og fundið upp nýtt byggíngarlag
á bókhlöðum og orðið allfrægr af. Hann hefði
aldrei átt að vera að finna upp nýtt reikn-
íngslag á íslenzku seðlunum, því fyrir bragðið
er hann þegar orðinn alræmdr ágati1).
Arnljótr Ólafsson.
Nokkur orð um læknamái.
Eptir Siffurð Hj'örleifsson.
I.
Ofurlítill rekspölur sýnist þó vera kom-
inn á læknamálið. Þingið og stjórnin hafa
nú tekið höndum saman til þess að koma
á nýrri læknaskipun á laudinu og eðlilega
kemur þá jafnframt til umræðu og ilrsiita,
hve mikið fje landið eigi að leggja af
mörkum við læknastjettina, hve há laun
læknanna eigi að vera. Læknarnir á Aust-
fjörðum hafa nú í tvö ár gengið á undan
öðrum með gððujeptirdæmi og haldið fundi
einu sinni að sumrinu og jafnvel ritað
nokkuð um læknamál, og nýlega flutti
ísafold iæknastjettinni þau gleðitíðindi að
landlæknirinn hafl í hyggju að kalla sam-
an almannanlæknafund í sumar. Reykjavík-
urlæknarnir hafaj nú nýlega látiðí Ijósi'skoð"-
anir sínar á ýmsum læknamálum innlendum>
læknaskólamálinu.spítalamálinu o.s.frv. Eini
læknirinn, sem á sæti á þinginu heflr líka
nokkuð gert grein fyrir skoðun sinni á
læknamálum. Þetta er allt gleðiefni fyrir
læknana og þá sem eitthvað hugsa um
1) Mig minnir að eg hafi heyrt einhvern
skólapilt hafa sögnina að ágatast fyrir að
»gatífísera« (sbr. að ánetjast = að fara í net
og festast þar).
læknamál í þessu landi. En nú ætti þetta
ekki að verða endasleppt. Læknar ættu
að láta sem mest skoðanir sínar í Ijósi
opinberlega og þá sjerstaklega á þeim
læknamálum, sem viðbúið er að komi til
meðferðar á næita þingi eða standi í sam-
bandi við þau. Næsta þing á að ákveða
ekki einungis, hve margir læknarnir eigi
að vera um langan ókominn tíma, heidur
líka, við hvaða kjör þeir eigi að búa,
hvort þeir eiga að geta lifað af þvi að
vera læknar og lifað eins og læknar, lifað
af því að lifa fyrir aðra, eða þeir jafn-
framt verða til neyddir að leita sjer ann-
arar atvinnu til þe93 að sjá sjálfum sjer og
fjölskyldu sinni farborða. Þetta er einkar
þýðingarmikið mál, miklu þýðingarmeira
en margir vilja jláta sjer skiljast. Jegvona
að jeg fái tækifæri til þess að tala um
þetta mál nokkuð nákvæmar síðar í þess-
ari grein og skal því ekki fjölyrða um
það hjer, en verðiþað ofan á hjá þinginu
að neyða lækna landsins til þess að stunda
aðra atvinnu en lækningar, þá kveður það
jafnframt upp dauðadóm yflr fjölda mörg-
um sjúklingum á þessu landi um ókominn
tíma. Skráin yfir þá, svo Jsem að 20 ár-
um liðnum, verður sjálfsagt ekki svo sjer-
lega stutt. Væri það hugsanlegt að
slík skrá yrði þásamin, mundi bæði
þinginu og þjóðinni gefa á að litast. Lækn-
arnir hafa þvi tvennt að vinna, að gæta
heiðurs og hagsmuna læknastjettarinnar og
vinna í haginn fyrir þá sjúklinga, sem þeir
eiga að annast framvegis. Þair eru sjálf-
kjörnir til þess hvorstveggja. En þeirhafa
um langan undanfarinn tíma látið allt of
lítið á sjer bera. Undatifarin 20 ár —J25
aura öldin — hafa að sumu leyti verið
apturfarartímar fyrir íslenzka læknastjett.
Læknarnir eru víst undantekningarlítið sár-
óánægðir með það eymdarfyrirkomulag,
sem þeir eiga við að búa — og eymdar-
kjör, mætti víst bæta við um þá suma —,
en fæstir þeirra geta verið aðýjþví að ó-
náða almenning með því að kvarta um
það. Ríki þeirra er ekki af þessum heimi!
Eða ef til vill er það sannara, að óánægj-
an yflr því að geta ekki framið lækning-
ar eins og læknar annarra siðaðra þjóða,
sljófgar þá, þeir fara að hugsa um búskap,
sveitarstörf o. s. frv. Þeir verða það sem
merkur rithöfundur sagði um þá presta,
sem ekki trúa kenningu kirkjunnar, »her-
menn, sem eiga ekkert föðurland«.
Uppástunga hjeraðslæknis Guðmundar
Björnssonar um að fastur bústaður sje A-
kveðinn fyrir lœkna og hús sjeu byggð
handa þeim, þar sem þeir eiga ekki heima
í kaupstöðum, og þeim bannað að búa, er
sannarlega eptirtektaverð. Jeg tel honum
það mikinn sóma, að hafa fyrstur manna
borið upp það nýmæli. Jegheld lik upp-
ástunga hljóti að hafa vakað fyrir mörg-
um læknum hjer á landi; að minnsta kosti
hefði það átt að vera svo.
Það gengur annars vanalega laglega til,
þegar nýr læknir tekur við sveitaembætti
hjer á landi. Örðugleikarnir byrja þá vana-
lega á því að koma honum einhversstaðar
fyrir. Fyrst og fremst þykir mönnum það
viðurhlutamikið að hafa allan þann átroðn-
ing og áníðslu, sem af því leiðir að hýsa
lækni, en hitt er þó verra, að enginn heflr
húsakynni aflögum, að læknirinn kemst
hvergi fyrir, nema þá á einkar óhentug-
um stað í umdæminu. En sje nú læknir-
inn svo stórheppinn að geta komið sjer
þar fyrir, sem meðöl hans, umbúðir og
verkfæri ekki hljóta að stórskemmast, þá
má svo sem nærri geta að þar er ekkert
húsrúm fyrir sjúklinga. Af þeirri ástæðu
einni verða læknisins ekki hált not. Lækn-
irinn á ekki neitt, er í margra hundraða
eða jafnvel nokkurra þúsund króna skuld
og er ekki tær um að reisa sjer hús af
sjálfsdSðum, en honum fer að leiðast að
vera upp á aðra kominn, sveitarfjelagið
krefst þess beinlínis og óbeinlínis að hann
fari að búa, og hann lætur tilleiðast, með-
fram af því hann vonast eptir hag af því
Hann byrjar búskapinn og það fyrsta,
sem hann þá vanalega þarf að gera, er að
koma upp einhverju skýli yflr höfuðið á
sjer. Hann þarf að afla sjer hjúa og kúa,
hrossa og fjár og allra búshluta og hann
þarf að verja miklum tíma og fyrirhyggju
til þess að fá þetta allt með sem beztu
verði og á sem haganlegastan hátt. Nátt-
úrlega er hann orðinn stórskuldugur, þeg-
ar allt þetta er fengið, og hann flnnur til
þeirrar skyldu við sjálfan sig og fjölskyld-
una, lánveitandann og sveitaríjelagið að
láta ekki allt þetta fara á höfuðið, heldur
blómgast sem bezt. Hann þarf því enn að
verja öllum þeim tíma, sem honum er fram-
ast mögulegt, til þess að sjá um búið. Og
þurfi hann að hafa mikil ferðalög og láta
úti mikið af meðölum, þá finnur hann til
þess sárlega, að hann hefir of íítinn tíma
til þess að stunda bú sitt. í búskapar-
andstreyminu er hann búinn að týna nið-
ur töluverðu af því, sem hann lærði einu
sinni fyrir mörgum árum, og hann heflr
litlu eða engu bættviðaf þekkingu. Hann
veit það ofboð vel, hvað læknisverk hans
eru ófullkomin, og þess vegna fær hann
hálfgerða óbeit á þeim, trjenast upp á þvl
að vinna það verk, sem hann sjer að vel
hefði mátt gera betur; og hvað er þá eðli-
legra og mannlegra en að hann beinlínia
og óbeinlínis reyni til þess að fæla sjúkl-
ingana frá sjer, og það þvf fremur sem hann
sjer, að lækningarnar með öllu slitinu á
líkamanum, meðalalánunum og átroðningn-
um á búinu eru fremur bágborinn atvinnu-
vegur. Læknirinn er þrátt fyrir allan bú-
skapinn, eða öllu heldur fyrir allan bú-
skapinn, orðinn hálfgerður vandræðagrip-
ur í sveitinni, og sveitarfjelagið og landið
í heild sinni má kenna sjer sjálft um; það
hafði gert honum ómögulegt að lifa öðru-
vísi.
Það er ekki jafn-aumlega ástatt með þá
lækna, sem eiga að búa í kauptúnum, og
eðlilega því betur, sem kauptúnin eru
stærri. Þar getur læknirinn, ef til vill, feug-
ið hús til leigu og hugsanlegt er líka, að ein-
hver kaupstaðarbúi vilji gera sjer það að
atvinnu að hýsa sjúklinga og annast þá.
En eins og allir vita, eru margir af verzl-
unarstöðum vorum fremur bágbornar vist-
arverur. Umboðsmaður útlenda kaup-
mannsins ríkir þar yflr mönnum og eign-
um; hann er nokkurskonar einkasölumað-
ur á öllum þeim hlutum, sem menn þurfa
á að halda; hann er bankastjóri sveitar-