Ísafold - 23.01.1897, Page 2

14
þossa venju og þá væri »ver farið en heima
setiS«. Þeir telja því of mikiö í hættu lagt
me'ð þessari aðferð. Jeg veit nú ekki, á hverju
menn byggja það vantraust á hæstarjetti í
þessu máli, sem þó aðallega veltur á beinum
lögsk/ringum. Jeg drap á þetta tvívegis á
síðasta þingi, en heyrðist þá á mörgum, einlc-
anlega frumvarpsmönnunum, að þeir væri frá-
hverfir því að beita þessu ráði, sem þó hefir
augljós lög fyrir sjer. Það kennir auðvitað
keims af öðru en »orðapólitíkinni« þeirra; en
mögulegt er að þeir hafi haft einhverjar aðr-
ar ástæður. Jeg fyrir mitt leyti hefi alls ekki
vantraust á hæstarjetti í þessu efni, því það
eru ýmsir lögfróðir menn meöal Dana sjálfra
oss samdóma um, að þessi stjórnarvenja hafi
ekki lög fyrir sjer. Eigi að síöur veit jeg, að
tillaga um ákæru mundi ekki hafast fram í
neðri deild að svo stöddu — hvað svo sem
menn liafa fyrir sjcr í því, og það er langt
frá því, að jeg þykist hafa betra vit en aðrir
á, hvað hyggilegt er í því efni. Hjer er það
nóg, að þetta ráð til að kljá deiluna við rík-
isráöið á enda vilja menn ekki eða treystast
menn ekki að nota.
En úr því það er nú ómögulegt að hafa
rjett sinn fram í þessu með því að etja orku
og menn hins vegar ekki vilja tefla á tvennt
með því að leita dómsúrskuröar, — hvaða ráð
eru þá eptir til að fá sjermalin undan-
þegin afskiptum ríkisráðsins? Það eitt, að
reyna að sannfæra, fyrst okkar eigin stjórn-
endur, sjerstaklega ráðgjafann eða ráðaneytið
útlenzka—landshöfðinginner hjer a vorumáli —
og þar næst, fyrir þess munn, ríkisráðið og Dani
sjálfa um, a ð þetta sje löglega skrásett rjett-
indi landsins, að það sje landinu skaði, ef
þau eru fótum troðin, og, síðast en ekki sízt,
a S Islendingar hafi svo mikinn sjálfstjórnar-
þroska til að bera, að þeim sje eins vel trú-
andi fyrir sjálfsforræði í sínum málum, eins
og öðrum þegnum Danakonungs.
Til þessa álít jeg nú ráðaneyti, skipað eins
og jeg stakk upp á, bezta ráðið, þó aldrei nema
sá ráðgjafinn, sem málin bæri fyrir konungj
yrði fyrst um sinn að lúta fyrir ríkisráðs-
kreddunni dönsku. Með því er engum rjetti
afsalaö, ekki frekar en nú er og hefir verið
1 meir en 20 ár. En þetta ráðaneyti hefði
hina sterkustu hvöt til að losa sjermálin
undan ríkisráðinu. Sú þverloka eða meinloka
getur fallið úr sögunni þegar minnst varir,
en skipun ráðaneytis hjer, sem hjeldi fram
rjetti landsins 1 þessu efni gagnvart ríkis-
ráðinu sjálfu, mundi flyta því mikið. En til
þess, að þessu fylgi nokkurt afl og þingið
ekki verði, eins og það er nú, tannlaus garm-
ur, sem getur urrað, en ekki bitið, þá veröur
að breyta stjórnarábyrgðinni, að minnsta kosti
eins og jeg stakk upp á.
Eins og allir vita, horfir þetta alveg öfugt
við nú. Það má gjöra ráð fyrir, að ráðgjaf-
inn, eins og nú bátta'r til, skoði sig sem and-
streðing þessarar kröfu vorrar, en skyldu sína
að fylgja ríkisráöinu að máli móti oss, eða
svo mun það hafa veriö til þessa. En það
er þó í »meira lagi andhælislegt«; og fengist
það fyrirkomulag, sem jeg drap á, þá væri
það stórt spor í áttina til að kippa þessu
burt.
Ef nú stjórn vor vildi taka hjer höndum
saman við þingið, til þess að snúa málinu við
á þessa braut, sem jeg álít mikið vænlegri til
árangurs en »kóngslalla«-pólitlkina, þá áliti
jeg mjög varhugavert að hafna því.
Hjer er talað um, hvaö vjer í svipinn
getum sætt oss við sem m i n n s t a samkomu-
lagsboö af stjórnarinnar hendi. Jeg hef bent
á þetta; aðrir geta bent á, hvað þeim lízt.
III.
„Dagski-á“ veður reyk.
Hún heldur að jeg með orðinu »stjórnar-
ráðsfundir«, sem jeg lauslega nefndi og gjörði
ráð fyrir hjer á landi, hafi átt við »Statsraad«
uppá hádönsku, og hún steytir sig því mjög
á því, að slíkt sje óhugsandi, því hjer sje
ekki konuugsvald eða fulltrúan þess nefnd,
en það hljóti að vera í slíkum samkomum.
Þetta er misskilningur. Jeg hjeltað »Dagskrá«
væri búin að verka svo dönsku hvítvoðungs-
slefjuna úr skilningarvitunum, að hún hefði
getaö sjeð, að jeg var ekki að »tala dönsku«.
Stjórnarráðsfundirnir gæti, í því sambandi
sem jeg nefndi þá, haft mikla og sjálfsagöa
þýðing, þó að hugmyndin sje ekki eptir dönsku
sniði. Það var gjört ráð fyrir, að e i n n ráð-
gjafi bæri málin fyrir konung í umboði alls
ráðaneytisins. Hans verk er því »Statsraads«-
gjörð, eptir danskri hugmynd. En gjörðir
stjórnarráösfundanna eru honum umboð og
um leiö band á hann, og ennfremur bókfest
vitni, ef kærumál rís, um, að allt ráðaneytið
en ekki hann einn, sje í ábyrgðinni.
Hún gjörir mjer getsakir um, að jeg segi
hjer annað en jeg meina, gjöri mönnum sjón-
hverfingar með vísvitandi röngum rökum.
Jeg get nú auðvitað virt henni slíkar slettur
til vorkunnar; slíkt er örþrifráöiö, þegar rök-
semdir brestur, og »börnin læra málið, af því
það er fyrir þeim haft«; en leiðinlegt er það,
þegar blöð, sem að öðru leyti fara ekki ó-
myndarlega og framar vonum stillilega á stað,
temja sjer slík óknytti þegar í æsku.
IV.
Niðurlag.
Eins ogjeg þegar ljóslega hefi gefiö 1 skyn,
þá dettur mjer ekki í hug, að gjöra þessar
mínar bollaleggingar að neinu kappsmáli, ef
mjer verður með slcynsamlegum rökum bent
á, að jeg líti ekki rjett á málið. En slettur
og fúkyrði eru ekki rök 1 mínum augum. Og
komi það í ljós, að stjórn vora bresti vilja til
að leita samkomulags við þingiö, um þetta
mál, þá dettur mjer ekki x hug að blanda
mjer í þá orrahríð, sem þar af ris, eins og
jeg tók fram í greininni »Fæst orö...«, sem
hleypti mestri höfuðsóttinni 1 »Þjóðv.« ísfirzka.
Það hefir vakað fyrir mjer, að stjórnin mundi,
ef til vill, leita samkomulags; verði það ekki,
þá nær það ekki lengra.
Af því þau eru, sum af þessum skömmótt-
ari blöðum, að krýna mig með einhverju
»flokksforingja«-nafni, en gersamlega að ó-
verðleikum, þá ætla jeg að taka það skýrt
fram, að jeg tala hjer einn fyrir mig, en enga
aöra, og segi rjett það sem mjer s^'nist, hvort
sem þeim skammasnápum líkar betur eða ver.
Kirkjub.kl., 31. des. 1896.
Árnessýslu (Ölfusi) 19. jan.: »Hjeðan er
ekkert að frjetta, nema sæmilega liðan hjá al-
menningi. Þetta einstaka frostleysi, sem er í vet-
ur, kemur sjer mjög vel, því að öll mannahý-
býli, eins þau, sem stóðu af sjer »hörmungina
miklu«, eru nú óvanalega lcöld. Það er óhætt
að fara með það, að ekki eitt einasta hús á land-
skjálftasvæðinu er jafngott, enda þótt ekkert sæi
á þeim í sumar. Þau eru öll gliðnuð og gengin
eitthvað xír skorðum; það er auðsjeð á mörgu,
t. d. á því, að þau skjálfa öll óvanalega mikið í
veðrum, eru óvanalega lcöld og óvanalega mikill
súgur í þeim.
Allt af er að verða vart við landskjálftalcippi,
og það allsnarpa suma; þannig var einn hjer í
fyrri nótt, aðfaranótt 18. þ. m., og hann nokkuð
harður.
Helztu tiðindi hjeðan eru miltisdrep, sem kom
upp í Hvammi hjer i sveit viknna 3.—9. þ. m.
Drápust úr því 5 hross, þar af 4 sama daginn.
Undir eins og það frjettist, fór oddvitinn þangað
(presturinn) og annar hreppstjórinn, og voru taf-
arlaust gerðar allar ráðstafanir til að hepta út-
hreiðslu þess, bæði með vanalegum sóttvai'nar-
meðulum og allri mögulegri varúð. Yona menn,
að tekið sje fyrir þnö að þessu sinni, þvi að
fleira hefir ekki drepizt. En samt er þetta mik-
ill skaði fyrir mann, sem áður hafði beðið all-
þungan skaða af landskjálftunum. — Sömuleiðis
hefir miltisdrep gert vart við sig á Eyrarbakka
og, að sagt er, á Loptsstöðum«.
Liúaleprt hatursmál hefir óhlutvöndum
mönnum tekizt að gera xxt ixr því, að ekki
tókst að fóðra álygarnar á annan lögreglu-
þjóninn hjer (Þorv. Björnsson) um að hann
væri valdur að fráfalli Jens heit. Jafetssonar,
heldur reyndist enginn fótur fyrir þeim, er
málið var prófað fyrir rjetti, o. s. frv. Fyrst
var maður, er bar hefndarhug til lögreglu-
þjónsins fyrir »innsetningu« eptir beinni skip-
un sjálfs lögreglustjórans, vegna óspekta,
fenginn til að safna undirskriptum undir á-
skorun til bæjarstjórnarinnar um að víkja
honum frá sýslaninni. En honum vaxð svo
nauöalítiö ágengt, að ekki þótti haldandilangt
með það. Lá þá málið niðri um hríð. Þangað
til að nxx nokkru eptir nýárið kemur nafn-
laus uppástunga brjefleg á »Framfarafjelags«-
fund um, aS það taki málið að sjer til flutn-
ings við bæjarstjórnina. Þar var og kosin
3 manna nefnd til að semja brjef (afsetning-
aráskorun) til bæjarstjórnarinnar. Einn hinna
kosnu manna afsagði að gegna því, þegar er
hann frjetti að hann væri kosinn; annar gekk
úr skaptinu innan skamms og sór sig og sárt
við lagði, að hann kæmi ekki nærri málinu
framar; en hinn þriðji skrásetti skjaliö, fekk
það hreinskrifað í allstórt blaðahepti, til þess
að nóg yrði rxxm fyrir undirskriptasæginn,
leggur síðan af stað með miklum vaskleik,
en gafst von bráðara upp og fær þá skjaliS
öðrum manni, er sökótt átti við lögregluþjón-
inn fyrir það, aS hann hafði kært hann í
sumar fyrir lögreglubrot, sem sannaðist á
manninn með vitnum, þó að hann þrætti
fyrir, og bakaði honum sekt. Þessi gai-pur
fekk sjer nesti og nýja skó og ljetti eigi fyr
en komin voru á skrána um 100 nöfn talsins.
Hvað margt af því hafa verið atkvæðisbærir
menn og hvað margt ekki, mun ekki full-
kunnugt; en mjög fáþekkt voru nöfnin flest
öll: af bændafólki helztir 2 bræður undir-
skriptasmalans, af verzlunarstjett 2 einna
smæstu verzlarar bæjarins og 1 assistent, af
handiSnamönnum 1 eða 2, og enginn em-
bættis- eða menntamaður. En fáa mun þar
hafa vantað af þeitn, er telja sig eiga lög-
regluþjóninum grátt að gjalda fyrir hlutdeild
1 að þeir höfðu komizt einhvern tíma undir
manna herxdur, fyrir smá brot eSa stór. En
hvað sem því lxður, þá var ekki látið betur
en svo yfir þessum feng, er á Framfarafje-
lagsfund kom næst (sunnudaginn er var), að
fjelagið — »frestaöi málinu um óákveSinn
tlma«, sem á almennu máli er vant að þýða
sama sem að hætta öllum tökum.
Undirskriptasmalarnir höfðu fengið það svar
hjá sumum mjög merkum mönnum, aS ef
þeir hefðu komið með áskorun í gagnstæSa
átt, um að lögregluþjónn þessi sæti sem fast-
ast 1 embætti sínu, þá hefSu þeir skrifað und-
ir. Það vita og þeir, sem hjer eru kunnugir og