Ísafold - 07.04.1897, Blaðsíða 2

86
Útrýming fjárkláðans.
Grein Magnúsar prófasts Andrjessonar í
síðasta bl. er óefað hin langsnjallasta tillaga,
er komið hefir verið með nokkurn tíma í því
vandræðamáli. Hún er hæði viturlega hugs-
uð, skörulega framsett og rækilega útlistuð.
I>að er óhugsandi, að nokkur maður, sem hana
les og er af einhverju öðru gerður en þver-
höfðaskap og tómlæti, sannfærist ekki um, aS
þetta er hin rjetta leið til útrymingar vogesti
þessum, sem vjer ölum ár frá ári fyrir hand-
vömm, nýtum mönnum til skapraunar, fjár-
eigendum í kláðahjeruðunum til stórtjóns og
landinu öllu til minnkunar.
Með þessu allsherjar-áhlaupi, sem síra M.
A. talar um, hlj'tur að mega ganga milli hols
og höfuðs á óvætt þessarri. En án þess
stendur stritið við hana 10—20 ár enn, eða
hamingjan veit hvað lengi; — þangaö til hver
fjáreigandi á landinu er orðinn svo hygginn
búmaður og vel að sjer, að hann telur jafn-
sjálfsagt að baða hverja kind í eigu sinni ræki-
lega 1—2 sinnum á ári eins og að gefa fjenu,
þegar ekki nær til jaröar, eða ryja það á vor-
in, eða mjólka ærnar, ef frá þeim er fært, o.
s. frv. Telur það sjálfsagt, þó að hvergi
heyrist kláða getið, vegna þess, að sá tilkostn-
aður og sú fyrirhöfn er hreinn og beinn gróða.
vegur. Gróðinn kemur ekki einungis fram í
meiri og betri ull, heldur og í fóðursparnaði.
Þetta vita að vísu margir nú þegar, ekki
fyrir bóklegan fróðleik sinn, heldur af marg-
ítrekaSri, áþreifanlegri reynslu sjálfra þeirra.
Og þeir hafa síður en ekki haldið því leyndu
Þeir hafa þrásinnis gert það heyrum kunnugt,
skilorðir menn og áreiðanlegir, orðlagðir bú-
menn. En það þarf 10—20 ár eða meira til
þess að almenningur gefi því gaum og sans-
ins á það sjálfviljuglega. Hleypidómarnir í
hina áttina eru svo rótgrónir og magnaöir.
Hleypidómar þeirra, sem enga reynslu hafa í
þessu efni, sem hafa forSazt eins og heitan
eld að vera sjer úti um nokkra reynslu, en
standa þó á því fastara en fótunum, að hins
vegár sje það: — það sje skaðræði; baöanir
sjeu misþyrming á skepnunni, baki henni
heilsutjón, jafnvel einmitt fjárkláða, skemmi
ullina m. m. Jú, þeir geta ef til nefnt dæmi
einhvers slíks, hafi verið beitt vitlausri böð-
unaraðferð eða höfð slæm baðmeöul, eða rangt
blönduð. En það er vandalaust, að gera beztu
meðul skaðvæn með vitlausri brúkun þeirra
eSa rangri aðferð.
Vjer megum því miður ekki vera að bíða eptir
þessari seinlegu lækning á hugsunarhætti al-
mennings. Landið má ekki við því tjóni,
sem sú bið hefir í för með sjer. Veikin í
skepnunum út af fyrir sig er stórmikið beint,
árlegt peningatjón. Svo bætist þar á ofan
lækningakostnaðurinn, árlegt lækningakák, auk
hinna og þessarra valdstjórnarráðstafana, sem'
einnig geta orðið útdráttarsamar fyrir almenn
ing. Og loks að ógleymdu því, ef enski mark-
aðurinn — eða annar útlendur markaSur —
skykli opnast oss aptur, og vjer þá stöndum
skömminni íklæddir sem þeir, er sjálfir bök-
um oss nytt bann með því að hafa alið og
ala áfram hjá oss kláða. Því fásinna er að
hugsa sjer að fljóta til lengdar á því lúalagi,
sem sumum fannst þjóðráð í fyrra: að Ijúga
sig undan kláðagrun.
En er þjóðinni, yfirvöldum og ungirgefnum,
trúandi til að taka þá rögg á sig, sem þarf
til þess að hagn/ta sjer ráð það, er áminnst-
ur, mikilsvirtur höf. kennir?
Það er hætt við, að mörgum verði á að
svara þar hiklaust nei viS. Og það er vor-
kunn, eptir íslenzkri reynslu að fornu og n/ju:
seinlæti og röggsemisskort yfirvalda, en tóm-
læti og ólöghlyðni almennings, auk hleypidóma
og vanþekkingar, þar sem það er öðrum þræði
í viðbót.
En það er sama sem að leggja af ásettu
ráði árar í bát með allai framfarir, að ganga
að því vísu, að það, sem verið hefir, verða muni
áfram endalaust. AS þjóðinni sje ómögulegt
að taka, sem kallaö er, ærlegt viðbragð, hvað
mikið sem við liggur og hversu auðgert sem
það er, ef ekki vantar allan vilja.
Tillögur próf. M. A. eru svo rækilega hugs-
aöar og útlistaðar, að þar er í rauninni engu
við að bæta. Það er að eins nokkur freist-
ing til að hn/ta dálitlu aptan við eina þeirra,
þótt óvíst sje, að það yrði til bóta, eða rjett-
ara: hæpið, hvort það rnundi þykja framkvæmi-
legt, þótt stórmikill hagnaður yrði að því fyr-
ir almenning eða kostnaöarljettir, ef það lán-
aðist.
Það er um útvegunina á baölyfjunum, r.æg-
um forða þeirra fyrir allt landið og í tæka
tíð.
Það er satt, sem höf. segir, að bændur þurfa
að geta fengiS baðmeSul handa sjer eptir
þörfum í næsta kaupstaS. Og þeim þykir
sjer bezt henta að geta fengið þau í reikning
hjá kaupmanni. Peningaborgun er þeim opt
öröug og vex þeim því fremur að jafnaði í
augum. En hvernig geta yfirvöld fariö að
skylda kaupmenn til þess aS vera nægilega
birgir af baðmeðulum? ESa hvernig á aS fara
að, ef þeir vanrækja það? Vafningasamt get-
ur orðið úr að bæta, þegar það kemst upp, t.
d. undir haust, að baðmeðalabirgðir á landinu
öllu eru hálfu minni en vera þarf. Eina
tryggingin í því efni virðist vera sú, að yfir-
völdin sjálf, amtmennirnir fyrir hönd amts-
ráðanna, gerðu beina ráðstöfun um flutning
nægilegra baðlyfja, góðia og vandaðra, frá
einhverri áreiðanlegri verksmiðju erlendis á
allar hafnir landsins með strandferðaskipunum,
gegn ábyrgð syslunefnda hvað borgunina
snertir. Annar kostur fylgdi og því ráSi:
stórum lægra verS á baðlyfjunum. MilliliS-
irnir, 2 eða fleiri stundum, milli framleiöanda,
einhverrar verksmiðju suður á Þ/zkalandi t.
a. m., og síöasta kaupanda, bænda uppi í
sveit á íslandi, hleypa verðinu meira en lítið
fram, eins og eSlilegt er, því að allir verSa
að fá sína fyrirhöfn borgaða og sumir auk
þess talsverða áhættu, ekki sízt kaupmenn
hjer vanskilaáhættuna. Sá munur mundi
skipta eigi allfáum þúsundum fyrir allt land-
ið, svo að tilvinnandi yrði fyrir bændur að
bera sig að borga meðulin í peningum.
Önnur leiðin væri, ef yfirvöldunum þætti
of mikiS í ráðizt að fara að vafsast í slíkum
útvegunum, að fá einhvern eða einhverja á-
reiöanlega kaupmenn til þess að annast út-
vegunina gegn mjög vægum og ráðvandlega
reiknuðum ómakslaunum, en s/slunefndir vá-
tryggðu fyrir vanskilum -— tækju, ef á þyrfti
að halda, beinlínis peningalán til þess.
Það er afar-áríöandi, hver leið sem farin er,
að enginn fjáreigandi á landinu geti barið því
við, að hann hafi ekki átt kost á að afla sjer
áreiöanlegra baölyfja og nægra, í tæka tíð.
En hitt segir sig sjálft, að því minni verður
tregðan að baða, sem það fæst gert með ntinni
tilkostnaði.
Það mun nú vitnast, áður en langt um líö-
ur, hverjar undirtektir tillaga þessi fær, ekki
í orði — það þarf varla miklu að kvíða uni
það —, heldur í verki: hvort tekið verður til
verka, til almennilegra framkvæmda, svo
snemma og svo röksamlega, sem nauðsyn
krefur.
Strandas/slu suunanv. 24. marz: »Hagur
manna allbærilegur og afkoman undan vetrinum
lítur út fyrir að verða góð, enda hefir vetrarfar-
ið verið eitt hið stilltasta og bliðasta, er menn
muna og hagar hjer í þessu haröindaplássi lengst
af nægir og góðir.
Jeg hefi hvergi sjeð þess getið í blöðunuin,
sem þó er vert að minnast 4, öðrum sveitarfjelög-
um til eptirbreytni, að hjer var sett vönduð og
rammgjör brú 4 svo nefnda Laxá, er rennur um
miðja sveitina (Bæjarhrepp), og er afarillt vatn
viðfangs að vetrardegi. Brúin var fyrst lögð
1895, en veturinn 1896 tók áin hana með öllu
saman. Kostaði húu nálega 1100 kr. og var gjörð
að mestu á kostnað sýslusjóðs. En jafnharðán
var efnað til samskota og efni útvegað. i nýja
hrú, er var smíðuð í sumar, 29 álna löng og rúm-
lega 4 álna breið. Liggur hún á steinlímdum
stöplum, nál. 9 álnuni yfir venjulegan vatnsflöt
árinnar. Þessi hrú hefir kostað um 1900 kr. Er
það ekki lítið fjárframlag af fámennri og fátækri
sveit, Bæjarhreppi, og gott dæmi þess, að nokkuð
má framkvæma, sje góður vilji, þó að ekki sjeu
stór efni fyrir hendi. Beztir styrktarmenn þessa
fyrirtækis voru þeir sýslumaður S. E. Sverrisson
og kaupm. R. P. Riis. Yfirsmiður var Yilhj.
Yngvarsson realstúdent, mesti hagleiksmaður, og
leysti hann verkið ágætlega af hendi.
Hjer eru þverár á hverri bæjarleið, er allan
ársins tíma, nema að sumrinu, gjöra mönnum
leiðan farartálma og opt baka ferðamönnum hrak-
farir. Það þyrfti og ætti svo að vera, að þessi
brú sje að eins b/rjunin til að greiða ferðamönn-
um veginn, því að umferð er mikil. En efnin
vantar, þar sem vegalögin varna okkur útkjálka-
mönnum nær alls styrks af almannafje«.
Múlasýsluin 2. marz: »Yfirleitt hefir tíðin
verið hin æskilegasta í vetur, síðan haust-áfellið
batnaði, enda var þess þörf, því að það var í-
skyggilegt, gekk eiginlega í garð með október-
mánaðarbyrjun, en ljetti af seint í nóvember. Síð-
an hefir mátt heita sumarautt. Engin síld og
enginn afli hefir verið og kaupstaðarskuldir með
langhæsta móti, að minnsta kosti hjá þeim, er af
sjó lifa. Kaupmenn og kaupafólk sjúga út allan
ágóðann af útvegi vorum«.
Skýrsla
yfir húsa- og garðahrun og skaða þann, er
varð af landskjálftunum 26. og 27. ágústm. f.
á. á Snjallsteinshöfða og margar skemmdir
þar af leiðandi.
1. Baðstofa, 13 álna löng, 6 álna breið, veggir
l*/'2 al., kjallari undir baðstofu 9 ál. langur, 4 ál.
víður; veggir á honum 3 ál. á hæð. Göng frá hað-
stofu til dyra 4 ál. á lengd,2'/2 al áhæð. Bæjardyr
9 41. langar, H'þi ál. víðar, veggjahæð 2'þ al.
Eldhús með göngum og taðhús 11 ál. langt, 5 ál.
vítt, veggir 3 ál. á hæð. Stofuhús 6 ál. langt,
ð'/a al. á vidd. Smíðahús ál. langt, búr 4‘þ al.
langt, 5 álna vítt, veggir 3 ál. á hæð. Þessi 3 síðast
talin hús voru öll í einni tópt, en þiljuð í sundur;
veggir jafnháir. Yeggjalengd frá stofu til dyra 4 41.,
veggjahæð 3 41. Tvær skemmur, 9 ál. langar hvor,
5 ál. víð önnur, en 4 41. hin; veggir 3 ál. háir á
hvorri. Smiðja 7 ál. löng, 41/ al. við; veggir
2’/a ál. á hæð, Fjós tvistætt fyrir 8 nautkind-
ur; veggjahæð ls/4 al., gaflhlöðin mikið hærri.
Heyhlaðan 19 ál. löng, 10 ál. víð, 6*/a ál. veggja-
hæð. Hesthús þrjú, 7 ál. löng hvert, 4 ál. víð
hvert, veggir 2^/a al. á hæð, jafnir á öllum. Hrúta-
kofi 4 ál. á lengd, 3 ál. á vidd, 2*/a al. veggja-
hæð. Tvö lamblms, 8 álna löng hvort, 5 álna
við hvort fyrir ofan jötubálk; veggjahæð 2‘/a al.
; á hvoru. Beitarhás 18 álna langt, 5 álna vitt;
veggjahæð 2‘/a al. Þrjú ærhús 9 ál. löng hvort,