Ísafold - 13.06.1897, Blaðsíða 1

Kemurútýmisteinu sinnieða
tvisv.í viku. Verð árg.(90arka
minnst) 4kr.,erlendis5kr.eða
l'/a doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD
Uppsögn (skritieg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
Reykjavík, laugardaginn 13- júní 1897-
XXIV árg.
Tvisvar í viku keinur ísafold
út, íniðvibudaga og laugardaga.
Landsbankinn
°g
afnám landfAgetaembættisins.
Um það efni er skýrt rituS grein og skil-
merkileg í síðasta hepti »Eimreiðarinnar« (III,
2) eptir Olaf G. Eyjólfsson verzlunarfræðing.
Höf. telur það aðalókost á Landsbankanum,
hve örðugt sje fyrir menn úti um landið að
nota hann. Því verði bezt kippt í lag með
því að koma á fót aukabönkum úti um landið,
er standi undir umsjón og stjórn Landsbank-
ans. En að slíkum aukabönkum þurfi að
hlynna af hálfu landsstjórnarinnar — ekki
með beinum fjárframlögum, heldur með því
að auka ábatavænleg störf bankans og stækka
starfsvið hans. Beinasti vegurinn til þess sje
að fela bankanum þau störf, er landfógetinn
nú gegnir, greiðslur á tekjum og gjöldum
landssjóðs. Með því móti mætti spara allt
það fje, sem til landfógetaembættisins gengur,
því að landssjóður ætti ekki að þurfa að
borga bankanum fyrir þennan starfa, heldur
jafnvel geta fengið dálitla vexti af peningum
sínum hjá bankanum. Landssjóður ávísi bank-
anum allar tekjur sínar, bankinn innheimti
þær, greiði lága vexti af þeim, og skuldbindi
sig til að hafa peninga á reiðum höndum,
hve nær sem landssjóður þarf á þeim að halda.
Með því þyrfti aldrei neitt fje að liggja vaxta-
laust. Landssjóður mundi því beinlínis græða
fje á breytingunni.
En bankinn mundi og hafa stórhag af lienni.
Fje það, er hann getur grætt á, vex til mik-
illa muna, og hann kemst í nánara samband
við menn úti um landið, sjerstaklega kaup-
menn, og líkindi til, að viðskiptavelta hans
ykist að miklum mun, innan-lands og utan.
Höf. bendir á, að mjög algengt sje, að ís-
lenzkir kaupmenn verði að fá peninga að láni
á vorum hjá umboðsmönnum sínum til þess
að greiða tollaná. Af þessum lánum borga
þeir allháa vexti, 6%, hjer um bil helming
ársins. Með þessu fyrirkomulagi hafa kaup-
menn, landssjóður og landið í heild sinni tap-
að töluverðu fje. Kaupmenn hafa goldið háa
vexti af peningalánunum; landssjóður misst
vexti af tollinum frá þeim tíma, er tollskyld-
ar vörur komu á land, eða útflutningstoll-
skyldar vörur voru fluttar út, þangað til á-
vísanir kaupmanna hafa verið borgaðar í Khöfn,
sem opt hefir numið nokkrum tíma sökum
Bamgönguskorts, og í raun og veru miklu
lengur, því að ríkissjóðurinn, sem slíkar ávís-
anir eru borgaðar inn í, geldur enga vexti af
því fje, sem landssjóður á inni hjá honum.
Og landsmenn tapafjefyrir það, að tollskyldu-
vörurnar verða d/rari en þær þyrftu að vera,
ef vextir af tollinum væru lægri.
Tæki nu Landsbankinn að sjer innheimtu
og útborganir landssjóðs og aukabankar yrðu
stofnaðir sem víðast, mundi Hafnar-ávísunum
kaupmanna fækka, en innlendar bankaávísanir
koma í þeirra stað. Yextirnir lentu þá hjá
Landsbankanum, og kaupmonn gyldu lægri
vexti af tollunum en áður. Landsbankinn ætti
þá að semja við kaupmenn um að borga fyrir
þá tollinn á vorin, og þeir aptur að borga hon-
um á haustin, er þeir hefðu selt vörur sínar.
Höf. gerir svolátandi grein fyrir tjóninu,
sem hljótist af því fyrirkomulagi, sem nú á
sjer stað:
»í núgildandi fjárlögum áætlar þingið, að
tollaupphæðin muni nema 350,000 krónum á
ári, að frádregnum öllum kostnaði, en að hon-
um meðtöldum 357,000 kr. Samkvæmt reynslu
undanfarinna ára má gjöra ráð fyrir, að hjer
um bil 264,000 kr. af þessu fjc sjeu borgaðar
erlendis með ávísunum. En eins og áður hefir
verið sagt, tapar landssjóður vöxtum af þessu
fje frá þeim tíma, er tollarnir fjellu í gjald-
daga, og til þess tíma, er ávísanir eru borg-
aðar út, og verður sá tími opt langur sökum
samgönguskorts. En það er ekki nóg með
það, því síðan 1894 hefir landssjóður átt tölu-
verða p minga inni hjá ríkissjóði, er hafa legið
þar vaxtalausir. Þannig hefir ríkissjóður
skuldað landssjóði næst undanfarin ár, sem
hjer segir: 1894: 125,000 kr., 1895: 282,000
kr. og 1896: 355,000 kr. Hjer er um mikið
vaxtatap að ræða, sem komast mætti hjá, ef
Landsbankinn tæki að sjer innheimtu og út-
borganir landssjóðs. Ef vjer nú hins vegar
rannsökum, hvern hag kaupmenn mundu hafa
af því, að Landsbankinn tæki innheimtu og
útborganir landssjóðs að sjer, þá má gera ráð
fyrir, að af hverjum 100,000 kr. af tollupp-
hæðinni, er kaupmenn yrðu að fá að lárii hjá
umboðsmönnum sínum erlendis, verði þeir að
borga fyrst 2% af upphæðiuni í umboðslaun
(af 100,000 kr. = 2000 kr.) og því næst 6°/o
árlega vexti af sömu upphæð í 6 mánuði (3000
kr.). Alls ganga þá að óþörfu 5000 af hverj-
um 100,000 kr. út úr landinu, og lenda í
vösum erlendra auðmanna, auk annarar marg-
falt stærri upphæðar, sem óbeinlínis leiðir af
þeirri tilhögun, sem nú á sjer stað«.
Fyrirkomulag það, sem hjer er farið fram
á, er alls ekki óreynt. Á Englandi hefir »Bank
of England« að miklu leyti innheimtu og út-
borgun ríkisins á hendi, og hefir vel gefizt.
Líkt fyrirkomdlag er í Belgíu, og á Frakk-
landi og í Danmörku hefir líka verið rætt og
ritað um að fela þjóðbönkunum slíkan starfa
á hendur. Og í báðum þeim löndum hefir
40. blað.
vaxið áhuginn á, að stofnaðir sjeu aukabankar
sem víðast um landið.
Tillaga höf., sem auuars mun hafa vakað
fyrir sumum þingmönnum og ef til vill fleir-
um, hefir verið borin undir tvo verzlunarfróða
menn merka, E. Meyer skrifstofustjóra í þjóð-
bankanum í Höfn, og Björn Sigurðsson kaup-
mann, og hefir þeim báðum litizt vel á til-
breytni þessa. Að eins hefir Meyer verið í
vafa um, hvort Landsbankinn mundi geta greitt
nokkra vexti af því fje, er landssjóður kynni
að eiga hjá honum, en aftekur með öllu, að
landssjóði geti verið nokkur hætta búin af
þessu fyrirkomulagi. Að því er þennan vafa
um vaxtagreiðsluna snertir, bendir höf. á, hve
mikill munur sje á peningaástandinu í Dan-
mörku og á Islandi. Þar sjeu menn í vand-
ræðum með að gera peninga arðberandi, en
hjer sje peningaekla, og þess vegna ætti bank-
anum ekki að vera nein vorkunn að greiða
svo sem 1% »f því fje, er landssjóður kynni
að eiga inni lijá honum.
BotiiYörpuyeiðamálið
á Englandi.
Botnvörpuveiðarnar hjer við land hafa ný-
lega verið ræddar töluvert í blöðunum í Hull
á Englandi. Fyrst var prentað brjef frá At-
kinson, flotaforingjanum, sem samninginn gerði
í fyrra við landshöfðingja.
Flotaforinginn tekur þar mjög eindregið
málstað íslendinga, segir að samningurinn hafi
verið haldinn af þeirra hálfu, en því miður
rofinn af botnvörpuveiðendum; Islendingum
sje bráðnauðsynlegt að mið þeirra sjeu friðuð
og öll sanngirni mæli með því. Samt mælir
hann eltki með því, að utanríkisstjórnin gefi
samþykki sitt til þcssa friðarsamnings, með
því að það geti valdið vafningum annarsstað-
ar í heiminum, og auk þess mundi standa á
því nokkur ár að fá nokkurri löggjöf fram
gengt málinu viðvíkjandi. En hann skorar á
botnvörpuskipaeigendur, að bjóða mönnum
sínum afdráttarlaust að halda samninginn. Þá
muni Islendingar láta þá óáreitta, og þá sje
hvorki þörf á neinni löggjöf frá parlamentinu
nje afskiptum utanríkisstjórnarinnar.
Svo kemur svar 'frá George Doughty, þing
manni, sem framar öðrum ber fram málefni
fiskimanna í parlamentinu enska. Hann gerir
mikið úr þeirri rangsleitni, sem botnvörpu-
veiðendur hafi orðið fyrir hjer, enda hafi nokkr-
ir þeirra fengið endurborgaðar sektir, sem þeir
hafi ranglega verið dæmdir til að greiða. Eig-
endur botnvörpuskipanna geti með engu móti
gengið að samningnum, sem Atkinson og lands-
höfðingi hafi gert, því að svo miklu meira
væri lagt í solurnar af Englendinga hálfu með
því að sleppa tilkalli til veiða í Faxaflóa, held-
ur en af hálfu Islendinga með því að fylg'ja