Ísafold - 07.07.1897, Blaðsíða 2

186
— Eins og öllum er kunnugt, er ekki að
ræða um neina stjórnarskrárbreyting, að því
er þetta atriði snertir. Hjer er eingöngu að
ræða um mismunandi skilning á gildandi lög-
um. Allt fram að árinn 1874 virðist stjórn
og þing Dana hafa litið svo á, sem grund-
vallarlögin giltu hjer ekki. Sömu skoðun
hafa enn að minnsta kosti 2 af helztu lög-
fræðingum Danmerkur. Því fer þess vegna
fjarri, að vonlaust sje um, að stjórn Dana
geti aptur komizt í skilning um þetta.
Og komist hún í skilning um það, ætti
ekkert lengur að geta orðið því til fyrirstöðu,
að sjermál vor losni úr ríkisráðinu. Því að,
eins og áður hefir verið bent á, eru engin
rök fram færð gegn þeirri breytingu önnur
en þau, að hún væri gagnstæð grundvallar-
lögunum.
Og beinasti vegurinn til þess að fá þeirri
breytingu framgengt virðist vera sá, að koma
inn í ríkisráðið manni, sem hjeldi þar fram
vorum skilningi á þessu atriði. Nú er svo
að sjá, sem vjer eigum kost á því. Hvers
vegna ættum vjer að hafna því, ef oss er
annt um að losna við ríkisráðið?
Dansk-íslenzka nefndin.
Eitthvert umtal hafði verið um það í Kaup-
mannahöfn í vetur, að setja á laggirnar nefnd
danskra manna og íslenzkra til þess að ræða
stjórnarskrármál vort. »Austri« er gramur
út af því, að ekkert skyldi verða úr henni.
Það má mikið vera, ef þar er eptir miklu að
sjá. Eptir því sem oss er frekast kunnugt,
hafði stjórnin hugsað sjer nefnd þessa á þá
leið, að í henni skyldu sitja 13 menn, 6 frá
hvoru þinginu, alþingi og ríkisþinginu, og
hr. Nellemann, Islandsráðherrann fyrrverandi,
sá 13., sjálfkjörinn og formaður nefndarinnar.
J>essi nefnd átti að eiga fundi með sjer í
Kaupmannahöfn, ræða um ágreiningsmál vor
við stjórn vora og koma með tillögur um úr-
slit þeirra.
Fyrst og fremst er nú vafasamt, livort þessi
nefnd hefði noklium tíma staðið oss til boða.
Engin sjerleg líkindi eru til þess, að ríkis-
þingið hefði gefið samþykki sitt til hennar.
Því að það átti að leggja fram fjeð, sem á-
ætlað var 20 þúsund krónur að minnsta kosti,
og ekki óhugsandi, að því hefði þótt málið
koma sjer frernur lítið við. Nokkuð er það,
að stjórnin kvað nú vera með öllu ófáanleg
til þess að fara þessa á flot við þingið, og
það bendir ekki á, að hún hafi nokkurn tíma
búizt við sjerlega góðum undirtektum.
En þótt aldrei nema vjer hefðum átt eða
ættum kost á þessari nefnd, þá er oss ekki
með öllu Ijóst, hvað við hana hefði verið
unnið.
Vjer erum að berjast við að draga sjermál
vor úr höndum Dana. Það er kjarninn í öll-
um ágreiningnum. Vjer höldum því fram,
að vjer höfum, samkvæmt stjómarskrá vorri,
stjórn út af fyrir oss, og að Dönum komi
sjermál vor ekkert við. Þess vegna viljum
vjer ekkert hafa saman við ríkisráðið að sælda,
teljum það ofbeldi við oss, að það skuli vera
iátið fjalla um mál vor. Væri það nú ekki í
meira lagi kynlegt, að fara í sömu andránni
að leggja sjermál vor undir atkvæði danska
ríkisþingsins, sem enginn segir að þau komi
minnstu vitund við? Stórorðustu blöðin hjer
á landi hefðu einhvern tíma haft það til, að
kalla slíkt »landráð«, þegar illa hefði staðið í
bælið þeirra.
Hugsanlejt er það auðvitað, að niðurstaða
þessarar nefndar hefði orðið oss meira í vil
en það sem oss er nú boðið. En ekki eru
sjerlega mikil líkindi til þess, þar sem vjer
hefðum verið í minni hluta í nefndinni. Og
ef vjer hefðum orðið þar undir, þá hefði ver-
ið verr farið en heima setið, því að stjórnin
hefði þá staðið betur að vígi, eptir að hafa fengið
ríkisþingið að bakhjalli í þessum ágreinings-
málum, sem það þing hefir hingað til talið
sjer óviðkomandi. Allar líkur eru til þess, að
minnsta kosti, að þessi nefndarsetning hefði
orðið til þess að draga stjórnarbótarmál vort
á langinn, og ef til vill til þess að spilla fyr-
ir því í bráð og lengd.
Annars má ganga að því vísu, að alþingi
hefði hafnað þessu úrræði, þó að það hefði
staðið til boða. iáárfáir þingmenn munu vera
hugmyndinni hlynntir, en flestir eindregið mót-
fallnir henni, þar á meðal, að sögn, allir lög-
fræðingar þingsins.
Styrkur til
V esturheimsferðar.
Enda þótt það hafi nýlega verið talið land-
ráð í einu Reykjavíkurblaðinu að minn-
ast á Vesturheim öðruvísi en með fúkyrðum,
áræðum vjer að láta blað vort flytja eptirfar-
andi þyðingu á ritstjórnargrein, sem stendur
í aprílhepti tímaritsins »Kringsjá«. Það dylst
fráleitt lesaranum, að hún kemur allvel heim
við junislegt, sem við og við hefir verið drep-
ið á í Isafold:
»Væri jeg alræðismaður yfir Noregi — og
það væri undra-skemmtilegt að vera það —,
mundi jeg tafarlaust stj'rkja nokkra dugandi
menn í öllum atvinnugreinum, senda þá til
Vesturheims og láta þá ferðast þar vestra á
skynsamlegan hátt. Enginn vafi er á þvf, að
af því mundi leiða afarmiklar framfarir í öll-
um atvinnuefnum vor á meðal. Það verður
ekki með rjettu á móti því borið, að Vestur-
heimsmenn eru komnir lengra en Norðurálfu-
menn í flestu, sem að framkvæmdum 1/tur.
Þeir hafa langtum betri áhöld (allt frá járn-
smiðnum til sáralæknisins og tannlæknisins)
og á margan hátt gera þeir vinnuna sem minnsta
og auðveldasta. Það sem eptir oss liggur í
iðnaðinum er yfirleitt klunnalegt og ljótt, í
samanburði við það sem í Vesturheimi tíðk-
ast — við það kannast hver maður, sem
hvorttveggja hefir sjeð. Svo er því varið
með skófatnaðinn, snikkarasmíði, járnsmíði,
saumaskap kvenna, og allt, sem heiti hef-
ir. Konur frá Vesturheimi kvarta undan því,
hve illa fötin sjeu saumuð og Ijelega frá þeim
gengið jafnvel í helztu verzlunum Norðurálf-
unnar. Norskur smiður mundi, til dæmis að
taka, hafa ómetanlegt gagn af, þótt ekki væri
nema að sjá smiðju í Vesturheimi, sjá áhöld-
in, sem hanga þar á veggjunum gljáfægð og
í góðri röð, sjá, hve mönnum fer þar allt lið-
lega úr hendi. Rithöfundur einn fræðir oss
um það, að í Sviss búi hver úrsmiður til að
meðaltali 40 góð úr á ári; í Ameríku byr liver
úrsmiður til 150 sams konar úr. Þetta cr mun-
urinn á áhöldunum og vinnuaðferðinni. Am-
eríslt úr eru líka seld nú um allan heim við
ótrúlega lágu verði. Amerískur verksmiðju-
eigandi einn, sem jafnframt á hlut í þyzkri
verksmiðju, sem býr til sams konar vörur, sýn-
ir, að ódýrara sje að búa til söniu vjelina í
Vesturheimi en á Þýzkalandi, enda þótt vinnu-
launin sjeu 40°/0 hærri vestra.
»Bæði Englendingar og Þjóðverjar hafa líka
við það kannazt, að Vesturheimsmenn standi
þeim áreiðanlega framar í þessum efnum. —
Hugvitssmíðamaðurinn Hiram S. Maxim hefir
eingöngu amerísk áhöld og amerískar vjelar í
vjelasmiðjum sínum á Englandi, og Þjóðverjar
stela hverri hugmyndinni eptir aðra frá Bauda-
ríkjamönnum og græða fje á þeim í Norður-
álfunni. Margar »þýzkar« vjelar frá síðari
árum eru blátt áfram gerðar eptir amerískum
vjelum. Yfirleitt kannast Þjóðverjar við það,
að þeir hafi mikið af Vesturheimsmönnum að
læra í öllum efnum. Stöðugt samband er þar
á milli og Þjóðverjar hafa grætt á því. Þjóð-
verjar eru enda farnir að leggja mikla stund
á ameríska og enska heimspeki og trúarrök-
skoðun — og eptir nokkurn tíma fáum vjer
svo frá Þjóðverjunum þýzka endurgerð á hugs-
unum Englendinga og Vesturheimsmanna, og
þá fyrst getum vjer hjer norður frá farið að
melta þær. Bæði á Þýzkalandi og Frakklandi
hafa all-margir hinna alkunnustu menntamanna
gerzt lærisveinar amerískra djúphyggjumanna
i trúarefnum.
>>En auðvitað verðum vjer að halda oss með
trúfesti og undirgefni við það, sem Þjóðverjar
og Frakkar — einkum Þjóðverjar — hafa á
boðstólum handa oss. I iðnfræðinni hafa allar
vorar hugsjónir verið þýzkar, og jafnvel
kenuslubækur vorar allt fram að þessu. Hver
einasti iðnfræðingur, mannvirkjafræðingur og
iðnaðarmaður, sem hefir ætlað að binda enda
á nám sitt erlendis, hefir farið til Þýzkalands.
Vjer höfum þannig átt kost á að sjá, hvað
Þjóðverjar geta fyrir oss gert. Látnm oss
fyrir alla muni halda áfram að læra af þess-
ari þjóð, sem sjálf er svo námfús, en látum
oss jafnframt dirfast að líta lengra en til
Berlínar og Dresden. Veröldin nær yfir stærra
svæði. Látum oss að minnsta kosti trúa því,
að fyrst Þjóðverjum þykir engin minnkun að
því að læra og »lána« frá Vesturheimi, þá
hljóti hitt og annað að vera til þar fyrir
handan, sem kæmi sjer vel fyrir oss að fá
þaðan beina leið. Látum iðnaðarmenn vora
(og verzlunarmenn og mannvirkjafræðinga og
enda háskólamennina lika) fara við og við
vestur til Ameríku í stað Þýzkalands, sem
vjer þekkjum nú þegar nokkurn veginn. —
Vestra kæmu þeir áreiðanlega í nýjan heim og
þar mundu þeir læra margt, sem mundi hafa
áhrif á allt líf þeirra og alla starfsemi þeirra«.
Vestur-ísafjarðarsýslu (Dýrafirði) 14.júní:
»Veturinn var frostalítill, en allt fyrir það þurfti
mikið að gefa, og fje stóð mjög viða inni lengst
af, sem sjá má á því, að menn, sem húa á hinum
svonefndu útbeitarjörðum, urðu nú litlu eða engu
betur staddir en hinir. Heyin voru alstaðar litil
og ill frá sumrinu og fjenaður þreifst ekki á hinu
hrakta fóðri. Samt munu flestir hafa komizt með
heyforða fram að sumarmálum, að meira eða
minna leyti, að fráteknum 2—3 mönnum, sem
urðu í heyskorti á Þorra og Gúu, og það af
sannkölluðum sjálfskaparvitum. Fleiri kvörtuðu
fyrri og komu fyrir, en áttu þó engu minna að
síðustu en margir, sem ekki kvörtuðu, — en
þegar sumarið kom, þá tók steininn úr. Þá var