Ísafold - 07.08.1897, Blaðsíða 2

222
Þjóðhátíðin.
Reykjavlk.
Ræða Þórh. Bjarnarsonar; ágrip.
Hafið þjer, heiðruðu sambæjarmenn, nokkurn
tíma athugað það á samkomum yðar, lu að
rnargir í hópnum eru eiginlega Reyk víkingar?
Jeg hef við j'ms tækifæri og með ymsum ver-
ið að reikna það samna, og sjeð þá allra handa
'firðinga og-nesinga,-strendinga og -dæli, allra
sveita menn, því hamingjan forði mjer frá að
segja »allra sveita kvikindi«, en optast fáa í
hóp fullorðinna manna borna og barnfædda
hjer í Reykjavík. En allir erum vjer þó Reyk-
víkingar t'yrir það, og viljum ekki heita ann-
að, viljum vinna hjer og bera beinin lijer.
Oss kemur öllum saman um, að fjallafjarsyn-
ið er hvergi fegurra á landinu á björtu sum-
arkveldi en hjerna norður yfir flóann, og við
vildum ekki skipta á grjótholtunum hjerna við
Eyjafjarðar árhólma. Yið erum enda orðnir
svo heimavanir hjer, að við sættum oss við
útsynninginn, sem nú er að gusa framan í
okkur og ætlar kannske að spilla hátíðargleð-
inni. Það er ekkert eins há-hundreykvíkst
til; eins og útsynningurinn, en jeg skai ekki
lasta hann; hann hefir verið eina heilbrigðis-
nefndin okkar í hundrað ár, því, eins og þið
vitið, hefir bæjarstjórnin alveg nýlega sann-
prófað það og samþykkt, að hjer hefir í öll
þessi ár engin heilbrigðisnefnd verið til, ekk-
ert heilbrigðisráð, nema bara útsynningur-
inn.
Þetta nær nú auðvitað til flestra höfuðstaða,
að þeir byggjast af mönnum úr öllum hjeruð-
um landsins; en það er ekki einungis þessi
innstraumur frá landinu, heldur er og tölu-
verður útstraumur hjeðan til landsins, sem við
skulum minnast. Mikill þorri landsins leið-
andi manna í öllum þess byggðum hafa um
lengri og skemmri tíma dvalið hjer og flutt
með sjer meira og minna af Reykjavík út
um allt landið. Það er svona, að vera höfuð-
staður landsins. Og svo inikils metum við
landið okkar, að okkur mun þykja það veg-
semd, að vera höfuðstaður þess, og það var
einmitt það, sem jeg vildi komast að, því að
þá veit jeg, að ykkur kemur öllum til hugar
orðtakið, að vandi fylgir vegsemd hverri.
Þessi mannstraumur inn og út er að nokkru
leyti lífsblóðið í þjóðlíkama vorum. Það er
ekki svo mikið ofsagt með því, að Reykjavík
ér og hlytur að vera hjartahvolfið. En hvem-
ig er svo þessi lífsstraumur, hvernig slær
þetta hjarta þjóðarinnar? Ymsum kann að
verða á að spyrja fyrst um það: Er hjartalagið ís-
lenzktí Það hefir verið sagt margt misjafnt
um það. Jeg veit ekki, hvað vel þið eruð
heima í »Pilt og Stúlku«; það er sagt um
okkur hjerna við sjóinn, að við lesum ekki mikið
nema þetta daglega í blöðunum; en flestir
munið þið þó kannast við Indriða frá Hóli;
en hitt munið þið kannske ekki, að þegar
Sigurður kaupi fór að sýna honum dýrð
höfuðstaðarins og benti honum á Laug-
arnar, þá bætti hann því við, að þar gætu
sveitamennirnir þvegið af sjer íslenzkuna,
áður en þeir færu niður í Víkina. Þessi
var dómurinn þá; en margt hefir skip-
azt á annan veg síðan. Nú er slíkt
álas fallið niður; jeg hygg einmitt að flestir
muni samsinna því, að Reykjavík er nú orðin
íslenzkasti og þjóðlegasti kaupstaður landsins.
Og votturinn er hjer í dag, þessi afarfjöl-
menna þjóðhátíðarsamkoma, þar sem Reykja-
vík á undan öðrum hlutum landsins hefir
stofnað til þjóðminningardags. Heill og heiður
þeim, sem fyrir honum hafa gengizt, þó að
jeg vilji ekki með þeim nefna daginn Islend-
ingadag, því að það nafn á ekki við hjer, þó
að það sje rjett erlendis.
Já, það er mikill vandi með þeirri vegsemd,
að vera hjartahvolf landsins, sem lífsblóðið
streymir um. Slær þetta hjarta nógu ótt, er
blóðið nógu heitt, er þessi lífsstraumur hollur
og nærandi fyrir þjóð vora? A þessum degi
vil jeg ekki ávíta og dæma; en dagurinn í dag
á að vekja oss alla, sem Reykjavík byggjum,
konur sem karla, unga og gamla, háa og lága,
til lifandi tilfinningar fyrir vorri helgu og
vandamiklu skyldu, að vera og verða í sann-
leika hjarta og höfuð landsins, til blessunar
og þrifa, andlegra og líkamlegra.
Vjer þurfum einmitt svona dag eins og þenn-
an til þess að tala djarft og hugsa hátt. Þeg-
ar vjer vorum ungir, þá voru vonirnar svo
bjartar, þá var markið svo hátt. En svo rák-
um vjer oss á og móðurinn fór af oss, og
gott ef vjer ekki á stundum skopumst að hin-
um stórhuga æskudraumum sjálfra vor og ann-
ara. I dag eigum vjer allir að vera ungir. A
slíkum degi ber maður það fram hátt yfir
þúsund höfðum, sem maður annars þorir varla
að hugsa með sjálfum sjer í einverunni. Mig
dreymir stóra og fagra drauma um Víkina
mína. Jeg sje í anda holt og mýrar orðin að
skrúðgrænum túnum; jeg sje trje og blóm-
prýða reitina kriug um húsin, smá og stór;
jeg sje steinveggi rísa upp úr sjónum, þar sem
vor eigin skip, stór og smá, leggja að og ljúka
erindi sínu á jaínmörgum stundum og nú ganga
til þess dagar og enda vikur; jeg sje nýja krapta
vinnandi og þjónandi nýrri menningu; og jeg
sje það, sem mest er í varið, nýtt fólk með nýju
lífi, jeg sje uppvaxinn æskulýð, sem tamið hef-
ir sjer hreysti og fimleik, þar sem æskufjörið
hefir eigi leitað sjer svölunar við staupaglam-
ur, heldur við íþróttir, þar sem hver afltaug
er æfð, hver sálargáfa hvesst. Jeg sje, að þeim
fækkar, er eigi hafa annað af lífinu að segja
en svitann og stritið einbert; jeg sje fólk, þar
sem æ fleiri og fleiri vinna jafnt með hendi
og heila.
Setjum markið hátt, og höfum það svo hug-
fast hver og einn, að það er alveg undir sjálfum
oss komið, hvað langt oss miðar áfram, það er dug-
ur og þol, það er vit og hyggindi, það er hug-
arfar og breytni hvers einstaks, sem skapar
hina nýju, ókomnu Reykjavík. Vjer sjálfir hver
um sig og allir til samans níðum hana eða
prýðum. Blessunaróskir vorar henni til handa
eru ekki annað en drengskaparheit sjálfra vor
að duga henni, hver um sig í slnum verka-
hring. Eitt getur glatt oss og styrkt: vjer
vitum það, að nú er af sú tíðin, að Reykjavík
sje olnbogabarn landsins; það mun varla vera
sá íslendingur, sem eigi kannast fúslega við
það, að heill og sómi Reykjavíkur er heill og
sómi alls landsins. Oss er það vegsemd og
vandi, að vera höfuðstaður íslands; landið ann
oss þeirrar vegsemdar; þau orð bergmála víðar
en í brjósturn vor Reykvíkinga, er vjer ósk-
um með huga og munni:
Blómgist og blessist Reykjavík!
Thyra, strandferðaskipið, kom í fyrra dag að
morgni norðan um land og vestan og með henni
fjöldi farþega.
Botnía, póstgnfuskip, kom í gærkveldi frá
Khöfn, með 27 farþega, flestallt útl. ferðamenn.
Prá einbætti um stundarsakir hefir lands-
höfðingi 4. þ. m. vikið fyrrum prófasti sira
Bjarna Þórarinssyni, sóknarpresti að Útskálum,
sakir grunar um framin svik og fölsun reikninga
og kvittana.
Brunnarnir.
1 morgun var kært fyrir mjer, að vatnið í
bakarapóstinum væri óhreint.
I dag hefi jeg svo skoðað vatnið í þeim
brunni og öllum öðrum brunnum bæjarins.
Gott virðist vatnið vera í þessum vatnsból-
um: Prentsmiðjupóstinum og Skálholtskots-
lindinni, Brunnhúss, Móhúsa og Nikulásar
lindum. Þrjá síðastnefndu brunnana hefir
bæjarstjórnin látið gera að nýju í sumar á
þann hátt, sem brunnar eru gerðir í öðrum
löndum; er miklu betur frá þeim gengið en
áður hefir tíðkazt hjer á landi.
Varúðarvert er vatnið í
Lýðsbæjarlindinni, lindunum við Balckastíg og
Bráðræðistíg og í Lækjartorgspóstinum.
Skaðvænt er vatnið í
brunninum við Skólastræti — skolmórautt og
ódaunn af því. Hlíðarhúsabrunnurinn er lík-
ari hlandfor en vatnsbóli, og ættu allir, sem
gæta vilja heilsu sinnar, að varast vatn þaðan.
Bakarapósturinn er einnig óhæfilegt vatnsból
— vatnið óhreint.
Rv. 6/8 1897. G. Björnsson.
Bergmál úr þingastoini.
Munnrœpa er mest og verst
mein, er drottinn skapti;
auðlærðara er annað flest
en að halda kj...
i s.
N iðaróss-áy arpið.
Ritstjóri »Þjóðólfs« rangfærir í blaði sínu í
gær leiðrjettingu mína í síðasta tölubl. Isa-
foldar og spinnur út, þeirri rangfærslu all-
langt óviðkomandi mál. Jeg lýsti því yfir í
samráði við bæjarfulltrúana, að bœjarstjórn-
inni — ekki að eins mjer — væri ókunnugt
um, að ritstjórinn hefði átt neinn þátt í því,
að ávarpið var sent. Þyki ritstjóranum þetta
eigi nógu ljóslega orðað, skal jeg bæta því við
til skýringar, að hvorki hefir hann vakið máls
á því við bæjarstjórnina að senda ofangreint
ávarp og ekki viðurkennir heldur neinn af
bæjarfulltrúunum, að hafa flutt eða stutt mál-
ið eptir undirlagi eða fyrir tilstilli ritstjór-
ans.
Reykjavík, 7. ágúst 1897.
Halldór Daníelsson.
W. Fischers verzlanir í Reykja-
vík og Keflavík.
[Nl.]. Greinin vill sýnafram á, að W. Fischers
verzlun um þau 38 ár, sem hún hefir staðið (þetta
er ónákvæmt, þar eð sonurinn Er. Fischer tók við
verzluninni fyrir 9 árum), hafi með því að bæta
vöruverðið gefið Suðurlandi fleiri hndr. þús.
krónur. En það er furða, að höfundurinn skuli
ekki jafnframt minnast þess, að etazráð Bryde
árið 1894 sendi son sinn til Eyrarbakka og verzl-
aði þar á þann hátt um sumarið, að hann gaf 5
aurum meira fyrir pundið af hvítri ull en Lefolii,
svo að verðið varð á endanum 10—15 aurum
hærra hjer um allt Suðurland en hún var seld í
útlöndum. Viðvíkjandi vöruverði fyrir peninga,
þá hefur það opt komið fyrir, að menn hafa
komið til mín til að spyrja mig um verð á sykri,
kaffi o. s. frv., til þess að geta látið núverandi