Ísafold - 21.08.1897, Page 2

238
við, að bankastjórinn yrði bendlaður viS at-
vinnuríg og flokkadrætti í þeim málum, og
gæti það bæSi dregið úr vinsældum bankans
og jafnvel valdið rangsleitni í garð þeirra
manna, sem bankastjóranum væru andstæðast-
ir, og það án þess hann væri sjer nokkurrar
hlutdrægni meðvitandi.
Sjálfur hjelt bankastjórinn langa ræðu um
málið, gerði nokkra grein fyrir hinum miklu
framförum bankans síðari árin, og kvaðst ekki
geta meira fyrir hann gert en hann geröi.
Bankann Ijeti hann að sjálfsögðu sitja í fyrir-
rúmi fyrir öllu öðru, en þann tíina, sem hann
hefði afgangs, gæti hann ekki stillt sig um
að nota til þess að reyna að kippa því í lag,
sem aflaga færi og aðrir ljetu afskiptalaust.
Allri hlutdrægni í garð andstæðinga sinna neit-
aði hann afdráttarlaust, og eins því, að hann
hefði nokkurn hag haft af vörupöntunum, sem
hann einstöku sinnum hefði af hendingu feng-
izt við.
Að lokum var samþykkt rökstudd dagskrá,
mjög væglega oröuö, áskorun tii landsstjórn-
arinnar um að sjá um, að fyrrtjeöum lagafyr-
irmælum yrði framfylgt betur hjer eptir en
að undanförnu. En ekki munaði nema einu
atkvæði — 11 móti 10. Tr. Gunn. greiddi
ekki atkvæði, og einn þingmaður var fjarver-
andi.
Það er að líkindum heldur vel farið en hitt,
að þessar umræður urðu, með því að nokkurt
skraf hefur verið hjer í bænum manna á milli
í líka átt og spyrjendurnir töluðu, og ávallt
er betra, að slíkar umræður verði í heyranda
hljóði. En ekki trúum vjer öðru en að allur
þorri manna verði landshöföingja samdóma um
það, að neyöarúrræði væri það í meira lagi,
án brfnustu nauSsynjar að útiloka frá hlut-
töku í atvinnumálum vorum einn áhugamesta
og nytsamasta framfaramanninn á landinu.
Síðar á dagskrá var tillaga til þingsálykt-
unar frá Skúla Thoroddsen um: 1., aukabanka
eða framkvæmdarstofur, er setjast skyldu á
stofn á Akureyri, ísafirði og Seyðisfirði; 2.,
að bankastjóra skyldi vera að hitta 5 kl.tíma
á dag á skrifstofu bankans; og 3., að vara-
sjóði bankans skuli varið lögum samkvæmt.
Aukabankarnir hafa áður verið til umræðu
á þinginu. Bankastjórinn er þeim mótfallinn,
kostnaðar vegna, en vill að sparisjóðir fái lán
úr bankanum og láni svo það fje aptur út frá
sjer. Sá liður þingsályktunarinnar var sam-
þykktur.
Hina liðina tók flutningsmaður aptur, eptir
að bankastjórinn hafði 1/st yfir því, að hann
mundi verða á skrifstofu bankans 2 tíma á
dag aS minnsta kosti, og gert grein fyrir fast-
eignarkaupum bankans, sem 3. liðurinn laut
að. Fyrir varasjóð bankans höfðu að eins ver-
ið keyptar fasteignir hjer í bænum í því skyni
að tryggja væntanlegu bankahúsi grunn, fyrst
hús Hannesar Hafsteins með lóð, sem síðan
var selt, og svo spilda með húsunum á milli
Hafnarstrætis og Austurstrætis. Þar ámótihöfðu
Bessastaðir, sem nú eru aptur seldir, verið
keyptir fyrir fje úr varasjóöi sparisjóðs Reykja-
víkur.
Rangstefnt hnútum. Yjer getum fullviss-
aðhinnháttvirta »Mýramann«,sem ritað hefir brjef-
kafla »af Mýrunum«. er stendur í »Dagskrá« 6.
ágúst sem svar upp á grein í sama blaði 17. júlí,
um það, að maður sá, er Mýramaðurinn virðist
helzt beina sjer að í brjefkaflanum, er ekki höf-
undur að greininni í »Dagskrá« 17. júlí og að
engu leyti við þessa grein riðinn. Er það því
úfyrirsynju gjört að senda honum »hnútur« í þessu
sambandi, og jafnframt getum vjer fullvissað
Mýramanninn um það, að maður sá ann Mýra-
mönnum allt að einu sannmælis og heilla, sem
Borgarfjarðarsýslubúum, og hefir þegar sýnt það
í verki, og þykist hann eiga annað skilið fyrir
það en »skósur« og slettur, sem, hvað sem öðru
líður, útaf fyrir sig geta ekkiverið nema í með-
allagi traustur grundvöllur til að byggja á sam-
heldni og fjelagsskap hjeraða á milli.
Annar Borgfirðingur.
Inn 1 islenzka landhelgi
leikur ýmsum útlendingum hugur á að komast,
fleirum en botnvörpuskipunum ensku.
Dönsk blöð skýra frá fyrirætlunum og til-
raunum Þjóðverja nokkurra og Hollendinga
til þess að svíkjast inn í landhelgi við Island
með fiskiveiöar sínar undir dönsku flaggi. —
Fyrst var reynt í janúar í vetur að stofna
hlutafjelag í Kaupmannahöfn með peningum
frá Danmörk, Englandi, Hollandi og Þýzka-
landi. Skyldi höfuðstóll dönsku deildarinnar
fyrst um sinn vera 750,000 krónur, en aðal-
stjórnin vera í Ymuiden á Hollandi. Einkum
var reynt að fá danska fiskiveiðafjelagið »Dan«,
sem rekið hefir fiskiveiðar hjer við iand, til
þess að ganga inn í þetta fyrirhugaða fjelag,
með því skilyrði, að framkvæmdarmagnið yrði
aukiö með útlendum peningum og skipastól.
I Kaupmannahöfn duldist mönuum ekki, hvar
fiskur lá undir steini; fyrirtækið þótti ljótt
og því var ekki sinnt.
I marzmánuði var þó stofnað fiskiveiða-
hlutafjelag á Faney, og sannaðist bráðlega,
að það hefði gert verið í þeim tilgangi, að
gera annara þjóða mönnum kost á að stunda
fiskiveiðar í landhelgi hjer við land (ísland)
undir dönsku flaggi. Það voru þýzk blöð,
sem komu þessu upp, og mælist hið versta
fyrir í dönskum blöðum.
Þar er hrósað happi yfir því, að ekki sje
sopið kálið, þótt í ausuna sje kotnið, fyrir
þessum svika-fjelagsskap, því að íslenzk lög-
gjöf banni veiðar i landhelgi, þegar þær sjeu
reknar af fjelögum, er utanríkisþegnar eigi
hlut í.
Yæri þessum dönsku blöðum kunnugt um
þær ítrekuðu bolialeggingar og enda löggjaf-
artilraunir, sem komið hafa fram meðal ís-
lendinga sjalfra og ekki hafa sýnilega stefnt
að öðru en því að fá teymt útlendinga með
lagabreytingum inn á fiskimið vor, þá mundi
þeim hafa þótt slíkt frásagnarvert — jafn-
kuldalega og talað er um þennan Faneyjar-
fjelagsskap.
Hver útvegar liarinonia
til landssjóðskirknanna?
Dví verður ekki neitað, a(5 það er gleðilegt
tákn timanna, hversu mikill áhugi er vaknaður
hin síðustu árin á þvi, að bæta kirkjusönginn
hjer á landi, sem allt til skamms tima var í herfi-
legasta ólagi, og er jafnvel enn þá á sumum stöð-
um. Það er auðvitað, að víðast hvar er útvegun
hljóðfæra í kirkjuna aðalskilyrðið fyrir þvi, að
kirkjusöngnum geti nokkuð farið fram, vegna þess,
að þeim verður ætíð að fyigja einhver maður,
sem einhvern dálítinn snefil hefur af söngfræðis-
legri þekkingu og getur því dálitla leiðbeiningu
gefið öðrum. Því til eru þau prestaköll enn þá
hjer á landi, og þau ef til vill ekki svo fá, þar
sem enginn maður getur byrjað óskakkt lag í
kirkju, og er það engin furða, þar sem prestur-
inn sjálfur — sem ekki er óalgengt — er gjörsneydd-
ur allri sönglegri menntun og sönglegum bæfi-
leikum.
Það segir sig sjálft, að úr þvi að einstakir
kirknaeigendur og fátækir söfnuðir hafa brotizt í
að útvega kirkjum sinum hljóðfæri, þá muni lands-
sjóðurekkiláta standa á hljóðfærum i sinar kirkjur.
Mjer er líka kunnugt um, að þingið 1895 veitti
fje til hljóðfærakaupa í tvær slikarkirkjur, Bjarna-
ness og Prestsbakka kirkjur. Hljóðfærin eru nú
komin í þessar kirkjur, þótt ekki sjeu þau notuð
enn þá. Jeg hef nokkuð reynt bæði þessi hljóð-
færi, leikið á annað við kirkjulega athöfn, en á
hitt í tómri kirkjunni. Og mjer varð fyrst fyrir
að spyrja: hverjum hefur landssjóður falið, að út-
vega þessi áhöld? Mjer blandast sem sje ekki hug-
ur um það, að þessi tvö hljóðfæri eru öldungis
óhæf í þær kirkjur, sem þau eru ætluð, Bjarna-
ness-harmoníið meira að segja að mínu áliti ó-
hæfilegt i hverja einustu kirkju. Það er að vísu
fjarri mjer að álíta, að hljóðhrri í kirkjum þurfi
eða eigi að vera svo hljóðmikil, að þau kæfi
mannsröddina, sem með þeim syngur, eða deyfi öll
orðaskil — ef annars um nokkur slík væri að
ræða i kirkjum hjer á Islandi —; en svj hljóð-
mikil verða þau þó að vera, að þeir sem syngjar
hafi verulegan stuðning af hljóðfærinu, liversu
margir sem í kirkjunni eru, og hversu margir
sem í hvert skipti syngja með. Hljóðfærisröddin
verður, ef svo mætti að orði kveða, að vera sá
»rauði þráður«, sem gengur i gegnum kirkju-
sönginn alstaðar þar, sem þau á annað borð eru
notuð.
En það er siður en svo, að hin áðurnefndu har-
monia i Bjarnaness og Prestsbakka kirkjum hafi
svo mikil hljóð, að þau fullnægi framangreindum
skilyrðum. Jeg er viss um það, að þegar óvanir
organleikarar eiga að fara að nota hijóðfæri þessi
og nokkuð til muna af fólki safnast í kringum
hljóðfærin til að syngja, eins og sjálfsagt er að
jafnaðarlegast verði, þá verða þeir í hreinustu
vandræðum með að heyra til hljóðfæranna, að
jeg ekki tali um, þegar kirkjurnar að öðru leyti
eru vel skipaðar af fólki.
Hinn eini maður, sem landssjóður kostar i
kirkjusöngsins þarfir hjer á landi, herra organ-
leikari Jónas Helgason, er sá maður, sem ekki að
eins hefur sýnt allra manna mestan áhuga á fram-
förum sönglistarinnar hjá oss, og það með fremur
öllum vonum góðum árangri, heldur er hann einn-
ig sá eini maður á landinu, sem hefur þekkingu
á þvi, hvernig hljóðfærin þurfa að vera »byggð«,
svo að þau gjöri fullt gagn í kirkjunum. Hann
hefur um fjöldamörg undanfarin ár haft viðskipti
við hina áreiðanlegustu hljóðfæraverksmiðju er-
lendis, enda jafnan fengið hin vönduðustu hljóð-
færi; um það ber harmoníið í Beykjavikur-dóm-
kirkju meðal annars ljósan vott. Hann er enn-
fremur sá maður, sem stöðu sinnar vegna ekki
mundi útvega nokkurri kirkju neina brúklegt hljóð-
færi.
Hversvegna notar nú ekki landssjóður þennan
þjón sinn, ef jeg mætti svo að orði kveða, til
þess að útvega hljóðfæri í kirkjur sínar, þar sem
hann þó fyrir allra hluta sakir virðist manna
bezt til þess kjörinn? Mjer er sem sje fullkunnugt að
Jónas Helgason hefur alls engan þátt átt i útveg-
un hinna fyrnefndu hljóðfæra i Bjarnaness og
Prestsbakka kirkjur. Og þvi verður þó ekki neit-
að, það er í meira lagi ókurteisi, að ganga alveg
fram hjá þeim manni, þegar um slíka hluti er að
ræða. Jeg þykist raunar vita, að hr. Jónas
Helgason muni ekki treysta sjer til að útvega
kirkjum hæfileg hljóðfæri fyrir jafniítið fje og
veitt hefur verið til þessara kirkna; en það er þá
betra, að landssjóður veiti ekkert fje til hljóðfæra-
kaupa i kirkjur sinar, en að það sje svo litið, að
ekki fáist fyrir það hljóðfæri, er allir hlutaðeig-
endur megi vel við una.
Það er þá min tillaga i þessu máli, að hinar
fyrnefndu kirkjur reyni að selja þessi harmonía,
sem þær hafa fengið, fyrir sama verð og þau
voru keypt fyrir, og ætti slíkt, að minnsta kosti
hvað Prestsbakka harmoníið snertir, ekki að verða
neinum sjerlegum vandkvæðum bundið, því það
harmoníum er að minu áliti bæði mjög laglegt og
vel fallið til brúkunar í heimahúsum. Siðan ætti að
fela herra Jónasi Helgasyni að útvega hljóðfæri
hæði í þessar og aðrar þær landssjóðskirkjur, sem
hljóðfæri eiga i vændum, já, jeg vil bæta því við,