Ísafold - 13.11.1897, Blaðsíða 2

322
Þrjú guðspjöllin segja frá því, að þegar
Jesús hafi mettað 5000 manna, hafi haun
farið upp á fjall, og tvö þeirra geta um, að
erindið hafi verið að biðjast fyrir. Annað er
ekki sagt frá þessari fjallferð hans í guöspjöll-
unum. Biflíuljóðin skýra allnákvæmlega frá
henni. Grimmustu villid/r skríða að fótum
hans, eins og þau beiðist líknar. Náttúran
skr/ðist sínum fegursta búningi honum til
d/rðar. Og hvert einasta tár hans verður
að frjóvgandi dögg, svellköld klöppin, sem
hann stendur á, grær á svipstundu, og þar
sprettur upp blómlundur á björgunum.
Því skal alls ekki neitaö, aö þetta sje allt
saman fagurt. En í raun og veru skyrir þaö
að engu leyti hugmyndir vorar um Krist.
Og það má bjóða manni svo mikið af því tag-
inu, aö það hætti að verða hugönæmt.
Af þessum dæmum, sem hjer hafa verið til
færð, munu lesendur vorir renna grun í, að
skáldinu sje ekkert sjerlega annt um að hraða
sjer með frásögnina, nje heldur, að það kyn-
oki sjer við að bæta /msu inn í frá eigin
brjósti. Með allri viröingu fyrir hinum á-
gæta höfundi skulum vjer ekki dyljast þess,
að við lestur ljóðanna höfum vjer ekki getað
varizt þeirri hugsun, að langflest þeirra hefðu
orðið áhrifameiri, ef þau hefðvi verið mun
styttri.
Ekkert þeirra er þó — oss liggur við að
segja — jafn-raunalega langt eins og kvæðið:
»Jesvís í Getsemane«. Atburðurinn, sem það
kvæði er um ort, er nokkurn vsginn svo á-
takanlegur, sem unnt er að hugsa sjer, og
það enda þótt ekki sje lögð í hann sú sjer-
staka þ/Sing, sem hann hefur í augum krist-
inna manna. Kristur gengur um garðinn friðlaus,
biður guð hvað eptir annað, að þessi kaleikur
megi víkja frá sjer og sálarþjáningar hans verða
svo ríkar, að sveiti hans verður eins og blóöhnykl-
ar. Og á annari eins stund geta lærisveinar
hans með engu móti vakað hjá honum! Þrjú
guðspjöllin segja frá þessu, öll með fám orð-
um. Gullvægara yrkisefni en þetta er ekki
til í allri biblíunni. En það virðist liggja í
augum uppi, að hjer eiga engar málalenging-
ar við. Það er að sjálfsögðu stórskemmd, að
skjóta hjer nokkrum atburðum inn í frá eig-
in brjósti, af þeirri einföldu ástæðu, að engir
slíkir innskotsatl)urðir verða jafnátakanlegir
aðalyrkisefninu og geta því ekki orðið til ann-
ars en að veikja áhrifin af kvæöinu. Hvað
gerir nú höf. Biflíuljóöanna? Hann lætur
lærisveinana fara, hvern eptir annan, að segja
Kristi drauma rnitt í sálarangist hans, og
Kristur fer að ráða þá! Þegar vjer lásunr
það kvæði, lá oss við að fara að óska þess
að höf. hefði staöiö við þaun ásetning sinn,
sem hann tekur fram í formálanum, að semja
að eins »biblíusögur í ljóðum<(.
Þar sem vjer sögðum hjer að ofan, að n/ja
testamentiö sje um Krist, þá eigum vjer auð-
vitað við það að hanri sje aðalpersónan þar.
En /msir aðrir eru þar, svo sem kunnugt er,
•senr þ/ðingarmikil hlutverk hafa af höndum
að inna. Nú bætti það nrjög upp fábreytn-
ina í Krists-l/singunni, ef jafnframt kæmi
fram sk/r og djúpsær skilningur á þeinr stór-
memrurn í andans heimi og oss væri s/nt inn
í sálir þeirra á þ/ðingarmestu lífsstundun-
um. En það veröur naumast sagt að svo sje.
Tökum t. d. Jóhannes skírara, apturhvarfs-
prjedikarann harðorða með trúarákafann mikla,
sem hefst við í óbyggðum, klæðir sig a’llt öðru
vísi en aðrir menn og lifir meinlætalífi. Hug-
renningum hans í d/flissunni rjett á undan
lífláti hans er 1/st í einu kvæðinu, sem er
pr/ðisfallegt. En það einkennir svo lítið Jó-
hannes skírara. Hann er þar að biðja fyrir
Heródesi, Heródías og »gjörvallri guðlausri
þjóð«. Hann verður nokkurs konar smá-Krist-
ur. Jóhannesar-einkennin eru horfin. Og vjer
þekkjum ekkert betur eptir en áður þessa stór-
skornu mannssál.
Nefna má annað dæmi: Nikódemus. Til-
efnið virðist þar lagt upp í hendurnar á skáld-
inu, til þess að 1/sa manninum með efann og
sannleiksþorstann í hjartanu. Langt kvæði,
að sumu leyti yndislega fallegt, hefir skáldið
ort um fund Krists og Nikódemusar. En þetta
tilefni, sem hjer er um að ræða, sálarfræðislega
atriðið, hefir höf. látið svo algerlega ónotað, að
Nikódemus ávarpar Krist að eins fáum oröum
í byrjun samræðunnar, og eptir það segir hann
ekki eitt einasta orð.
I viðbót við þetta skulum vjer láta oss
nægja að benda á afneitun Pjeturs. I stað
þess að sk/ra þessa lítilmannlegu hrösun hinn-
ar miklu trúarhetju kristninnar, atvik, sem
virðist geta verið auðug gullnáma fyrir sálar-
fræðing, lendir mest í því fyrir skáldinu, að
færa Pjetri þaö til málsbóta, að haun hafi
svo opt endranær reynzt vaskur maður og
kappi mikill.
Nú mun nóg þykja komið af útásetningun-
um. Þyki þær of miklar, færum vjerossþað
til afsökunar, að Bifliuljóðin eru of viröulegt
bókmennta-afreksverk til þess, að menn nenni
ekki að reyna að átta sig á þeim — eins
torfærunum, sem verða á vegi skáldsnilldar-
innar, eins og skeiðvellinum, þar sem hann er
greiöfærastur, — og allt lendi í hugsunarlitlu
lofi. Það er sjálfsagt óþarfi að segja, að oss
virðist hver íslendingur þurfa að lesa þessi
ljóð. Það eru sárfá kvæði í bindinu, sem ekki
liafa einhverja fegurð að bjóða. Og því opt-
ar, sem menn lesa þau, því fleiri verða fögru
staðirnir, sem lesandinn mun finna. En —
vjer tökum það aptur fram - það þarf að
lesa þau smátt og srnátt, ekki vert að herða
sig með þau eins og æsandi skáldsögu.
Sýsluskipting
Kjósar- og Gullbringusýslu.
Síra Þorkell prestur á Reynivöllum hefir í 75.
tbl. Isafoldar þ. á. leitazt við a'ð sýna þjóðinni
og sannfæra hana um, hversu það sje ranglátt, að
láta þá, Kjósarsýslubúa, lengur hafa samneyti og
sýslufjelag við oss, hina efnaminni ibúa Gull-
bringusýslu; en vjer getum ekki af þessari grein
prestsins fyllilega sannfærzt um, að þetta sje eins
tilfinnanlegt ranglæti, eins og hann lætur í ljósi;
og af þeim orsökum mun tnálið hafa fengið þann
mótbyr í sýslunefndinni hingað til, sem prestur-
inn kvartar undan, þegar hann rekur sögn þess.
Sögu málsins sleppi jeg nú með öllu; (hún getur
verið rjett í öllum aðalatriðum; en jeg hygg, að
hinn fyrverandi sýslunefndarmaður Kjósarhrepps
hafi ekki fundið eins sárt til ójafnaðarins, sem
sýslusambandið á að valda Kjósarsýslubúum, ept-
ir skoðun prestsins, og þess vegna hafi hann ekki
framfylgt málinu með neinnm verulegum áhuga
þau ár, sem hann var í sýslunefnd. Jeg ætla þá
að víkja að ástæðum þeim, sem presturinn telur
fram sem meðmæli með sýslnskiptunum.
Hann segir að 3 nyrztu hrepparnir (Kjósar,
Kjalarness og Mosfells) iifi mest á landbúnaði, og
hinn 4., Seltjarnarneshreppur, að nokkru leyti, en
8 »syðstu hreppar sýslunnar lifa mestmegnis á
sjávaraflac, segir hann. Þetta er að miklu leyti
rjett, að því viðbættu, að allir hreppar beggja
sýslnanna, undantekningarlaust, lifa bæði á sjáv-
arafla og landbúnaði, þó það sje mjög mismun-
andi stj'rkur, sem hver þessara hreppa hefir af
þessum tveimur atvinnuvegum. En hvað hina 3
nyrztu hreppa (Kjósarsýslu) snertir, þá er jeg í
engum efa um það, að sumir, jafnvel efnuðustu
bændurnir, — að minnsta kosti í Kjósar og Kjal-
arness hreppum, — hafa til skamms tíma lifað eins
mikið eða meira af ’sjávarafla en landbúnaði, enda
hafa sumir þeirra viðurkennt, að sjávaraflinn,
fremur en landbúnaðurinn, hafi sett fæturna und-
ir bústofn þeirra.
Það er kunnugra en frá þnrfi að segja, að
mjög mörg undanfarin ár gjörðu Kjósarsýslubúar
og Kjalnesingar út skip og báta til fiskiveiða hjer í
Gullhringusýslu hæði vetrar- og vorvertlðir, og
sóttu hjer sjó með engu minna kappi og fylgi en
sjávarhændur.
Yið þessu amaðist enginn, og, á meðan afli var
hjer nokkur, óskuðu Kjósarsýslubúar ekki eptir
neinum sýsluskiptum, en þegar þeir þykjast sjá
fram á, að þeir vegna aflaleysis geti ekki lengur
haft gott af því að nota suðurhreppa Gullhringu-
sýslu fyrir selstöðu, þá vilja þeir fegnir skilja
fjelag við oss, að minnsta kosti sumir þeirra.
Enda veit jeg það mikið vel, að það eru allt aðr-
ar ástæður, sem knýja prestinn til að fylgja þessu
máli fram, heldur en þær, sem hann minnist á í
grein sinni. Það er, i stuttu máli, kvíði fyrir ó-
komna tímanum. Hann hýst nefnil. við því að
sumir sjávarhrepparnir, út af langvinnu fiskileysi,
verði svo armir, að þeim verði að skipta upp á
hina efuabetri hreppa sýslunnar, enda veit hann
að sýslan hefir nú þegar tekið lán handa einum
þeirra, Undan þessum ófögnuði vill presturinn
flýja með sína sýslubúa og skal jeg ekki lá hon-
um það; því svo munu fleiri vera.
Bresturinn segir, að af því að nyrztu hrepparn-
ir lifi mest á landbúnaði og suðurhrepparnir mest-
megnis á sjávarútvegi, leiði það, að hagsmunir
suður- og norðurhlutans sjeu ólikir og geti »ein-
att komið í bága í sýslunefndinnic. Þvítilsönn-
unar telur hann það, að gufubáturinn »Eeykja-
vík« hafi komið Kjósarsýslubúum að litlum not-
um i samanburði við tillagið, er þeir lögðu til
hans, og, að sýslunefndarmenn Kjósarhrepps hafi
undanfarin ár haft ofmikil áhrif á fiskiveiðamál
suðurhreppanna.
Áður en jeg tek þessi tvö dæmi til ihugunar,
skal jeg leyfa mjer að leggja fyrir prestinn, og
jafnframt fyrir almenning, eina spurningu: Hvað
skyldu það vera margar sýslur á landinu, sem
ekki hafa bæði sveita- og sjávarbúnað? Skyldu
þær ekki vera nokkuð margar, sýslurnar þær, þar
sem sumir hreppar »lifa mestmegnis á sjávar-
afla«, en nokkrir »hrepparnir mest á landbún-
aði«? Öllum þeim sýslum ætti, — eptir kenn-
ingu prestsins — að skipta i tvennt; fiokka
sjávarhreppana saman og landhúnaðarhreppana
sjer.
Þessi flokkaskipting gæti samt orðið óþægileg,
þar sem svo stendur á, að nokkur liluti eins
hrepps lifir nær eingöngu af sjó, en liinn hlutinn
af landbúnaði, eins og t. d. Grindavíkurhreppur.
Krisuvíkurhverfið með Vigdísarvöllum ætti þá að
fylgja Kjósarsýslu!! — Hví skyldu þeir ekki hafa
sama rjett og Kjósarsýsluhúar til að losa sig úr
sambandi við hina hættulegu sjávarhreppa sýsl-
unnar?
Mig furðaði stórlega, þegar jeg sá, að sýslu-
nefndarmaðurinn fór eins og að telja eptir þann
styrk, sem Kjósarsýslubúar leggja til samgöngu-
bóta hjer um Faxaflóa, af því að gufuháturinn
kom þar (í Kjósina) ekki nema 4 ferðir 1 sumar.
En hver rjeð því, að hann kom þar ekki optar?
Sýslunefndarmaður Kjósarhrepps, ef jeg man rjett.
Hann mun hafa látið í Ijósi við þá, sem sömdu
ferðaáætlunina, að Kjósarmenn [>yrftu hans ekki
fleiri ferðir. En þó að gufubáturinn kæmi þar
ekki optar, þá efast jeg stórlega um, að nokkur
einstakur maður hafi haft jafnmikið gott af ferð-
um hans og einmitt sýslunefndarmaðurinn sjálfur,
og ætla jeg ekki að útskýra það frekar hjer.
En hvað mættu þá 3 syðstu hreppar sýslunnar
og Bessastaðahreppur segja í þessu efni? í Grinda-
vik átti gufubáturinn að fara 4 ferðir — jafnt og
i Kjósina, — en mun ekki hafa komið þangað